آموزش ریاضی (شمارورزی) پیش‌دبستان و تن‌آرامی
نقش تن‌آرامی یا ذهن‌آگاهی در آموزش ریاضی پایه
چرا کودکان در گروه‌های سنی پیش دبستان و دبستان، پیش از هر گونه فعالیت یادگیری به تن‌آرامی نیاز دارند؟ تن‌آرامی روش یا شیوه‌ای آگاهانه است برای رهایی از تنش‌های جسمی و ذهنی و هم چنین به دست آوردن تمرکز. در تن‌آرامی ارتباط بدن با دنیای بیرون به شکل آگاهانه کاهش می‌یابد و شخص بر روی بدن و ذهن خود متمرکز می‌شود تا اندام‌ها و ذهن آرام شوند. از آن جا که میان بدن و ذهن پیوند یگانه‌ای وجود دارد، هر شکلی از آرامش جسمی سبب آرامش ذهنی می‌شود و ذهن از فکرهای تنش زا رها می‌شود. هنگامی که ما درگیر فکرها و خیال‌هایی هستیم که مانند خوره به جانمان افتاده است، ماهیچه‌های بدن به شکل خودکار سفت و منقبظ می‌شوند. رهایی از این فکرها با اراده و دستور ممکن نیست، بلکه با شیوه‌هایی مانند تنظیم تنفس و تنفس عمیق، یکجانشینی و نشستن در وضعیت‌های خاص و تعریف شده و تجسم‌های باقاعده ممکن است. تن‌آرامی نه تنها سبب آرامش ما می‌شود که به سبب آزاد کردن گیرنده‌های عصبی و هورمون‌های شادی در مغز می‌تواند فعالیتی لذت‌بخش باشد.
دور کردن تنش در هنگام یادگیری
تن‌آرامی (یا همان ذهن‌آگاهی یا Mindfulness) نقش مهمی در یادگیری دارد. هرگونه یادگیری باید در محیطی بدون تنش انجام شود. تنش ها گاهی بیرونی و گاهی درونی است. تنش های درونی را می توان از راه ذهن آگاهی یا تن آرامی کنترل کرد. حتا با تن آرامی و ذهن آگاهی می توان در برابر تنش های بیرونی مانند بحران های اجتماعی و خانوادگی تاب آوری بیش تری داشت.
چرا باید شمارورزی(ریاضی) پیش‌دبستانی و دبستانی را با تن‌آرامی شروع کرد؟ کودکان به طور معمول در محیط‌های تنش‌زا هستند. با این تنش یادگیری سخت می‌شود و کودکان تمرکز آموختن را از دست می‌دهند. تن‌آگاهی می‌تواند به آرامش ذهن و جان کودکان کمک کند و آنها را به تمرکز عادت دهد. این تن‌آرامی باید چنان باشد که آنها را خسته نکند. نشستن یا انجام یک حرکت طولانی مدت مناسب کودکان خردسال نیست. حرکت‌های پیچیده نیز به آنها کمک نمی‌دهد و ممکن است با ناکامی در انجام آن دل‌سرد شوند.
تن‌آرامی تنها برای این نیست که تنش کودکان را بکاهد، بلکه در برخی کودکان تن‌آرامی و ذهن‌آگاهی کمک می‌دهد که انرژی‌های افزوده‌ها آنها تخلیه شود. تن‌آرامی و ذهن آگاهی برای کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی باید با داستان و تجسم همراه باشد. داستان خودبخود این ظرفیت را دارد که ذهن و جان کودکان را آرام و متمرکز کند. اما هنگامی که به شکل هدف‌مند کودکان درگیر ریاضی و داستان می‌شوند و حرکت‌های تن‌آرامی نیز به آنها افزوده می‌شود می‌تواند روند یادگیری و درک از ریاضی را افزایش دهد. گاهی موسیقی‌های آرام‌بخش بسیار به این روند کمک می‌کند. این موسیقی می‌تواند صداهای پدیده‌های طبیعی مانند آب و باد باشد یا موسیقی‌های ساخته دست انسان. موسیقی کمک می‌دهد که کودکان خردسال به درون بازگردند. همان چیزی که برای تمرکز و ذهن‌آگاهی نیاز است. اگر این روند درست پیش برود یعنی این که کارکردهای اجرایی[1] مغز کودک که شامل مجموعه‌ای از فرایندهای شناختی مانند توجه، حل مسئله، استدلال، حافظه و ... است در نهایت ظرفیت کار خواهند کرد و برای نمونه در هنگام آموزش شمارورزی، به حافظه کاری[2] کودکان خردسال که در شناخت و یادگیری نقش گسترده‌ای دارد کمک خواهد شد.
تن‌آرامی یا ذهن‌آگاهی به کودکان خردسال کمک می‌کند که به تفکر در موضوع آموزش که در این جا ریاضی است برسند. این پدیده را فراشناخت می گویند. فراشناخت از یک پدیده سبب تفکر در باره آن می‌شود. این که چرا ما درگیر آموختن ریاضی یا هر دانش دیگری می‌شویم و ویژگی و کاربردهای آن چیست. در حقیقت با این کار کودک برای خود معنا می‌سازد.
پیوند میان خود-تنظیمی در کودکان و تن‌آرامی نکته‌ای شناخته شده است که بسیاری از پژوهش‌گران روی آن تاکید کرده‌اند. خود-تنظیمی در شمارورزی نقش برجسته‌ای دارد. کودکی که می‌آموزد برای پاسخ دادن باید نوبت دیگری را رعایت کند یا خود در میان سخنان دیگر نپرد از رفتار خود-تنظیمی رشدیافته تری برخوردار است تا کودکی که در هنگام طرح پرسش پیوسته بی تاب است و می‌خواهد با ربط و بی ربط سخن بگوید. خودتنظیمی گونه‌ای مهارت چندوجهی است که رشد آن روی زندگی کودکان پیش‌دبستانی و سال‌های اول دبستان تأثیر می‌گذارد و این تأثیر در همه زندگی یافت می‌شود. خودتنظیمی اصلی مهم در آموزش سواد پایه شامل خواندن و نوشتن و شمارورزی(ریاضی) است. کودکی که از بستر خانه جدا می‌شود و به کودکستان می‌رود باید درک کند که محیط خانه با محیط کودکستان دو فضای جداگانه با قوانین و اصول خاص خود است. تنها خودتنظیمی است که به کودک می‌آموزد در هر جا متناسب با آن چه رفتاری داشته باشد. همکنشی کودک با والدین با همکنشی او با مربی و آموزگار نیز متفاوت است. خودتنظیمی است که به کودک می‌آموزد که با هر کدام از این‌ها باید چه گونه رفتار کند. مهارت‌های خودتنظیمی را کودکان خردسال از بزرگ سالان می‌آموزند. بنابراین از میان بسیاری کارها و کنش‌ها، تن‌آرامی و ذهن‌گاهی به روند رشد خودتنظیمی در کودکان کمک شایان می‌کند.
نقش تن‌آرامی یا ذهن آگاهی در کاهش تنش و آرامش در هنگام یادگیری ریاضی
رویکرد تن‌آرامی بر تمرکز بر لحظه حال، آگاهی از احساسات و افکار، و کاهش اضطراب تاکید دارد. این ویژگی‌ها می‌توانند به طور قابل توجهی به یادگیری ریاضی کمک کنند. بسیاری از کودکان خردسال (و حتی بزرگسالان) نسبت به ریاضی اضطراب و ترس دارند. این اضطراب می‌تواند مانع یادگیری و درک مفاهیم ریاضی شود. تن‌آرامی با آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و تنفس عمیق، به کودکان کمک می‌کند تا بر اضطراب خود غلبه کنند. هم‌چنین تن‌آرامی با تمرکز بر لحظه حال، به کودکان یاد می‌دهد که حواس خود را بر روی وظیفه یا مسئله ریاضی متمرکز کنند. این تمرکز باعث می‌شود که کودکان بهتر مفاهیم را درک کنند و توانایی حل مسئله آنها افزایش یابد.
تن‌آرامی در بهبود مهارت های شناختی نقش دارد و همین عامل سبب می شود که کودکان بتوانند بهتر دانش ریاضی را بیاموزند. این عوامل به ترتیب زیرند:
توجه و دقت: تن‌آرامی با تقویت توجه و دقت، به کودکان کمک می‌کند تا جزئیات مسائل ریاضی را بهتر ببینند و اشتباهات خود را زودتر تشخیص دهند.
حافظه فعال: تن‌آرامی با کاهش عوامل حواس‌پرتی، به کودکان کمک می‌کند تا اطلاعات ریاضی را بهتر در حافظه فعال خود نگه دارند و از آنها در حل مسائل استفاده کنند.
انعطاف‌پذیری شناختی: تن‌آرامی با افزایش آگاهی از افکار و احساسات، به کودکان کمک می‌کند تا در مواجهه با مسائل چالش‌برانگیز، انعطاف‌پذیرتر باشند و به راه‌حل‌های خلاقانه‌تری فکر کنند.
آگاهی از احساسات: تن‌آرامی به کودکان یاد می‌دهد که احساسات خود را در حین یادگیری ریاضی بشناسند و به آنها برچسب بزنند. این آگاهی باعث می‌شود که کودکان بهتر بتوانند با احساسات منفی مانند ناامیدی یا خستگی کنار بیایند.
خودتنظیمی: تن‌آرامی به کودکان کمک می‌کند تا رفتارهای خود را در حین یادگیری ریاضی تنظیم کنند. برای مثال، کودکان یاد می‌گیرند که در صورت مواجهه با یک مسئله دشوار، به جای تسلیم شدن، آرامش خود را حفظ کنند و به تلاش خود ادامه دهند.
کاهش استرس: با ایجاد فضایی آرام و بدون استرس، تن‌آرامی به کودکان کمک می‌کند تا از یادگیری ریاضی لذت ببرند و با انگیزه بیشتری به آن بپردازند.
افزایش مشارکت: کودکانی که اضطراب کمتری دارند و تمرکز بیشتری دارند، در فعالیت‌های ریاضی مشارکت بیشتری خواهند داشت.
تقویت روابط: تمرینات تن‌آرامی می‌توانند به صورت گروهی انجام شوند. این کار باعث می‌شود که کودکان با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و از یادگیری با همسالان خود لذت ببرند.
چگونه تن‌آرامی را در آموزش ریاضی به کودکان خردسال به کار ببریم؟
تمرینات تنفس: تمرینات ساده تنفس عمیق، مانند تنفس شکمی، می‌تواند به کودکان کمک کند تا در لحظات استرس‌زا آرام شوند.
اسکن بدن: اسکن بدن یک تمرین ساده است که در آن کودکان به بخش‌های مختلف بدن خود توجه می‌کنند و از احساسات خود آگاه می‌شوند.
مراقبه حسی: در این نوع مراقبه، کودکان به حواس پنج‌گانه خود توجه می‌کنند. برای مثال، کودکان می‌توانند به صداهای محیط گوش دهند، بوهای مختلف را استشمام کنند، یا به لمس اشیاء مختلف توجه کنند.
بازی‌های تن‌آرامی: بسیاری از بازی‌های ساده وجود دارد که کودکان می‌توانند به صورت تن‌آرامی انجام دهند، مانند نقاشی کردن با تمرکز، ساختن پازل، یا بازی‌های ریتمیک.
ترکیب با فعالیت‌های ریاضی: تمرینات تن‌آرامی را می‌توان با فعالیت‌های ریاضی ترکیب کرد. برای مثال، قبل از شروع یک مسئله ریاضی، می‌توان یک تمرین تنفس انجام داد.
نمونه‌هایی از فعالیت‌های ریاضی همراه با تن‌آرامی:
شمارش با تمرکز: از کودکان بخواهید که با تمرکز کامل و آرامش، اشیاء را بشمارند.
بازی‌های هندسی با لمس: از کودکان بخواهید که اشکال هندسی مختلف را لمس کنند و به تفاوت‌های آنها دقت کنند.
حل مسئله با نفس عمیق: وقتی کودک با یک مسئله چالش‌برانگیز روبرو شد، از او بخواهید یک نفس عمیق بکشد و دوباره تلاش کند.
تن‌آرامی یک ابزار قدرتمند است که می‌تواند به طور قابل توجهی به آموزش ریاضی به کودکان خردسال کمک کند. با کاهش اضطراب، افزایش تمرکز، بهبود مهارت‌های شناختی، تقویت خودآگاهی و ایجاد محیط یادگیری مثبت، تن‌آرامی می‌تواند به کودکان کمک کند تا از یادگیری ریاضی لذت ببرند و در آن موفق شوند. استفاده از این رویکرد در کلاس‌های ریاضی پیش‌دبستانی و دبستان می‌تواند نتایج بسیار مثبتی داشته باشد.
نمونه‌ای از تمرین‌های تن‌آرامی برای شما تهیه کرده‌ایم که در پیوند زیر می توانید در هنگام آموزش ریاضی یا هر دانش دیگری با کودکان خود کار کنید:
نویسنده
لینک کوتاه