مدیریت مشارکتی معلمان و ارتباط آن با رفتار جامعه مدنی دانش آموزان

نویسنده: نازنین بنی اسدی

چکیده:

پژوهش حاضر، مدیرت مشارکتی معلمان و رفتار جامعه مدنی دانش‏آموزان را مورد بررسی قرار می‏دهد. بدین منظور، ۳۰۰ دانش‏آموز دختر پایه دوم راهنمایی تحصیلی، به روش نمونه‏گیری خوشه‏ای، از مناطق بیست‏گانه آموزش و پرورش شهر تهران انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اندازه‏گیری، دو پرسشنامه پژوهشگر ساخته، مجموعا حاوی ۶۳ گویه مبتنی بر مقیاس لیکرت، اجزاء مدیریت مشارکتی معلمان را در سه سطح کارکردهای مدیریتی مشارکت جویانه، تدریس مشارکتی و مهارت‏های جذب مشارکت دانش‏آموزان و اجزاء رفتار جامعه مدنی در میان دانش‏آموزان را در سه سطح دانش جامعه مدنی، گرایش‏های جامعه مدنی و مهارت‏های عملی جامعه مدنی مورد اندازه‏گیری قرار داده است. یافته‌ها همبستگی مستقیمی بین اجزاء دو متغیر مدیریت مشارکتی معلمان و رفتار جامعه مدنی دانش آموزان نشان می‏دهد. هفت رابطه از نه رابطه معنادار می‌باشد. (بالاترین ۳۶/۰ r=، پایین‌ترین ۱۶/۰r=)

مقدمه

مدیریت مشارکتی عمده‏ترین تحولی بود که در آخرین ربع قرن بیستم در عرصه مدیریتی پدیدار گشت( وین و گودیتز ^۱،۱۹۸۴، ص ۱ ) و در مدیریت سازمان‏های آموزشی اهمیتی ویژه یافت. دلایلی که پژوهشگران برای لزوم مشارکت افراد ذی نفع - از جمله دانش‏آموزان - در مدیریت سازمان‏های آموزشی ارائه می‏دهند را می‏توان حول چهار محور اصلی طبقه بندی کرد: مشارکت به دلیل نتایج، مشارکت به دلیل ملاحظات اخلاقی، مشارکت به دلایل اجتماعی، و مشارکت به دلایل روابط انسانی (باتری²  ، ۱۹۹۳) (۱۶۳-۱۷۷)

با توجه به این‏که در پژوهش حاضر به رفتار جامعه مدنی در میان دانش‏آموزان، به عنوان یکی از آثار متقابل مفروض به کار گیری روش‏های مدیریتی مشارکتی معلمان، توجه می‏شود؛ از این میان مشارکت به دلایل اجتماعی نظر عمده را به خود معطوف خواهد داشت.

مدرسه، نخستین نهاد رسمی است که از طریق معلمان، گروه همسالان، جوّ مدرسه، و برنامه درسی تعلیمات مدنی (لنگتون ^۳، ۱۹۶۹، ص ۱۶۹) دانش‏آموزان را هم به نحوه کار اجتماع محدودشان (مدرسه) و هم جامعه‏ای که در داخل آن سهمی خواهند داشت و بالتبع از حقوق و مسئولیت‏هایی برخوردار خواهند شد قادر می‏سازد (باتری، ۱۹۹۳، ص ۱۷۶).

در این رابطه نقش معلمان به عنوان افرادی که در بالاترین سطح از تعامل میان‏فردی با دانش‏آموزان قرار دارند و الگویی قابل مشاهده و در دسترس برای سازندگان فردای اجتماع تلقی می‏شوند، قابل بررسی و تأمل است.

1. Wynn and Gudits
2. Bottery
3. Langton

مروری بر ادبیات پیشین

به دلیل میان رشته‏ای بودن برخی مفاهیم این پژوهش، پیشینه پژوهش در شش حوزه فلسفه تعلیم و تربیت، روان شناسی، جامعه‏شناسی، روان‏شناسی اجتماعی، علوم سیاسی، جامعه‏شناسی سیاسی و مدیریت آموزشی مورد کاوش قرار گرفته است که عناصر اصلی آن در شکل شماره ۱ مشاهده می‏شود.

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.