مقاله‌ها و نوشته‌های آموزش و پرورش

زیبایی شناسی و كیفیت یادگیری

یادگیری زیبایی شناسانه، به معنای پیوند زدن اندیشه و احساس است. از طریق هنر، افکار و احساسات ابراز می‌شوند. تصویر و یادمانی که مردمان هر شهر و دیاری می‌سازند، برای آن است که احساساتشان را نسبت به زندگی نشان دهند. هنر حائز اهمیت است، چون راه ژرف اندیشی و فهم عمیق را هموار می‌سازد. همه کودکان نمی‌توانند هنرمندان بزرگی شوند، ولی می‌توانند حس زیبایی شناسی را در خود پرورش دهند و ارزش هنر را بدانند.

خلاقیت، مبانی و موانع

نظام آموزشی، تاحدودی نوعی یک شکلی و یکدستی دانش‌آموزان را دنبال می‌کند، که نقطه مقابل هر نوع ابتکار وخلاقیت است. حافظه محوری، تأکید بر پاسخ به جای پرسش، تک‌گویی و آموزش یک‌طرفه، حذف و انزوای دانش‌آموزان و معلمان پرسشگر و سؤال‌مند و فرهنگ سکوت از جمله ویژگی‌های دیگر نظام‌های آموزش غیرخلاق است. با چنین مقدمه‌ای اگر فقدان آموزش‌های خلاق و خلاقیت را مسئله اساسی و بنیادین آموزش و پرورش بنامیم به بیراهه نرفته‌ایم. مقاله زیر با درک چنین نیاز و ضرورتی به موضوع خلاقیت، فرآیندها، عوامل و موانع آن پرداخته است؛ با هم می‌خوانیم:

نگاهی به مسائل کودکان مناطق دوزبانه ایرانی در ورود به مدرسه

در محدوده جغرافیایی کشورمان اقوام گوناگون با آداب و رسوم و گویش‌های متفاوت در جوامع شهری و روستایی زندگی می‌کنند. کودکان شش ساله که هر کدام برخاسته از این بافت‌های فرهنگی هستند، همراه با ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فرد خود وارد مدرسه می‌شوند. آن‌ها در قبل از مدرسه، پدیده‌های جهان پیرامون خود را توسط گویش و زبان مادری خود شناخته و در یک بافت و ساخت زبانی در ذهن خود جای داده‌اند. آن‌ها با آموخته‌ها و تجاربی به دنیای مدرسه وارد می‌شوند.

خلاقیت چیست؟

خلاقیت یعنی توانایی دیدن چیزها به شیوه‌های جدید، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب‌ها، فکر کردن به شیوه‌ای متفاوت، ابداع چیزهای جدید، استفاده از چیزهای نا مربوط و تبدیل آن به شکل‌های جدید. 

روش های تدریس خلاق

خلاقیت به معنای خلق و آفرینش اندیشه‌ها، ایده‌ها، افکار نو و بدیع، متفاوت نگریستن به امور، عبور از مرز دانسته‌های محدود به حیطه نادانسته‌های نامحدود و کشف و ابداع راه حل‌های جدید برای حل یک مسأله است. خلاقیت، تشخیص و بیان مسأله و ارائه راه حل‌های جدید برای آن است.

نمایش خلاق چیست؟

خلاقیت را می‌توان جزء جدانشدنی هر هنری دانست از جمله هنر نمایش. از هنر نمایش نیز می‌توان به نمایش خلاق اشاره نمود که براساس بازی نمایشی بوجود می‌آید و یک شکل طبیعی نمایش برای کودکان است. درحقیقت نام دیگر نمایش خلاق را می‌توان نمایش غیر رسمی دانست که در آن صحنه‌ای وجود ندارد و اعمال و گفتار کودکان بداهه شکل می‌گیرد. مربی با کودکان حرف می زند تا نظرهای آنها شکوفا شود. این نظرها در تمرین‌ها و بازی‌های نمایشی پرورش می‌یابد. در اصل مربی نقش راهنما را ایفا می‌کند.

کودک پیش دبستان: ازخط خطی کردن تا نوشتن جمله‌ها!

کودکان دردوران پیش از دبستان، همان قدر که وانمود می کنند می تواننند بخوانند، به نوشتن هم وانمود می کنند. آن ها اغلب نوشتن را با گذاشتن علامت هایی روی کاغذ آغاز می کنند. آن ها این علامت ها را نوشته می نامند. آن ها با خط خطی کردن کاغذ به شکل یک فهرست، کشیدن خطوط و دایره و پرکردن صفحات با علامت های مختلف، طرح هایی می کشند و آن را یکداستان می نامند.

کسب مهارت خواندن، ضرورت زندگی

به باور جی راید لیون، رئیس پیشین شاخه ی پرورش و رفتار کودک مؤسسه‌ی ملی بهداشت امریکا: «اگر در امریکا زندگی کنید و خواندن ندانید، به احتمال نزدیک به یقین نخواهید توانست در زندگی به جایی برسید.»

 این گفته با تمام نگران کنندگی‌اش، در بیشتر موارد سرنوشت محتوم کودکان ناتوانی است که قادر به خواندن نیستند. خواندن، پایه ی تمام مهارت‌ های آموزشی دیگر است. بدون توانایی خواندن، کودکان نخواهند توانست آواها را بشناسند یا بنویسند. علوم تجربی، علوم اجتماعی، ریاضیات و فناوری نیز به همین ترتیب غیر قابل درک خواهند بود. بیشتر کودکان با اشتیاق و امید بسیار به مدرسه پا می‌گذارند. ناتوانی در خواندن، به هیچ رو خوشایند کودک نیست. مایه ی شرمندگی است که هر بار آموزگار از ما می‌خواهد متنی را بخوانیم، سر هر کلمه لکنت پیدا کنیم. تکرار هر روزه ی این اتفاق کودک را دچار سرافکندگی می‌كند و تمام لذت یادگیری را از بین می‌برد. بیشتر کودکان در چنین وضعیتی خود را شکست خورده می‌‌یابند. در سنین خیلی کم، این موضوع ممکن است آغاز حرکت مارپیچی رو به پایین باشد. به جای اشتیاق به خواندن، کودک به تلاش برای فرار از آن برانگیخته می‌شود و همه می‌دانیم که بدون تمرین و انگیزه‌ ی مثبت، مهارت‌‌های خواندن پیشرفت نخواهند کرد.

کاربردهای شعر برای کودکان

"بهره مند کردن کودک از عشق به شعر، به این می ماند که چشمه ای یا جویباری درونی و همیشگی از شادابی و تازگی در درونش روان کنیم.
آن هم نه شادابی تنها چرا که دوست داشتن و درک شعر، گونه ای دریافت و حس ششم برای فرد به ارمغان می آورد که در روبه رو شدن با زندگی و جهان پیرامون از او انسانی چالاک می سازد. چالاک به مفهوم بسیار بسیار زنده!"

رومر گودن ۱۹۹۸

شعر زبان شادی ها، غم ها، آرزوها، آمال و نفرت هاست. شعر وسیله ی تفریح و سرگرمی و به شادی گذراندن اوقات فراغت است.  زبان همدردی، هم زبانی و هم آهنگی است. همه ی کودکان به طور فطری شعر را دوست دارند و از آن لذت می برند. پس پدران و مادران و مربیان وظیفه دارند در سنین کودکی شنیدن و خواندن شعر را در کودکان تقویت کنند و این کار را تا سنین نوجوانی نیز ادامه دهند تا علاقه به شعر در آن ها ذاتی شود. توجه به تاثیرات شعر برای پرورش  عواطف، احساسات و درک کودکان -که در زیر می آید- دلایلی است که وارد کردن کودکان به دنیای شعر را ضروری می کند.

چرا باید برای فرزندم شعر بخوانم؟

خواندن اشعار کودکانه با کودکتان می تواند یک تجربه فوق العاده باشد. با خواندن یک شعر می توانید در چند لحظه کوتاه با دوچرخه از تپه ای به پایین سرازیر شوید، با یک حشره گفتگو کنید، با یک غول بخندید یا خنکی برف را روی صورت خود احساس کنید. برای شما، بلندخوانی شعر می تواند تغییر خوبی باشد و برای کودک شما، تجربه شگفت انگیزی از چگونگی ایجاد تصویرهای  ذهنی قوی با استفاده از واژه هاست.

پیشنهادهایی برای مطالعه هنگام خواب با نوآموزها

خواندن دونفره ی یک داستان هنگام خواب، فرصتی ‌است برای شما و فرزندتان که آرامش پیدا کنید و از لحظه های باهم بودن لذت ببرید. 

خواندن دونفره ی یک داستان هنگام خواب، فرصتی ‌است برای شما و فرزندتان که آرامش پیدا کنید و از لحظه های باهم بودن لذت ببرید.

کودکان، حتی زمانی که خود شروع به خواندن کرده‌اند، این را که با صدای بلند برای شان کتاب بخوانید، بسیار دوست می دارند. آن ها واژگان تازه ای را که هنوز نمی توانند بخوانند، خواهند آموخت و از زمانی که با آن ها می گذرانید، لذت خواهند برد. سعی کنید کتاب‌هایی را بخوانید که فرزندتان از مدرسه به خانه آورده است، یا چند کتاب از کتابخانه به امانت بگیرید.
به گونه‌ای رفتار کنید که فرزندتان به مطالعه علاقه مند شود و هر شب پیش از خواب چشم به راه خواندن کتاب باشد. فراموش نکنید که این کار را همراه با سرگرمی و تفریح انجام دهید.

چگونه کتاب‌هایی باید انتخاب کنیم؟

• کتاب‌های قافیه‌دار با ریتم و تکرار. شنیدن واژگان قافیه دار کودکان را به مشارکت بیش تر در خواندن برمی انگیزد. بگذارید فرزندتان با صدای رسا واژگان را بیان کند. خواندن بخش‌هایی از داستان را به او واگذار کنید.
• اگر فرزندتان از مدرسه کتابی به خانه بیاورد، او را تشویق کنید تا اول آن را به شما نشان دهد. به این ترتیب می توانید به او کمک کنید تا واژگانی را که به نظرش سخت می رسند، بخواند.

پشتیبانی پرورش مهارت های خواندن کودکان خردسال

به یاد داشته باشید در میان کارهای آموزشی که باید برای فرزندتان انجام دهید، مشارکت شما در پرورش مهارت‌های خواندن او، از مهمترین آن ‌هاست. گزافه نیست اگر بگوییم کامیابی فرزند شما در مدرسه، و از آن مهمتر، زندگی واقعی و آینده‌ ی وی، به چگونگی یادگیری خواندن او بستگی دارد.

حتماً تمام آنچه را لازم است، انجام دهید. از منابع خوب آموزشی بهره بگیرید و هر روز این موضوع را به خاطر داشته باشید: توانایی خواندن، یکی از بهترین پیشکش‌هایی است که می‌توانید به فرزند خود بدهید.

• در خانه

کودک یادگیری خواندن را از لحظه ‌ی تولد و بی شک حتی پیش از آن، از زمانی که صدای شما را می ‌شنود، آغاز می کند. هر بار که با او سخن می‌گویید، برایش آواز می خوانید و به صداهای او پاسخ می گویید، درک زبانی او را تقویت می کنید و فرزندتان نخستین گام های خواندن را برمی دارد.

هنر و کودک: فرصتی برای بروز احساسات و اندیشه‌ها

در بحث هنر کودک دو مقوله کاملاً مجزا مطرح است. هنر برای کودک و هنرکودک. آن جا که هنرمند بزرگسال با ابزار هنری فعالیتی برای کودکان انجام می دهد، هنردرخدمت به کودک قرار می گیرد و آن جا که کودکان شخصاً ابزار هنر را در اختیار می گیرند تا احساس واندیشه وتجربهشان را بیان کنند، قلمرو هنر کودک است. این دومقوله درعین جدایی واستقلال، تأثیر جدی بر یکدیگر دارند در تحلیل وبررسی هرکدام، نقاط مشترکی وجود دارد.

کودکی که ابزار هنر را در اختیار می گیرد، متأثر از مجموعه عناصر هنری است که پیرامون اورا فراگرفته است؛ چه آثاری که توسط بشر پدید آمده است و چه طبیعتی که در آن زیست می کند.
هنرمندی که از ابزار هنر استفاده می کند تا آفرینشی در خدمت کودک داشته باشد، مجموعه تواناییها، نیازها، علایق وانگیزه‌های کودک راهنمای اوست تا سودمندی اثرش کم مایه نباشد. یکی از راههای دسترسی به این مجموعه، هنر آفریده شده توسط خود کودکان است.

هدیه‌ای برای فرزندتان: با صدای بلند برایش کتاب بخوانید!

بی شک کتاب خواندن با صدای بلند از روزی که کودکتان را از زایشگاه به خانه می‌آورید تا زمانی که خانه را ترک می‌کند، بهترین هدیه‌ای است که می‌توانید به او ارزانی دارید. پژوهشگران کودک بر این باورند که خواندن کتاب با صدای بلند بهترین و آسان‌ترین روش برای تبدیل کودکان به کتاب خوانانی همیشگی است و برای کودکتان نیز به اندازهٔ شما لذت بخش است.

کودکی که روزش سرشار از گوش دادن به نواهای موزون و داستان‌های هیجان انگیز است، با عشق به کتاب و مطالعه بزرگ می‌شود و کودکی که عاشق کتاب است، شوق یادگیری خواندن را دارد. برای شکوفایی این حس در کودکانتان، راهنمایی‌های زیر می‌توانند مفید افتند. از بخش‌هایی که برای شما و کودکتان سودمند است استفاده کنید و نظراتتان را آزادانه برای ما بنویسید.

کجا بخوانیم:
به جز محل‌های همیشگی برای خواندن کتاب مانند نیمکت، صندلی راحت، تخت خواب کودک، به محل‌های دیگر اشاره می‌کنیم:

• زیر سایهٔ یک درخت، در پارک.
• همیشه کتابی را در ماشین برای مسافرت‌های طولانی و یا روزهای پر ترافیک نگه دارید.
• در خانه، پتویی را برای کتاب خواندن، روی زمین پهن کنید.
• از قوهٔ تخیل خود استفاده کنید، کم و بیش تمام اتاق‌های خانه گوشهٔ جالبی برای خواندن کتاب دارند.

ناتوانی در یادگیری

ماجرای  سارا
هنگامی که سارا به کلاس اول رفت، معلمش شروع به آموزش خواندن به او و همکلاسی‌هایش کرد. پدر و مادر سارا هنگامی که دریافتند سارا در یادگیری با مشکلات فراوانی روبرو است واقعا متعجب شدند. سارا بچه ای باهوش و علاقمند به یادگیری بود و در نتیجه، والدین او تصور می کرند که او به سادگی، خواندن و نوشتن را خواهد آموخت. اما اینگونه نشد. او نمی توانست حروف را تشخیص بدهد و یا آنها را با هم ترکیب کرده و کلمه بسازد.
مشکلات سارا در کلاس دوم نیز ادامه داشت. او هنوز نمی توانست بخواند، بعلاوه در نوشتن نیز مشکلات جدی داشت. مسئولین مدرسه، مادر سارا را فراخواندند تا از او برای سنجش و ارزیابی سارا جهت یافتن مشکل اجازه بگیرند، مادر سارا هم با این مسئله موافقت کرد. مدرسه، بررسی جامعی انجام داد و به این نتیجه رسید که سارا ناتوانی در یادگیری (Learning Disability – LD) دارد. پس از آن، سارا سریعاً شروع به دریافت کمک های خاص نمود.

علاقه مند شدن به هنر نه حتماً هنرمند شدن

هنر بخشی از زندگی همه ی ماست و به آن نیازمندیم. لذت شنیدن نوایی آرام بخش، تماشای فیلمی که انگار بخشی از حرف های ناگفته مان را می گوید، شنیدن ترانه ای که به جای ما و از زبان ما صحبت می کند و یا خواندن کتابی که ساعت ها درگیرمان می کند، لذت هایی هستند که با خیلی از لذت های دیگر قابل قیاس نیستند.

• مرور چند دلیل برای ضرورت ایجاد علاقه در کودکان به هنر

پژوهشگران معتقدند، کودکان باید از سن کم با هنر آشنا شوند تا بتوانند اولا از لذت ناشی از علاقه به مهارتی هنری بهره مند شوند ودر ثانی بتوانند آن چه را که گاهی نمی توانند با کلام معمولی بیان کنند، با زبان هنر بگویند. آن چه در پی آورده می شود، دلایلی برای ضرورت آموزش هنر به کودکان است.

هنر، نماد بیرونی نیازها، احساسات، غم ها و شادی های انسان است و به همین دلیل یکی از راه های تخلیه ی روحی – روانی است. بدون این مهارت، انتقال احساسات به خوبی صورت نمی گیرد.

سخن گفتن، بازی کردن، خواندن

زبان سنگ بنای خواندن است. با فرزند خود بیشتر صحبت کنید. وقتی كودك تان با شما صحبت می کند با علاقه به صحبت های او گوش دهید.

با تلاش به وی بیاموزید که می توانید توانایی های زبانی وی را افزایش دهید، دامنه لغات وی را گسترش دهید و در ادامه این راه وی قادر خواهد بود که آنچه را در ذهن می پروراند به راحتی بیان کند. در اینجا به چند نمونه از فعالیت ها یی اشاره میکنیم که می توانید برای پیشبرد این اهداف انجام دهید:
برای نمونه به هنگام صرف غذا، استحمام و یا لباس پوشیدن با فرزند خود بیشتر صحبت کنید. در این هنگام از فرصت استفاده کرده و اشیایی را نام ببرید و از وی بخواهید تا آن ها را پیدا کند. رنگ ها، اندازه ها (بزرگ، کوچک، دراز) و اشکال (مربع، دایره، نوک تیز، چین دار) به او نشان دهید.
برای كودک تان کتاب بخوانید و با او در مورد کتاب صحبت کنید. تصاویر موجود در کتاب را به او نشان دهید و آن را به مطالب كتاب ارتباط دهید. آنچه را که در تصاویر می بینید نام ببرید و هنگامی که او قادر است، همین کار را از وی بخواهید. از او بخواهید که قسمت هایی از داستان را که بیشتر دوست دارد برای شما تعریف کند و سپس در مورد قسمت هایی که تعریف کرده از او سوالاتی بپرسید.

رهنمودهایی برای رشد زبانی کودکان

اهمیت بازی های وانمودی

 خردسالان از راه خیال پردازی و عمل کردن یاد می گیرند. آیا تا کنون دیده اید که فرزند تان یک سنگ را بردارد و با آن همانند یک ماشین  بازی کند، یا با جنباندن لگویی،  آن را یک آدم یا خرگوش فرض کند ؟

در این هنگام فرزند شما با حرکت، چیزی را به جای چیز دیگری وانمود می کند. اما روند وانمود سازی به همین سادگی که دیده می شود، نیست. فرآیند وانمود سازی سبب پرورش بسیاری از زمینه های بنیادی رشد کودک می شود.
 بیشترکلاس های کودکستان ها و مهد کودک ها سالن نمایش مجهزی دارند. اختصاص جایی به نمایش برای کودکان، کاری هدفمند است. پژوهش ها نشان داده اند که بازی های وانمودی برای آن ها، امکان زندگی در دنیایی کوچک، با همان ویژگی های دنیای واقعی را فراهم می آورد و آن ها را به کاربرد مهارت هایی که آموخته اند، تشویق می کند. این امکان، همچنین زمینه را برای به کار بردن مهارت های شان در فعالیت های معنادار زندگی آماده می سازد.
 

تئاتر درمانی و جايگاه آن در تئاتر دانش آموزی

تئاتر یک هنر گروهی است؛ یعنی حداقل چیزی که برای اجرای یک نمایش لازم است، وجود یک بازیگر و یک تماشاگر است. پس حداقل دو نفر وجود دارند که برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش می کنند. تأثیر عمیق گروه بر فرد، امری آشکار است. این خاصیت، منشاء ایجاد گروه و درمان گروهی است. اما وقتی از تئاتر درمانی در مدارس سخن به میان می آید، باید بر نقش فعال و سازندهعمل متقابل اشاره داشت. 

استفاده از کامپیوتر جهت ارتقاء مهارت های خواندن

والدین می‌توانند با استفاده از کامپیوتر به کودکان فرصت خلق کتاب‌های خود و انجام تحقیقات ادبی را بدهند و آن‌ها را هرچه بیشتربه خواندن علاقه مند کنند. بیشتر والدین کامپیوتر را مانعی برای به دست گرفتن و خواندن منابع چاپی کودکان می‌دانند. با این وصف برخی از رمان‌ها و راه‌های جالب به کارگیری خلاقانهٔ کلمات باعث می‌شود تا کودکان درست همان جایی باشند که والدین می‌خواهند – خواندن!

خواندن خلاق کودکان چیست؟

خواندن خلاق روندی است که از ابتدای تولد آغاز می‌شود. کودک واژه‌ها را که از آواهای گوناگون تشکیل شده است، می‌شنود، آن‌ها را به ذهن می‌سپارد، سپس تعمیم‌شان می‌دهد،  به تدریج معنی جمله‌ها را که از ترکیب واژه‌ها ساخته شده‌اند، درک می‌کند و جایگاه فاعل، مفعول و فعل را می‌شناسد. با پشت سر گذاشتن این روند چند ساله،  در آغاز آموزش رسمی، به هنگام آموزش الفبا (رمز خوانی متن)، با یک نگاه گذرا به متن، واژه‌هایی را که با ماهیت آن‌ها به خوبی آشنا شده است، حدس می‌زند و به راحتی می‌خواند.