با کودکان لجباز چگونه رفتار کنیم؟
بررسی یک نمونه شایع از اختلالات رفتاری در کودکان لجباز
دنیای کودکان، گاهی اوقات آنقدر برای والدین پیچیده و دست نیافتنی می‌شود که پدر و مادر برای اداره کردن و تحت کنترل درآوردن اوضاع نابسامان خانه و مقابله با کودکان لجباز متوسل به تنبیهات گفتاری یا حتی بدنی می‌شوند. ارتباط با کودکان نوپا که در نخستین سال‌های عمر خود برای ورود به دنیای مستقل و باتجربه‌هایی تازه و شیرین دست و پنجه نرم می‌کنند، نیاز به آموختن و یادگیری مهارت‌های خاص داشته و از همان سال‌های ابتدایی تولد کودک، والدین به عنوان الگوهای مناسب در مدیریت رفتار، پیشگیری و کنترل اختلافات رفتاری مانند لجبازی و پرخاشگری موثر هستند.
رشد شناختی کودکان در سال‌های اول عمر شکل نگرفته و آنها قادر به برقراری ارتباط صحیح با اطرافیان خود نیستند اما آنها به خوبی قادر به درک مسائل و مشکلات اطراف خود بوده و از شیوه رفتاری اطرافیان تاثیر می‌گیرند. اکثر کودکان تلاش می‌کنند با ابراز مخالفت با والدین، لجبازی و پرخاشگری راهی برای دستیابی به استقلال فردی پیدا کنند و اوضاع را در تسلط خود درآورند. این در حالی است که با اجرای چند تکنیک ساده ارتباط با کودکان لجباز امکان پذیر خواهد بود.
منظم و ثابت قدم باشید
برخورداری از برنامه‌های منظم روزانه در کودکان احساس امنیت و آرامش خاطر به وجود می‌آورد. به طور کلی دنیای پیرامون کودکان و اتفاقاتی که رخ می‌دهد غیرمنتظره و پرتلاطم است. از این رو کودکان در مقابل رفتارهای برنامه ریزی شده و مطابق با مقررات وضع شده، واکنش‌های مثبت نشان می‌دهند.محققان معتقدند در خانواده‌هایی که زمان‌های مشخصی برای خواب، استراحت، غذاخوردن و بازی کردن کودکان وجود دارد، رفتارهای پرخاشگرانه و از روی لجبازی کمتر در بچه‌ها دیده می‌شود و کودکان در این خانواده‌ها آرام تر هستند.
کارشناسان حوزه علوم روانشناسی کودک معتقدند آگاه کردن کودک از تغییر در برنامه ریزی در خانواده از بروز واکنش‌های منفی و اختلالات رفتاری در کودکان پیشگیری می‌کند. برای نمونه وقتی والدین فرزند خود را از تغییر مکان خواب در یک روز تعطیل قبل از رفتن به مهمانی مطلع کنند، احتمال بروز واکنش‌های منفی و لجبازی برای رفتن به رختخواب کمتر می‌شود.
ثابت قدم بودن و برنامه ریزی در امر و نهی کردن به کودک نیز موثر است. برای مثال، زمانی که کودک کار اشتباهی را مرتکب می‌شود و پدر یا مادر به او متذکر می‌شوند که این کار نادرست است، نیاز به تکرار نهی از انجام عمل در دفعات دوم، سوم و چهارم که کودک مرتکب خطا می‌شود، از سوی والدین ضروری است و پس از آن باید روش‌های دیگری برای خاموش سازی رفتار انجام شود.
پاسخ مناسب
پاسخ به نیازهای ابتدایی کودک مانند گرسنگی، تشنگی یا نیاز به دریافت محبت از سوی پدر و مادر از جمله وظایف والدین است. محققان معتقدند، ارضای تمام نیازهای کودک باید در محیطی آرام و دور از هرگونه استرس انجام شود. کودکانی که قبل از احساس گرسنگی در زمان مشخص به آنها غذا داده می‌شود یا لباس پوشیدن، غذا خوردن و... در محیط آرام و بدون استرس انجام می‌شود، کودکانی آرام بوده و بروز رفتارهای پرخاشگرانه یا لجبازی در آنها کمتر مشاهده می‌شود. نیازهای کودکان باید در اسرع وقت و به موقع انجام شود، برای نمونه وقتی کودک گرسنه است، نباید برای خرید منزل را ترک کرده و غذا دادن به او را به تاخیر انداخت. مادرانی که شاغل بوده یا فرزندان آنها برخی اوقات روز را در مهد کودک سپری می‌کنند، باید مطمئن شوند خواب، تعویض لباس یا پوشک، غذا خوردن و... در ساعات معین انجام می‌شود.
تفکری کودکانه داشته باشید
بسیاری از والدین تصور می‌کنند کودکان، بزرگسالان کوچک هستند و از آنها انتظار انجام رفتارهایی مانند افراد بزرگسال دارند. این در حالی است که کودکان قادر به درک بسیاری از مسائل نیستند و شیوه تفکر و دیدگاه آنها با افراد دیگر متفاوت است. بعضی از محققان معتقدند، نگاه به جهان اطراف از دریچه چشم کودک، بسیاری از مشکلات رفتاری بین کودک و والدین را حل می‌کند. برای نمونه وقتی کودک از بستن کمربند ایمنی امتناع می‌کند، نباید او را بدون توضیح دادن یا مجاب کردن به انجام این کار مجبور کرد. یکی از والدین باید برای او توضیح دهند «مي دانم كه علاقه ای به بستن كمربند نداري اما اين يك قانون است. پدرت نيز اين كار را دوست ندارد، ولي ما مجبور هستيم براي محافظت از خود در برابر خطرات كمربند ببنديم.»
با زبان کودک سخن گفتن و از دیدگاه او به جهان نگریستن سبب می‌شود تا به جای تنبیه و خشونت و با احترام به خواسته‌های او به کودک کمک شود تا با مشکلات دنیای اطراف کنار بیاید و آنها را بپذیرد. همچنین با حق انتخاب دادن به کودک و احترام گذاشتن به خواسته‌های وی، تنش‌ها و احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه در او کاهش پیدا می‌کند. برای مثال قبل از رفتن به خودرو می‌توان از کودک درباره آوردن کتاب مورد علاقه‌اش یا میان وعده نظر پرسید تا او با شرایطی که دوست ندارد بهتر کنار بیاید.
تمرکز و پرهیز از تکرار
کودکان توانایی انجام چند کار را به صورت همزمان نداشته یا قادر نیستند برای انجام چند کار مشخص تمرکز کنند. درخواست انجام چند کار به طور همزمان، باعث افزایش بروز لجبازی در آنها می‌شود.از طرف دیگر زمانی که کودک به درخواست یکی از والدین که او را از انجام کاری برحذر می‌کنند، توجهی نمی‌کنند باید از تکرار درخواست امتناع ورزید و حواس او را پرت کرد. برای نمونه وقتی کودک در اتاق پذیرایی مشغول توپ بازی بود و توجهی به حرف مادر که از او می‌خواهد دیگر بازی نکند، ندارد، بهتر است از او خواسته شود تا کار دیگری انجام دهد، مثلاً کتاب بخواند یا تلویزیون تماشا کند. تغییر محیطی که کودک در آنجا بازی می‌کند یا مهیا کردن ابزار بازی و توجه به تنوع فعالیت‌هایی که او انجام می‌دهد، روش مناسبی برای پیشگیری از بروز اختلالات رفتاری در کودکان است.
زنگ تفریح
باید به کودکان فرصت داده شود تا در مورد خطاها و اشتباهات خود فکر کرده و رفتارهای خود را تغییر دهد. بسیاری از کودکان برای جلب توجه، کارهای درست یا نادرستی انجام می‌دهند و تمایز بین این کارها را متوجه نمی‌شوند. از این رو متخصصان توصیه می‌کنند، هنگامی که کودک کار درستی انجام می‌دهد، او را تشویق کرده و به او یادآوری کنید کارهایی انجام می‌دهد که مورد تایید والدین است و از او بخواهید آن عمل را مجدد انجام دهد
بی توجهی
نادیده گرفتن رفتارهای مثبت و پاداش دادن به رفتارهای منفی به طور ناخودآگاه، سبب تقویت لجبازی در کودکان می‌شود. مشغله کاری والدین یکی از دلایل بی توجهی و ارزش قائل نشدن برای کارهای مثبت کودکان است. زمانی که کودک به منظور دستیابی به هدف خود شروع به گریه کردن می‌کند، توجه به اشک‌های او تقویت کننده رفتار منفی و لجبازی کودک می‌شود.گاهی اوقات والدین در حضور فرزندانشان رفتارهای نادرست آنها را برای دیگران بازگو می‌کنند و حرکات نادرست و لجبازگونه آنها را تقلید می‌کنند. این کار برای بسیاری از بچه‌ها عاملی تشویقی جهت جلب توجه به شمار آمده
و تقویت کننده رفتار نامناسب است.
مقالات بیشتر در درباره این موضوع
منبع
روزنامه ایران, شماره ۴۳۹۷, به تاریخ ۸/۱۰/۸۸, صفحه ۱۴
لینک کوتاه