ضرورت بررسی راه‌های مقابله با نگرانی شب‌های امتحان

در کنج تنهایی‌اش آرام در گوشه ای از اتاق نشسته، اما در دلش غوغایی از شور و دلهره امتحان برپاست، نمونه سوالات امتحانی و جزوات شیمی، ریاضی، فیزیک، زیست و هندسه از جلوی چشمان خسته و نگرانش رژه می‌روند. سایه ای سنگین و سیاه از امتحان که برایش ساخته شده همچون بختک گلویش را می‌فشارد و خواب و خوراک را از او ربوده است. برنامه امتحانات پایان ترم را با ماژیک قرمز خط خطی می‌کند. زیر لب غرغر کنان از برنامه سنگین درس‌ها در شب امتحان می‌نالد. تنها آرزویش این است که هر چه زودتر ماه خرداد و فصل امتحانات تمام شود و کارنامه درخشانی که پدر و مادرش در آرزوی آن هستند را تحویل آن‌ها دهد. خدا می‌داند که اگر نتواند با معدل ۲۰ و نمرات عالی والدینش را پیش اقوام سر بلند کند چه تابستان سختی در انتظارش خواهد بود و چقدر باید سرزنش اطرافیان را متحمل شود. 

 فصل امتحان برای بسیاری از والدین یادآور تجربه‌های تلخ و هیجانات دشواری است که خود در دوران تحصیل طعم آن را چشیده‌اند و امروز فرزندانشان آن را تجربه می‌کنند و متاسفانه در موارد بسیاری دیده شده که والدین می‌خواهند ناکامی‌ها و شکستهای تحصیلی خود را با وارد آوردن فشارهای روحی و روانی به بچه‌ها جبران کنند یا بین برخی خانواده‌ها گرفتن نمره ۲۰ در تمام دروس آن قدر اهمیت دارد که آن را نشانه سربلندی و چه بسا فخرفروشی و پرستیژ می‌دانند و در این میان آنچه مورد غفلت قرار می‌گیرد استعداد، توانایی و هوش دانش آموز و یک برنامه ریزی درست و مناسب در طول سال تحصیلی برای کاهش اضطراب در شب امتحان است. اگرچه به اعتقاد روانشناسان داشتن استرس و دل نگرانی در شب امتحان تا حدی قابل قبول است اما متاسفانه در این روزها شهروندان در کنار دغدغه‌های گوناگون متناسب با حال و هوای فصل گرما یک دل مشغولی مضاعفی برای خود درست می‌کنند،

البته دل مشغولی چه عرض کنیم، شاید بتوان گفت دل نگرانی یا حتی در مواردی اضطراب، دلهره و نگرانی. این نگرانی‌ها نه تنها برای دانش آموزان مفید نخواهد بود، بلکه باعث بر هم ریختن آرامش آن‌ها در جلسات امتحان می‌شود. چرا که دانش آموزی که در طول سال تحصیلی به مرور درس‌هایش را آموخته و مطالعه کرده است در شب امتحان هیچ ترسی از جلسه و امتحان نخواهد داشت و دانش آموزی هم که ۹ ماه دوران تحصیل را بدون دغدغه درس و مشق و امتحان طی کرده است، قطعاً یک شبه ره به جایی نمی‌برد. دلایل اضطراب و نگرانی در شب امتحان، راه‌های کاستن فشار روانی در فصل خرداد و امتحانات پایانی سال و ضرورت برنامه ریزی برای درس خواندن و مطالعه در این ایام مهم‌ترین محورهای سوژه چند شماره گزارش پیش روست. 

کلکسیون نمرات عالی برای آبروداری والدین

باتوجه به اینکه در روزهای اولیه برگزاری امتحانات خرداد ماه هستیم و بچه‌ها مشغول امتحان هستند و در این ایام سخت تلاش می‌کنند تا ماحصل یک سال زحمت و کوشش خود را ببینند، برخی از پدران و مادران چنان نگران امتحان فرزندانشان می‌شوند که گویا خود قرار است در امتحان شرکت کنند. لیلا ساطعی که یک فرزند ۱۰ ساله به نام حنانه دارد، جلوی در مدرسه منتظر دخترش ایستاده تا امتحان ریاضی‌اش را بدهد. خیلی آرام و قرار ندارد، دائم راه می‌رود و به ساعت نگاه می‌کند. با سلام و احوالپرسی سرصحبت را با او باز می‌کنم و نظرش را در مورد استرس شب امتحان جویا می‌شوم، در جا می‌ایستد و بدون درنگ می‌گوید: «خدا كند اين ايام امتحانات هر چه زودتر تمام شود تا ما نفس راحتي بكشيم، از خواب و خوراک افتاده ايم». به او می‌گویم: مگر فرزند شما کنکور امتحان می‌دهد که این قدر دلشوره دارید، او تازه سال چهارم ابتدایی است و نیازی به این همه نگرانی ندارد. این مادر دل نگران در ادامه صحبتهایش می‌گوید: «اگر بچه ها را به حال خود رها كنيد اصلاسراغ درس و مشق نمي روند بايد پابه پاي آنها برويم و بياييم تا بتوانند نمرات عالي بگيرند . در ضمن بين دوست و آشنا آبرو داريم، دوست دارم معدل فرزندم در تمام دوران تحصيلي اش عالي باشد تا كلكسيوني افتخارآميز از تقديرنامه ها و رتبه ها برايش جمع آوري كنم».

لزوم برنامه ریزی دقیق برای روزهای امتحان

بی تردید انتقال این همه دل نگرانی به بچه‌ها ضربات جبران ناپذیر روحی و روانی زیادی به آن‌ها وارد می‌کند و والدین باید سعی کنند بر این اضطراب و دل نگرانی‌ها غلبه کنند و هرگز آن‌ها را به بچه‌ها منتقل ننمایند چون ادامه این روند نه تنها در کاهش اعتماد به نفس بچه‌ها تاثیرگذار است بلکه هدف اصلی درس که همانا تعلیم و تعلم است زیر چتر نمره گم می‌شود. زهرا اطهری، کارشناس مسائل تربیتی در این خصوص به گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگرچه اين نگراني ها تا حدي از مسئوليت والدين در قبال آينده فرزندانشان حكايت دارد، اما بايد به اين نكته توجه داشت كه مهار نكردن اين نگراني مي تواند سبب انتقال آن به بچه ها شود و به نوبه خود نگراني و اضطراب آنها را زيادتر كند».

 وی می‌گوید: «اضطراب و هراس شب امتحان پديده روان شناختي رايجي كه بايد آن را جدي گرفت و از ايجاد آن پيشگيري كرد. برخي از پدران و مادران در روزهاي نزديك به امتحان تازه به ياد برنامه ريزي براي امتحان بچه هاي خود مي افتند و با تحميل فشار زياد به خود و فرزندانشان در شب امتحان به خيال خود بازده آنها را بالامي برند، غافل از اينكه يكي دو شبه نمي توان عقب ماندگي ها و كاستي ها را جبران كرد چه رسد به اينكه بازده و نتيجه خوب گرفت. به هر حال بهتر است والدين مضطرب خيلي پيشتر از شب امتحان به فكر كمك به فرزندان خود باشند و با يك برنامه ريزي درست پشتيبان بچه ها در ايام امتحانات باشند».این کارشناس تربیتی اضافه می‌کند: «والدين مي توانند با گوشزد كردن لزوم برنامه ريزي منظم و دقيق براي روزهاي امتحان به بچه ها و در صورت نياز ثبت نام آنها در كلاس های تقويتي، معضل شب امتحان را حل كنند. گذاشتن همه چيز براي شب امتحان، به غير از تحميل فشار رواني و جسمي زياد به بچه ها و والدين نه تنها بازده خوبي عايد كسي نمي سازد، بلكه حس آينده نگری و برنامه ريزی را هم در ميان فرزندان از بين مي برد».

سنگینی پتک امتحان برسر بچه‌ها

زنگ مدرسه خورده است و بچه‌ها در گروه‌های پنج و شش نفره از مدرسه خارج و راهی منزل هستند. با احمدرضا محمدی که سال اول دبیرستان را پشت سرمی گذارد صحبت می‌کنم. او از اینکه والدین این قدر از بچه‌ها انتظار دارند نمره ۲۰ بگیرند انتقاد می‌کند و می‌گوید: «هر بچه اي يک استعدادي دارد، همه كه نبايد نمره ۲۰ بگيرند. گاهي والدين استرس زيادی به ما وارد مي كنند كه حتما بايد معدل ۲۰ را براي ما بياوري درغيراين صورت از تعطيلات تابستان خبري نيست و چنين و چنان».حمیدرضا جعفرپور که شاهد صحبت ماست وسط حرفهای همکلاسی‌اش می‌پرد و می‌گوید: «ما دانش آموزان در تمام طول سال تحصیلی تلاش خود را می‌کنیم که نمرات خوبی بگیریم چون می‌دانیم اگر درس نخوانیم آینده خود را تباه کرده‌ایم پس دیگر پدر و مادرمان نباید نگران این موضوع باشند و دائم امتحان را مثل پتک بر سرمان بکوبند. نظر حمیدرضا را در مورد نگرانی و اضطراب شب امتحان سوال می‌کنم که در پاسخم می‌گوید: «البته من خودم جزو آن دسته از دانش آموزاني هستم كه درس را براي شب امتحان نمي گذارم ولي دوستانم اكثرا اين كار را انجام مي دهند و يک شبه مي خواهند نمره قبولي بگيرند، اما دركل امتحان و اسم جلسه امتحان و نمره ۲۰ و رتبه عالي همه استرس آور است و ناخودآگاه دل ما در شب امتحان خالي مي شود و از سوی ديگر فشار خانواده در كسب رتبه عالي درمدرسه هم استرس ما را تشديد مي كند».

نویسنده: صدیقه توانا

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.