مقاله‌ها و نوشته‌های آموزش و پرورش

پرورش خلاقیت در کلاس درس

مـا می‌توانیم برای دانش آموزان شـرایطی را فراهم کنیـم که افرادی خلاق و متفکرانی نقاد بار آیند. خلاقیت را نمی‌توان به طور مسـتقیم آموزش داد، اما تجربه آموزشـی و پرورشـی می‌تواند روش‌ها، فرصت‌های آموزشی و محیط بـاروری را برای رویـش و پروراندن ذهن خلاق فراهم کنـد.  البته باید به یاد داشـته باشـیم، پرورش تفکر خلاق همیشـه آسان نیسـت، ولی یافته‌های پژوهشـی و تجربه یا توصیه‌های آموزشـی موفق می‌تواند ما را در این زمینه کمـک کند. این مقاله دربـاره دو اصل برگرفته از منابـع مذکور، یعنی نتایج پژوهش کارشناسان برجسته یونسکو، بحث می‌کند..

شیوه‌های صحیح و عملی پرورش خلاقیت

اگر خلاقیت یکی از مهم‌ترین اضلاع کارآفرینی باشد در آن صورت برای داشتن نسلی کارآفرین باید کودکانی خلاق داشت. دکتر لیلاافضلی، روانشناس و پژوهشگر در حوزه خلاقیت در این نوشته به ابعادی از این موضوع اشاره دارد.

راه های ساده برای پرورش خلاقیت در کودکان

«آلن آلدا»، بازیگر و کارگردان نامدار آمریکایی، می‌گوید: "خلاقیت جایی است که هیچ کس دیگری تا به حال پای نگذاشته است. برای کشف خود و یافتن هر چیز فوق العاده ای به وسیله شهود، باید از شهر آسایش خود به بیابان‌های وحشی و ناشناخته مهاجرت کرد."آیا علاقمندید که کودکانتان به بالاترین بخش خلاقیت خود برسند؟ پس می‌توانید از راه‌های ساده‌ای که در ادامه می‌آید، استفاده کنید. راه‌های رسیدن به خلاقیت بسیار پیچیده و تاریک است ولی با چند نشانه و علامت، می‌توان آن را یافت. در ادامه، چند راه ساده برای بالا بردن خلاقیت کودکان توضیح داده می‌شود.

چگونه هوش اکتسابی کودکان را بپرورانیم؟

هوش همواره موضوعی جالب و جذاب برای پژوهشگران بوده و هست. این که چرا برخی افراد باهوش‌ترند و این هوش چگونه شکل می‌گیرد و از کجا می‌آید. بر این اساس طی چند دهه انسان شناسان و محققان علوم پزشکی عوامل زاینده و فزاینده هوش آدمی را تحقیق و بررسی کرده‌اند. بنا به یافته‌ها بخشی از فرآیند شکل گیری هوش، ذاتی است و ریشه‌های ژنتیک دارد. اما بخشی دیگر اکتسابی بوده و بر اثر فرآیند رشد بویژه در سال‌های کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد. فرآیند رشد ذهنی که با رشد جسمی همراه است، خود از عوامل متعدد دیگری نظیر تغذیه، پرورش ذهنی، آموزش، تعلم و تربیت، محیط اجتماعی، اقلیم، محل سکونت و ... تأثیر می‌گیرد. امروزه دانشمندان می‌دانند حتی آب و هوا می‌تواند بر میزان هوش ساکنان یک منطقه جغرافیایی تأثیر بگذارد. حتماً شنیده‌اید که سرب موجود در هوای آلوده هوش بچه‌ها را کم می‌کند یا می‌تواند بر سلامت سیستم عصبی مادر و جنین اثر نامطلوب بگذارد.

کودکان خلاق چه ویژگی‌هایی دارند؟

اگر خلاقیت یکی از مهم‌ترین اضلاع کارآفرینی باشد در آن صورت برای داشتن نسلی کارآفرین باید کودکانی خلاق داشت. دکتر لیلاافضلی، روانشناس و پژوهشگر در حوزه خلاقیت در این نوشته به ابعادی از این موضوع اشاره دارد.

همه باهوش‌ها ریاضی‌دان نمی‌شوند

مفهوم عمومی که ما از هوش می‌شناسیم، همان هوش آکادمیک و اغلب هوش ریاضی است. به دلیل همین باور است که معمولاً نمره ریاضی برای والدین بسیار مهم‌تر از نمرات دیگر است، در حالی که نمره ریاضی صرفاً شاخص نوعی از انواع هوش است. معمولاً وقتی در درس ریاضی دچار ضعف می‌شویم، احساس خنگی و کم‌هوشی به ما دست می‌دهد، ولی آیا کسی که در درس ریاضی یا درس‌های آکادمیک مشکل داشته باشد واقعاً کم‌هوش است؟ به گفته کارشناسان جنبه‌های دیگری غیر از هوش آکادمیک در زندگی ما وجود دارد که می‌تواند بسیار مهم و تاثیرگذار باشد. تست‌های سنتی هوش که بهره هوشی یا آی‌کیو نتیجه آنهاست، معمولاً هوش آکادمیک را می‌سنجند. با این سنجش باهوش‌ترین‌ها کسانی هستند که نمرات بالای درسی و موفقیت‌های تحصیلی بالایی دارند، نه افرادی که واقعاً در زندگی موفقند.

دانش آموز، کیف و کفش مناسب می خواهد

کیف دانش آموزی باید حتما کوله پشتی باشد که از دو بند آن در ناحیه شانه استفاده شود

کیفش آنقدر سنگین است که به نظر می رسد جثه لاغر و ظریفش بزودی زیر بار آن خم می شود، اما این کودک دانش آموز آنقدر عشق و همت دارد که با تلاش فراوان هر روز چنین کیف سنگینی را تا مدرسه و پس از آن از مدرسه تا خانه حمل می کند. غافل از آن که عوارض و اختلالات استخوانی و اسکلتی در آینده ای نه چندان دور انتظارش را می کشد.

آموزش خلاقیت به معلم و شاگرد

خلا نبود آموزش خلاق در کتاب‌های درسی کاملاً احساس می‌شود. خلاقیت و پرورش آن رفتاری اکتسابی است نه ذاتی، بنابراین می‌توان آن را آموزش داد. یکی از مهم‌ترین بسترها برای پرورش خلاقیت نظام آموزشی به ویژه کتاب‌های درسی است. به گونه ای که اگر این آموزش به شکل اصولی، صحیح و نظام مند ارائه شود نه تنها در سطح خرد که در سطح کلان جامعه نیز به خوبی تاثیرگذار خواهد بود. برخی از نظام‌های آموزشی دنیا همچون امریکا و ژاپن با برنامه ریزی در این باره توانسته‌اند سهم خود را در تولید جهانی ایفا کنند. 

موانع خلاقیت در محیط خانواده

 ۱- تاکید بیش ازحد والدین برهوش و حافظه کودک: بسیاری از والدین، ناآگاهانه کودک خود را فقط با هدف تقویت مهارت‌های حافظه ای و انباشتن ذهن وی از اطلاعات عمومی، تربیت وهدایت می‌کنند و برای حافظه و هوش کودک، اهمیتی بیش از حد قائل می‌شوند. این گروه از والدین بدون در نظر گرفتن این اصل تربیتی مهم که تنها اطلاعات عمومی و داشتن حافظه قوی برای تکامل و رشد فکری و باروری استعدادهای کودک کافی نیست، با اصل قراردادن هوش وحافظه کودک، از پرورش سایر توانمندی‌های ذهنی و روانی کودک خود که مهم‌ترین آن‌ها تفکرخلاق است، غافل می‌مانند.

آموزش و پرورش ما و مفاهیم جهانی آموزش

جهان امن و آرام و توسعه یافته آرزوی مشترک انسان هاست، آرزویی که از زیر خروارها گلوله و بمب سر برآورده و جنگ های جهانی و کشته های میلیونی و خسارت های هزاران میلیاردی ضرورت آن را بیشتر نمایان ساخت. این آرزوی دیرینه که در آغاز هزاره سوم با خشونت های قومی و مذهبی بلندتر فریاد می شود و امروز در خاورمیانه از هر جای دیگری ملموس و محسوس تر است، جز از راه آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت میسر نخواهد شد. اما پرسش اینجاست که کدام آموزش و پرورش و کدام تعلیم و تربیت؟ 

جورچین بازی کودکان با قطعه‌های خلاقیت و صمیمیت

تفاوت بازی‌های سنتی و مدرن کودکان دیروز و امروز 

ما گلیم، ما سنبلیم، ما بچه‌های بلبلیم، باز می شیم، بسته می شیم، اگر به ما آب ندهید، اینجوری می شیم، اونجوری می شیم. بچگی بچه‌های دهه شصتی همگی با گل و بلبل و سنبل همراه بود، وقتی بچه‌ها دست در دست هم، دایره وار می‌چرخیدند، می‌خندیدند و شعرهای زیبا می‌خواندند، دنیایی از شور و نشاط را برای خود و اطرافیان پدید می‌آوردند. هنوز صدای دست زدن بچه‌ها که اگر به ما آب ندهید این جوری می شیم در گوشم زنگ می زند و چقدر شیرین و خوشبو بود بچگی بچه‌های دیروز. آن روزها که ما بچه بودیم بچگی مان را با گرگم به هوا، لی لی، الک و دولک سپری کردیم و بچه‌های امروز بچگی‌شان را با انگری برد و باب اسفنجی و ساب وی سرف سپری می‌کنند. آن روزها که ما بچه بودیم یک عروسک پلاستیکی داشتیم و خاله بازی می‌کردیم و برادرانمان با یک رینگ دوچرخه و یک تکه چوب دور حوض آبی وسط حیاط چرخ می‌زدند و خنده از لبانشان محو نمی‌شد. آهنگی که از صدای چرخش رینگ دوچرخه به گوش می‌رسید، آهنگ زندگی، تحرک و تجربه بود.

خلاقیت در خانه با کودکانتان در تابستان

امسال تابستان خلاقیت خانگی تدارک ببینید. ایده‌هایی که در عین سادگی بتوانند حسابی کودکانتان را سرگرم کنند و تعطیلات هیجان‌انگیزی را برای‌شان رقم بزنند. تفریحاتی که می‌توانند اعضای خانواده را به یکدیگر نزدیک‌تر کنند.

آموزش مفاهیم به کودکان، مهارت ۴: خلاقیت

همهٔ کودکان هنگام تولد بالقوه دارای استعداد خلاقیت هستند. این استعداد بالقوه در صورت پرورش مناسب می‌تواند شکوفایی مداومی داشته باشد. رشد خلاقیت از شش سالگی شروع به کند شدن می‌کند.فرد خلاق معمولاً به کسی گفته می‌شود که برای هر وظیفه و مسأله ای راه حل‌های ابتکاری و منطقی متعددی پیدا می‌کند.خلاقیت می‌تواند در جلوه‌های مختلفی مثل نویسندگی، گفتگو، بازیگری، ساختمان سازی و یا حتی بازی بروز کند. بعدها در اکثر مشاغل و حرفه‌ها کاربرد دارد. کودک باید ترغیب شود که ایده‌های خود را به روش‌های مختلف بیان کند و به روش‌ها و کارهای او احترام گذاشته شود و زمان و فضای مناسب برای نشان دادن خلاقیتش در اختیار او قرار بگیرد.

آموزش مفاهیم به کودکان، مهارت ۱: رنگ‌ها

مهارت ۱: رنگ‌ها

رنگ بخش درخشان و شفاف دوران کودکی است. کودکان عاشق تمام انواع رنگ‌ها هستند و به آن‌ها پاسخ آنی و سریع می‌دهند گرچه پاسخ آنان متفاوت از واکنش بزرگسالان است. اگر شما در ارتباط با کودکان هستید، رنگ باید یکی از دوستان و همراهان شما باشد اما شما نیاز دارید از زبان رنگ‌ها به درستی استفاده کنید. کودکان از تنوع رنگی کم تری استفاده می‌کنند این تنوع به مرور که بزرگ می‌شوند وسعت پیدا می‌کند.

پرورش خلاقیت در کودکان

۳ تا ۱۲ سالگی زمان شکل گیری و رشد خلاقیت در کودک است. خلاقیت یک ویژگی هیجان انگیز است. افراد به رگه‌هایی از خلاقیت که در کارها و تصمیم گیری‌ها از خود نشان داده‌اند می‌بالند و آن را برای دیگران تعریف می‌کنند. به طور معمول نیز خلاقیت دیگران در هر حوزه‌ای مطلوب تلقی و نزد همگان با تحسین و استقبال مواجه می‌شود. همه می‌دانند زندگی امروزی ما به یمن خلاقیت‌هایی که در مسیر پیشرفت علم و تکنولوژی و ساخت وسایل رفاهی نوین به کار گرفته شده دلپذیر و راحت‌تر از گذشتگان است و این شرایط را مدیون ایده‌های خلاقانه مخترعان و پیگیری و ممارست دانشمندان هستیم.

هراس از تخیل

چرا بسیاری از پدران و مادران هوشمند، ارزش قصه‌ها را نادیده می‌گیرند و کودکانشان را از فواید قصه‌ها محروم می‌سازند؟ برخی والدین ادعا می‌کنند که قصه تصویر حقیقی و واقعی زندگی را بیان نمی‌کند؛ بنابراین برای سلامت اخلاقی کودک زیانبار است. در حالی که آن‌ها نمی‌دانند حقیقت در زندگی کودکان با زندگی بزرگسالان متفاوت است. بعضی از پدران و مادران می‌ترسند با تعریف قصه‌های تخیلی برای کودکان خود، در حقیقت به آن‌ها دروغ بگویند. یا نگرانی آنها به این دلیل است کودکشان از آن‌ها بپرسد که «آيا قصه راست است؟»

تئاتر کودکان و تربیت اجتماعی

تئاتر از طریق تطبیق با نقش قهرمان تاریخی، می‌تواند آداب و رسوم موجود را آموزش دهد

تئاترکودکان فرصتی برای وحدت بخشیدن به کلیه انواع آموزش وپرورش هنری فراهم می‌آورد. تئاتر می‌تواند رسانه‌های هنری دیگربخصوص موسیقی، شعروادبیات، نقاشی ومعماری رادربرگیرد. عرضه نمایشی برای کودکان اگربه خوبی تهیه شده باشد می‌تواند وسیله ای برای برانگیختن تحصیل این هنرها یا درجهت مجزا کردن عناصرسمعی وبصری فرآورده نمایشی باشد، ویادرجهت بررسی هماهنگی وتناسب تمامی عناصر. هنگامی که کودک بتواند درک کند که تئاترمی تواند همان چیزهایی را بیان کند که رنگ یا شکل هاوحرکات بدن می‌گویند، راهش به درستی به سوی نوعی حساسیت زیبایی شناسی قرارگرفته که اورا قادرمی سازد تا ازهریک ازرسانه های هنری استخراج کند وبیا موزد.

درباره کودک و نمایش خلاق

آینده زیباتری برای کودکان مان رقم بزنیم

هدف از ارائه این مقاله آن است که از طریق نمایش هوش و خلاقیت در کودک پرورش بیابد. آینده جهان نه از آن توده‌های مطیع که از آن انسان‌های خلاق است. در تمام حوزه‌های کودک، ما نیازمند آموزش و تمرین نمایش خلاق و مربیان آگاه و توانمند هستیم. برای پرورش قصه و نمایش و واردکردن آن به مرحله خلاقیت، باید بر جنبه‌های عملی و کارگاهی تاکید و کوشید تا مهارت‌هایی در همین راستا آموزش داده بشود. خلاقیت جزو بدنه اصلی هر هنری است و هنر نمایش از این امر مستثنا نیست.

قلقلک فکر

بازی، مهارت‌های زبانی و استدلالی را تقویت می‌کند و فقط اتفاقی برای سرگرم شدن نیست

هنوز هم روی کف دست‌های ما، رد انگشت‌های مادربزرگ‌ها، پدربزرگ‌ها، مادرها و پدرها به جا مانده است. وقتی در کودکی دست‌های ما را می‌گرفتند و می‌گفتند: «لي لي لي لي حوضک، جوجو اومد آب بخوره افتاد تو حوضک». برای ما در عالم کودکی، قلقلک دست‌های چروکیده آن‌ها، نوازشگر بود. حس خوب کودکی را برای ما به ارمغان می‌آورد. حس شیرین بازی با والدین و بزرگ ترها بر زبان مان می‌ماند. فقط این نبود. بازی‌های دیگری هم بود. در عالم کودکی بسیاری از اوقات ما در کنار والدین به انواع و اقسام بازی‌ها می‌گذشت. هنوز هم بخشی از بهترین خاطرات کودکی مربوط به دور همی‌های فامیل می‌شد که کوچک و بزرگ کنار هم می‌نشستند و اسم فامیل بازی می‌کردند. نقطه بازی هم بود؛ بازی ای که ابتدا تند پیش می‌رفت و رفته رفته با زیاد شدن خطوط، رنگ پیچیده تری به خود می‌گرفت. 

اصول بنیادین نمایش خلاق

 نمایش خلاق شیوه‌ای برای آموزش و یادگیری بر مبنای گرایش جهانی به بازی نمایشی است که در همه انسان‌ها یافت می‌شود. بازی نمایشی یا نمادین معمولاً از سنین هیجده ماهگی و دو سالگی آغاز و تا پنج، شش سالگی طول می‌کشد. در این دوره کودک وانمود می‌کند که کس یا چیزی است که نیست. کودک برای بازی نمایشی باید به تصویری که از چیزی یا کسی در ذهن دارد و در عین حال به تصویری که از خودش دارد چنگ بیندازد. شکل گیری و دستکاری این تصویرها، یا نمادها، از مردم و اشیاء پیش شرط لازم بازی نمایشی است.

هنر درسی که در مدارس اعتبار ندارد

بچه‌هایی که در جنوب کشور یا روستاهای بنادر جنوب ایران زندگی می‌کنند تاکنون برف را ندیده و لمس نکرده‌اند و نمی‌توان انتظار داشت که آن‌ها زمستانی برفی با آدم برفی را نقاشی کنند؟ یا از کودکی که تازه به سن دوسالگی رسیده است چگونه می‌توان انتظار داشت خطوطی منظم ترسیم کند؟ کشیدن گربه پشت دیوار خانه (که قاعدتاً پشت دیوار قابل دیدن نیست) یا تصویر پدر خانواده با هیکلی درشت تر از بقیه (به خاطر نقش کلیدی‌اش در خانواده) همه حکایت از تعلقات خاطر کودک دارد که در حوزه روانشناختی کودک قابل تأمل و پذیرش است. مربی یا مدرس هنر باید نسبت به این پیش زمینه‌ها و پیش تولیدها آگاهی داشته باشد; او باید بداند هنرآموز در کدام شرایط سنی و شرایط زندگی به سر می‌برد تا بتواند فضایی مناسب برای آزادی عمل و هنر خلاقانه ایجاد کند. هر اندازه سن کودک بالاتر رود احساس واقع گرایی و تجربه اندوزی وی نیز بیش تر می‌شود و آفرینش‌های هنری او نیز تغییر می‌یابند... در هر مرحله بهتر از قبل می‌تواند تصویر واقعی بسازد و علمی تر بیندیشد البته عملی نگری و واقعیت پردازی منافاتی با تخیل و رؤیا ندارد. 

سرگرمی های مناسب کودکان

کودکان از انرژی فوق العاده‌ای برخوردارند و به چیزهای گوناگون علاقه مند می‌شوند. اگر برای آن‌ها فعالیت های سازنده‌ای درنظر گرفته نشود به اقدامات مخرب روی می‌آورند.