لجبازی پرخاشگرانه‌ی کودکان، تعریف، علت‌ها و راه‌های مدیریت آن (قسمت دوم)

پیش از شروع این بخش، بخش نخست را مطالعه کنید: لجبازی پرخاشگرانه‌ی کودکان، تعریف، علت‌ها و راه‌های مدیریت آن (قسمت اول)

بهترین پاسخ من -به عنوان پدر یا مادر- به لجبازی پرخاشگرانه‌ی فرزندم چه باشد و چگونه می‌توانم از آن جلوگیری کنم؟

پاسخ‌های درستی که شما می‌توانید به لجبازی پرخاشگرانه‌ی فرزندتان بدهید از این قرار است:
1.    حواس او را پرت کنید: وقتی احساس می‌کنید که کودک شما می‌خواهد یک لجبازی پرخاشگرانه را شروع کند، سعی کنید با پرت کردن حواس او از موضوع، از آن جلوگیری کنید. مثلا به چیزی که برای کودک جالب است اشاره کنید یا او را مشغول فعالیتی کنید که دوست دارد.
2.    آرام باشید: وقتی فرزند شما در اوج حالت‌های لجبازی پرخاشگرانه‌ی خود قرار گرفت، او را تهدید و یا برایش سخنرانی نکنید. با انجام این کار فقط او را عصبانی می‌کنید. وقتی فرزندتان ساکت و آرام شد، با او درباره‌ی رفتارهای قبلی او صحبت کنید.
3.    لجبازی پرخاشگرانه‌ی او را نادیده بگیرید: نادیده گرفتن رفتارهای ناخوشایند کودکتان به او نشان می‌دهد که رفتار او قابل قبول نیست و او نمی‌تواند با انجام کارهای این چنینی به خواسته‌اش برسد. همان طور که گفته شد، کودک بعد از مدتی متوجه می‌شود راه رسیدن به خواسته‌هایش و همچنین جلب توجه، انجام کارهایی مانند لجبازی پرخاشگرانه است. اگر پدر و مادر در این کار با او همراهی نکنند و نسبت به این کارها واکنشی را که او انتظار دارد انجام ندهند، کم کم می‌فهمد که از این طریق به خواسته‌هایش نمی‌رسد. بنابراین این کارها را ادامه نمی‌دهد.

در سایت آموزک بخوانید: با کودکان لجباز چگونه رفتار کنیم؟

4.    آن‌ها را از میدان دید خود خارج نکنید: لجبازی پرخاشگرانه فرزند خود را متوقف و به او و کارهایش نیز توجه نکنید . ولی مراقب او باشید که به خود یا دیگران آسیب نزند. مثلا برای این که خود را بی‌توجه نشان دهید از محیط -مثلا فروشگاه- خارج نشوید. بلکه همزمان با تظاهر کردن به نادیده گرفتنش، از او مراقبت کنید. ولی می‌توانید وقتی فرزندتان در محیطی امن قرار دارد -مثل اتاقی که اشیای آسیب‌رسان در آن نیست- او را ترک کنید تا تلاشش برای جلب نظر شما کاملا ناکام بماند.
5.    آن‌ها را در شرایط امن نگه دارید: هرگونه جسم تیز و برنده را از او دور کنید. وقتی در فضایی که برای او خطرناک است -مثلا راه پله- شروع به لجبازی پرخاشگرانه کرد، او را به محیطی امن برسانید و اجازه دهید ادامه‌ی کار خود را در آن محیط انجام دهد.
6.    خودتان به کودک صدمه نزنید: ممکن است فکر کنید که اگر در حین بروز رفتار لجبازی پرخاشگرانه، کودک خود را تنبیه نمایید -مثلا او را نیشگون بگیرید یا به او ضربه بزنید یا سرش داد بزنید-، او به این نتیجه می‌رسد که انجام چنین کارهایی برایش عواقب ناخوشایندی مثل کتک خوردن دارد. اما اغلب این کارها نتیجه عکس می‌دهد. کودک شما ممکن است یاد بگیرد که پرخاش و تخلیه‌ی عصبانیت با ضربه زدن و داد و فریاد، رفتار قابل قبولی است، زیرا پدر و مادرش نیز همین کارها را انجام می‌دهند. بهتر است بعد از اتمام کارش، با او حرف بزنید و به او بفهمانید که کار او صحیح نیست و اگر با خواسته‌هایش مخالفت می‌کنید به صلاح او است.

بعد از تمام شدن لجبازی پرخاشگرانه‌ی فرزندمان باید چه کاری انجام دهیم؟

پس از این که لجبازی پرخاشگرانه در فرزند شما فروکش کرد، می‌توانید با او درباره‌ی آن چه اتفاق افتاده است حرف بزنید. همچنین می‌توانید با او درباره‌ی این موضوع که چگونه می‌تواند بر خشم خود غلبه کند بحث کنید. کارهایی که در این زمان می‌توانید انجام دهید موارد زیر است:
1.    برای رسیدن به آرامش او را تشویق کنید: با تحسین کارهای خوب، باعث می‌شوید که تمایل به انجام آن‌ها در کودکتان تقویت شود. کودکان دوست دارند که بدانند والدین متوجه کار خوب آن‌ها شده‌اند. برای همین وقتی کودک شما در زمانی که ممکن است لجبازی پرخاشگرانه انجام دهد، از این کار خودداری می‌کند، او را به خاطر این کار تحسین کنید. تحسین شما هم باید اثرگذار باشد. به گونه‌ای که کودک بفهمد کار درست و مورد انتظار شما چیست و از طرفی به انجام دوباره‌ی آن تشویق شود. مثلا به جای این که به او بگویید:« تو خیلی خوب بودی!» بهتر است بگویید«با آرام بودن در فروشگاه و کنترل خودت، کار بزرگی انجام دادی.»
2.    احساسات آن‌ها را تایید کنید: به کودک خود بگویید که رفتار او را درک می‌کنید و به او کمک کنید که رفتار خود را اصلاح یا مدیریت کند. کودکان -اغلب- به دنبال جلب توجه هستند. بنابراین تایید احساسات آن‌ها و بها دادن به خواسته‌ها و همچنین پرداختن به آن‌ها باعث می‌شود که دیگر نیازی برای انجام کارهایی مانند لجبازی پرخاشگرانه نبینند و آن‌ها را انجام ندهند.
3.    به کودکان خود بیاموزید که هر احساسی یک نام ویژه دارد: بیشتر کودکان برای بیان احساس خود واژه‌ی مورد نیاز را در ذهن ندارند. به همین دلیل آن‌ها نمی‌توانند با کلام احساساتی همچون سرخوردگی، حسادت، عصبانیت، ناامیدی و... را اظهار کنند. بنابراین سعی می‌کنند برای انتقال این احساسات از بدن و صدای بلند خود استفاده کنند. و این باعث بروز لجبازی پرخاشگرانه می‌شود. پس برای جلوگیری از این‌ که آن‌ها به لجبازی پرخاشگرانه روی بیاورند، بهتر است به آن‌ها کلماتی که نیاز دارند بیاموزید. مثلا بگویید: «به نظر می می‌رسد عصبانی هستی!» یا : «این کار تو حسادت است و درست نیست!»
4.    به کودک خود بیاموزید که راه درست مقابله با مشکلات چیست؟ به او کمک کنید تا بدون این که ناراحت شود و پرخاش کند، با یک مشکل کنار بیاید. آن‌ها به تدریج یاد می‌گیرند که خودشان می‌توانند مشکلاتشان را حل کنند و رفته رفته مستقل می‌شوند. و این استقلال باعث می‌شود که کمترنیازهای غیرضروری خود را به پدر و مادر بگویند و برای برطرف شدن آن‌ها اصرار کنند.
5.    نمونه‌ی خوبی برای فرزند خود باشید: کودکان از رفتار پدر و مادر خود الگو برداری می‌کنند. وقتی ناراحت هستید سعی کنید رفتاری مناسب بروز دهید و یا وقتی با هم -پدر و مادر- مشکل دارید، به جای داد و فریاد و فرافکنی سعی کنید با گفتگو مشکلات خود را حل کنید. از این راه می‌توانید راهبردهای صحیح برخورد با مشکل را به فرزند خود به صورت عملی بیاموزید.

خرید کتاب کودک درباره نافرمانی و لجبازی

چگونه می‌توانید از شروع لجبازی پرخاشگرانه جلوگیری کنید؟

از آن‌جا که بروز لجبازی پرخاشگرانه یکی از اتفاقات طبیعی در فرآیند رشد کودکان است، نمی‌توان انتظار داشت که کودک این کار را نکند. اما می‌توانید با انجام بعضی کارها ، تعداد و همچنین شدت این اتفاق را کاهش دهید:
1.    به کودک خود حق انتخاب بدهید: به عنوان مثال به آن‌ها این اختیار را بدهید که بین دو لباس یا دو نوع خوراکی، یکی را انتخاب کنند. با این کار کودکان احساس می‌کنند که آن‌ها در کنترل شرایط خود دخالت دارند و پدر و مادر قصد گرفتن استقلال و قدرت تصمیم‌گیری آن‌ها را ندارند. این حق انتخاب باید واقعی باشد. نباید به جای او انتخاب کنید. باید کودک را در شکل‌دهی زندگی روزانه‌اش سهیم کنید و او احترام شما را به نظرات و خواسته‌هایش حس کند.
2.    برای اتفاقات بزرگ آن‌ها را آماده کنید: قبل از این که اتفاقاتی که باعث تحریک اعصاب آن‌ها می‌شود بیفتد، مثل رفتن به پیش‌دبستانی یا به دنیا آمدن خواهر یا برادر جدید، با او‌ درباره‌ی این موضوعات حرف بزنید و او را برای برخورد با این اتفاقات آماده کنید. همان‌طور که گفته شد، لجبازی پرخاشگرانه درواقع پاسخی است به تمام احساسات کودک -از عصبانیت و ترس گرفته تا حسادت و خجالت و... . بنابراین برای عادی کردن شرایط اضطراب‌آور برای کودکتان، وقت بگذارید.
3.    غذا و خواب کودک را بررسی و تنظیم نمایید: همان‌طور که در بالا اشاره شد، گرسنگی و خستگی می‌تواند عامل لجبازی پرخاشگرانه باشد. بنابراین برای جلوگیری از این اتفاق، باید اطمینان حاصل کنید که فرزندتان به اندازه‌ی کافی غذا‌ می‌خورد و خواب کافی دارد .

در سایت آموزک بخوانید: چند روش برای جلوگیری از لجبازی کودکان

چه زمانی باید کودکی را که لجبازی پرخاشگرانه دارد نزد پزشک ببریم؟

1.    لجبازی پرخاشگرانه کودک بعد از 4 سالگی هم ادامه داشته باشد.
2.    کودک شما در حالت لجبازی پرخاشگرانه، به خود و دیگران آسیب بزند.
3.    کودک شما در حین لجبازی پرخاشگرانه نفس خود را حبس کند (به گونه‌ای که کبود یا بیهوش شود).
4.     کودکتان در حین لجبازی پرخاشگرانه و پس از آن به سردرد، درد معده و اضطراب شدید دچار‌ شود.
5.    خودتان توان مدیریت و کنترل لجبازی پرخاشگرانه‌ی فرزندتان را نداشته باشید و به کمک یک پزشک در این زمینه نیاز داشته باشید.
در صورت بروز این حالت‌ها ، بهتر است فرزند خود را به متخصص روانپزشکی اطفال نشان دهید. متخصص روانپزشکی‌ با بررسی شرایط فرزندتان و ارجاع مناسب به پزشکانی مانند مغز و اعصاب و گوارش کودکان، به شما در درمان اختلال فرزندتان کمک می‌کند.

جمع‌بندی

کودکی، دوره‌ی پر افت و خیزی است. در این دوران کودک به سرعت رشد می‌کند و هر مرحله از رشدش شرایط ویژه‌ی خود را دارد. بسیاری از اتفاقاتی که در طی رشد کودک به ظاهر یک اختلال و نابسامانی به حساب می‌آید، جزئی از فرآیند طبیعی رشد کودک است. بنابراین برای کاهش نگرانی و همچنین مدیریت این تغییرات، باید از آن‌ها اطلاع داشته باشیم. امروزه پژوهشگران در این زمینه توافق دارند که تربیت فرزند سالم و فعال و توانمند، وابستگی زیادی به دانش و همچنین مسئولیت‌پذیری پدر و مادر کودک دارد. فرزندی می‌تواند مسیر رشد را به درستی طی کند که پدر و مادرش این مسیر را به خوبی بشناسند و بتوانند به درستی او را در این مسیر همراهی کنند. 

سرزنش کودکان برای بروز حالت‌هایی که کاملا برای سن او طبیعی است و تشویق او به کتمان خود و احساساتش، باعث اختلال در رشدش می‌شود. با این کار کودک به جای گذراندن مسیر درست رشد، به کج راهه‌های افسردگی و انزوا کشیده می‌شود. القای حس ناخوشایند «مجرم بودن» به کودکی که لجبازی پرخاشگرانه دارد، باعث می‌شود که نه تنها لجبازی پرخاشگرانه تشدید شود ( به دلیل ایجاد احساساتی مانند عصبانیت و سرخوردگی در او ) بلکه در کنار آن از جمع همسالان و آشنایان به خاطر رفتار بد شما گریزان شود . و این کار می‌تواند باعث شروع اختلالات اجتماعی در کودک شود. 
پدر و مادر باید با به رسمیت شناختن ویژگی‌های هر دوره‌ی متمایز از رشد فرزند خود، به او اجازه دهند که به سلامت و بدون کمترین آسیبی به خود و دیگران از آن عبور کند. درمورد لجبازی پرخاشگرانه، دلیل اصلی شکل‌گیری این حالت‌ها، عدم شکل‌گیری کامل زبان در ذهن کودک است. کودکی که ویژگی‌های روانی خود را نمی‌شناسد، به همه‌ی این احساسات یک جور و با زبان بدن و فریاد و گریه پاسخ می‌دهد. بنابراین با تکمیل فرآیند رشد ذهنی و افزایش توانایی کودک در جمله‌سازی و گفتگو این حالت رفته رفته برطرف می‌شود. در این میان پدر و مادر برای کاهش آسیب‌های این اتفاق، می‌توانند آن را مدیریت کنند. مثلا سعی کنند واژگان مربوط به هر احساس کودک را به او بیاموزند و یا با به کارگیری راهبرد تشویق و تنبیه و همچنین نادیده گرفتن، از انجام بیش از حد لجبازی پرخاشگرانه جلوگیری کنند.
در این راه بهتر است پدر و مادر از یک مشاور روانپزشکی کودک نیز کمک بگیرند. با همراهی یک مشاور، پدر و مادر متوجه می‌شوند چه زمانی این فرآیند طبیعی به یک اتفاق غیرطبیعی و بیماری تبدیل می‌شود و درصورت این رخداد، فرآیند درمان را در اسرع وقت شروع می‌کنند.