پرسش‌های رایج درباره الفباورزی با کاکاکلاغه
الفباورزی یعنی چه؟
الفباورزی شناخت، آموزش و کار روی واج‌های الف‌بایی Phonemes به شیوه‌ای علمی و برپایه نظریه‌های زبان‌شناسی، روان‌شناسی رشد و سوادآموزی پایه به کودکان سال‌های پیش دبستان و سال نخست دبستان است. این روش برآمده از مطالعات و پژوهش‌های چند دهه‌ای پژوهشگران در کشورهای پیشرفته اروپایی، امریکایی، اقیانوسیه و در سطح گسترده است. در این روش به کودکان مهارت‌های بیداری واجی Phonemic Awareness Skills آموزش داده می‌شود تا آن‌ها بتوانند به درستی سخن بگویند، سخن دیگران را بشنوند، و در فرجام به درستی بخوانند و بنویسند.
تفاوت الفباورزی با آواورزی در چیست؟
الفباورزی گام بالاتر و پیش رفته‌تر از آواورزی است. در آواورزی کودکان با آواهای انسانی، جانوری، طبیعی و صنعتی آشنا می‌شوند و هدف از این کار غنی کردن گنجینه واژگانی، درست سخن گفتن و بیدار شدن حس زبانی در آن‌ها است. اما الفباورزی تنها روی شناخت واج‌های الف‌بای فارسی و در چارچوب سامانه زبان فارسی تمرکز دارد.
شیوه آموزش در الفباورزی چگونه و برچه پایه‌ای است؟
روش آموزش در الفباورزی آوایی- رانشی Articulation-Phonics است. در بخش نخست این آموزش، آواسازی، ساختار و ویژگی‌های تولید و رانش آوا و جایگاه و شیوه رانش واج‌ها با کودکان کار می‌شود و سپس در بخش پیشرفته‌تر که ویژه کودکان ۶ ساله و سال نخست دبستان است، برابرسنجی واج‌ها و نویسه‌ها یا دانش فونیکز Phonics آموزش داده می‌شود.
بیداری واجی دربرگیرنده چه مهارت‌هایی می‌شود؟
بیداری واجی، دربرگیرنده، شناخت واج‌های الف‌بای فارسی، آشنایی با اندام‌های دستگاه آوایی در انسان «آناتومی» و نام‌واژه های ویژه این اندام‌ها، جایگاه رانش آن‌ها در دستگاه آوایی Place of Articulation، شیوه رانش Manner of Articulation آن‌ها، تشخیص این واج‌ها از سوی کودکان، آمیخت آن‌ها و ساختن واحدهای بزرگ‌تر آوایی مانند واژک و واژه، شکستن واحدهای آوایی مانند واژه به واژک یا بخش کردن واژه‌ها به گام‌ها و هجاها، جابجا کردن برخی از واج‌ها برای ساخت واژگان متفاوت، مانند مار به جای غار، برابرسنجی واج‌ها با نویسه‌ها، شناخت پیش‌آواها، و پس‌آواها، هم‌آغازها، هم‌پایان‌ها، قافیه و .... است.
الفباورزی چه تفاوتی با الف‌باآموزهای گوناگون در بازار دارد؟
الف‌باآموزهایی که در بازار کتاب ایران وجود دارد، به طور مطلق بدون رویکرد و روش هستند. یعنی آن‌ها به کودکان شکل حروف یا شکل نویسه‌ها را آموزش می‌دهند بی‌آن‌که به آوا یا رانش الف‌با بپردازند. در حقیقت این الف‌باآموزها شکل‌شناسی الف‌با هستند نه آواشناسی و رانش‌شناسی الف‌با. حتا در این حالت هم این شکل‌شناسی حروف الف‌با بدون رویکرد و روش علمی انجام می‌شود.
چرا کودکان پیش از سن دبستان یا در دوره‌ی پیش دبستانی باید با الفباورزی آموزش ببینند؟
سن درست و اصلی آغاز آموزش زبان به کودکان از ۲ تا ۶ سالگی است. در ایران متاسفانه به سبب کمبودهایی که آموزش و پرورش در زمینه‌های گوناگون دارد، آموزش پیش‌دبستانی اجباری نیست و اگر هم در سال‌های اخیر برای کودکان پنج و شش‌ساله فراگیر شده است، هنوز بخش بزرگ این کودکان وارد دوره پیش دبستان نمی‌شوند. اگر هم شوند، محتوای آموزشی برای آن‌ها بسیار کهنه و ناکارآمد است. کودکان در دوره پیش‌دبستان باید به آواها و رانش درست الف‌بای زبان فارسی آشنا شوند، وگرنه زمانی که وارد دوره دبستان می‌شوند برای یادگیری رانش درست آواها دیگر خیلی دیر است.
آیا الفباورزی مانند آواورزی کارکرد درمانی دارد؟
الفباورزی می‌تواند به گستردگی برای کودکانی که درگیر رانش‌پریشی Articulation Disorder هستند جنبه و کارکرد درمانی داشته باشد. رانش‌پریشی گونه‌ای بیماری یا اختلال زبانی است که در آن کودکان برخی از واج‌ها را نمی‌توانند به درستی به زبان برانند، مانند این که به خرگوش می‌گویند (ئراوش)، یا این که برخی از واج‌ها را در واژه‌ها جا می‌اندازند، مانند این‌که به درخت می‌گویند (درخ)، یا واج‌ها را در واژگان جابه‌جا می‌کنند مانند این‌که به زنبیل می گویند نزبیل. رانش‌پریشی با سن کودک در ارتباط است و گاهی این موارد در کودکان سه ساله که تازه زبان باز کرده‌اند، طبیعی است، اما در سال‌های بالاتر باید درمان شود.
آیا با الفباورزی کودکان با آموزش خواندن و نوشتن سروکار دارند؟
کار الفباورزی آشنایی کودکان با آواهای الف‌بایی و خاستگاه رانشی هر صدا یا واج الف‌بایی و در فرجام خود برابرسنجی واج‌ها با نویسه‌های خط فارسی است. پیش از آن که کودکان به خواندن و نوشتن بپردازند، باید الف‌بای زبان فارسی را از جنبه آوایی و برابرسنجی واج و نویسه بشناسند، وگرنه نه خوب می‌توانند بخوانند و نه خوب بنویسند.
چرا در الفباورزی به جای واژه‌های صدا و حرف، واژه «واک» به کار رفته است؟
حرف برگرفتی از الف‌بای زبان عربی است. در الف‌بای زبان عربی حروف و حرکت داریم. در الف‌بای زبان فارسی واک داریم که یکی از کهن‌ترین واژه‌های زبان فارسی است و در حقیقت با شکل‌گیری نخستین واژگان در فرهنگ زبانی مردم ایران در هزاران سال پیش از این ساخته شده است. واک یا وات یا واژ یا واج همگی همان وات اوستایی است که در زبان فارسی به واک تبدیل شده است. کودکان باید بدانند که ویژگی الف‌بای فارسی با زبان عربی متفاوت است، زیرا در زبان فارسی حروف برابر با نویسه‌ها یا شکل نوشتاری الف‌با است اما واک‌ها تنها آواهایی هستند که در الف‌با وجود دارند.
در الفباورزی، واک با نویسه چه تفاوتی دارد؟
واک آوای الف‌با است و نویسه شکل نوشتاری آن. کودکان در الفباورزی با هر دو آشنا می‌شوند، اما آشنایی با نویسه‌ها برای آموزش خواندن و نوشتن نیست و بلکه برای پیش آمادگی شناخت تصویری از نویسه‌های الف‌بای فارسی است.
چرا در الفباورزی صداها یا واک‌های عربی و اوستایی از صداها یا واک‌های فارسی جدا شده است؟
برای این که در الف‌بای فارسی آن چیزهایی که به نام حروف عربی یا اوستایی وجود دارد، ارزش آوایی ندارد و تنها ارزش نویسه‌ایی یا نوشتاری دارد. برای نمونه حروفی مانند «ض»، «ظ» و «ذ» ارزش آوایی ندارند و تنها ارزش نویسه‌ایی یا نوشتاری دارند. و همه آن‌ها همان آوایی را دارند که در واک «ز» فارسی وجود دارد.
چرا در الفباورزی به مصوت‌ها (خودآوا) و به صامت‌ها (هم آوا) گفته می‌شود؟
برای این که مصوت و صامت برگرفتی از الف‌بای زبان عربی است و خودآوا واکی است که خود بدون یاری گرفتن از واک دیگر بر زبان رانده می‌شود. اما هم‌آواها واک‌هایی هستند که در آمیخت با خودآواها بر زبان رانده می‌شوند. این ساده‌سازی اگرچه در آغاز برای مربیان و آموزگاران ممکن است بیگانه باشد، اما روند آموزش الف‌بای زبان فارسی را برای کودکان بسیار ساده می‌کند.
آیا الفباورزی برای کودکان دوره دبستان هم کاربرد دارد؟
بسیار. این بسته می‌تواند در کنار کتاب آموزش زبان فارسی آن‌ها به کار برود. اگرچه ما در بسته‌های آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان، بسته‌های فارسی‌آموز نخودی را داریم که ویژه کودکان دبستان است، اما الفباورزی چون مانند فارسی‌آموزها، سرشار از داستان و ترانه است، با تراز رغبت کودکان فرآوری شده است و بنابراین به طور طبیعی آن‌ها به این بسته علاقه نشان می‌دهند و می‌توانند داستان‌ها و ترانه‌های آن را بخوانند
چرا در الفباورزی و در نویسه‌ها «برنشان» هایی به شکل ماهک آمده است؟
برنشان‌ها برای آوانگاری و ساده سازی دبیره یا خط فارسی ویژه‌ی سوادآموزی پایه طراحی شده است و آموزش خواندن و نوشتن را به کودکان بسیار ساده می‌کند. در این باره در پایان کتاب‌های الفباورزی اطلاعات کافی آمده است.
الفباورزی با کاکاکلاغه چیست؟
لینک کوتاه