طبیعت بهترین کلاس درس جهان است پس "بیا بیرون!"
کودکان از همان آغاز به مانند انگیزه های تشنگی و گرسنگی، انگیزه برای کنجکاوی، یادگیری و بازی دارند. "احساس به طبیعت" هم به طور ژنتیکی در همه انسان ها وجود دارد. با این وجود برای بسیاری از کودکان و دانش آموزان طبیعت و جنگل چیزی غریب و ناآشناست. اما شاید بتوان با راهنمایی های سودمند و برنامه ریزی دقیق، این حس درونی لطیف اما بیگانه را لمس و تجربه کرد. در واقع بهترین گونه یادگیری زمانی است که انسان تمامی بدن خود، دست و پا، مغز و قلب و حواس گوناگون خود را به کار می گیرد و خوشبختانه طبیعت فرصت این گونه یادگیری را برای ما فراهم می کند: فرصت گوش دادن به صدای آتش، صدای آب، صدای برگ ها و ... در حقیقت شناخت طبیعت باید از خود طبیعت آغاز شود.
مدرسه طبیعت که با عنوان "بیا بیرون" فعالیت دارد نام سازمانی است که دانش آموزان را به یادگیری در طبیعت فرا می خواند. دانش آموزان در طبیعت واقعیت های مختلفی را درک، تجربه و کشف می کنند، سپس به بیان ایده های خود می پردازند. یادگیری در طبیعت سبب رشد خلاقیت شده و مهارت های همکاری و روحیه کارگروهی در کودکان را بالا می برد. این مدرسه مانند دیگر مدرسه ها ساختمان و محل مشخصی ندارد که دانش آموزان در داخل آن به فعالیت های آموزشی بپردازند، بلکه بیشتر گونه ایروش یادگیری است: یادگیری در طبیعت! راهنماهای آموزشی این مدرسه بارها گفته اند که کلاس و مدرسه آن ها تنها انباری است پر از وسایل مورد نیاز برای یادگیری های گروهی جالب و مهیج در طبیعت! لباس مناسب، غذای مناسب و یک بازی جالب و هدفمند از جمله مواردی هستند که زمینه های این نوع یادگیری را تقویت می کنند.
این مدرسه پل ارتباطی بین کلاس درس و محیط بیرون است و از طریق هماهنگی های لازم با راهنماهای مدرسه، فعالیت های گروهی مختلفی را در طبیعت - و در ساعت های درسی دانش آموزان برنامه ریزی می کند. تلاش مربی ها بر این است تا آنچه را که دانش آموزان در کلاس درس یاد می گیرند، در طبیعت تجربه و آزمایش کنند. بر همین پایه در کلاس های مختلف فعالیت های متنوعی در نظر گرفته شده است. در کلاس های پایین تر برای یادگیری مفهوم کوتاه و بلند، به عنوان مثال کودکان به جمع آوری چوب های درخت می پردازند، آن ها را با هم مقایسه، بحث و گفت و گو می کنند و سپس بر پایه ی تخیل خود به ساختن شکل و تصویرهای مختلفی از آن ها می پردازند. گاه فعالیت ها در ارتباط با اندازه گیری ضخامت، قطر و یا ارتفاع درخت است. اینکه کدام حیوانات در زمستان به خواب زمستانی فرو می روند و کدامیک همچنان به فعالیت ادامه می دهد، می تواند در یک تابلوی زیبای نقاشی به تصویر در آید.
کودکان حیوانات به خواب رفته در زیر برف را نقاشی می کنند و از طریق نشان دادن رد پای دیگر حیوانات بر روی برف دانش و شناخت خود را گسترش می دهند. کودکان از طریق قرار گرفتن در طبیعت و محیط واقعی با حشرات مختلف آشنا شده و با استفاده از ابزارهای لازم و با جا به جا کردن سنگ ها تلاش می کنند محل زندگی آن ها را بیابند، آن ها را با میکروسکوپ در آزمایشگاه طبیعت ببینند و گاه آن ها را ترسیم کنند.گروه ها ابزار مورد نیاز را در یک جعبه دریافت می کنند و پس از سپری شدن مدت زمان تعیین شده، به محل اجتماع باز می گردند و برای گروه های دیگر به نوبت در مورد تجربه های خود و آنچه که دیده اند، سخن می گویند. معمولا در یک برنامه ریزی دو ساعته برای یک کلاس، چند فعالیت مختلف در نظر گرفته می شود به طوری که گروه های مختلف به حالت چرخشی همه فعالیت ها را تجربه کنند. هر گروه یک راهنما دارد که فقط بر فعالیت کودکان نظارت دارد و تقریبا بخش عمده کار به عهده دانش آموزان است. این فعالیت های گروهی در جاهای مختلفی از جنگل که از پیش تعیین شده، انجام می گیرد.
بد نیست در اینجا به یکی از بازی های جذاب در ارتباط با شناخت جانواران و ویژگی های آن ها اشاره کنیم. راهنما نام تعدادی از جانوران را روی کاغذهای یادداشت می نویسد و به تعدادی از درخت ها با نوار چسب می چسباند. در واقع درخت ها با نام حیوانات علامت گذاری می شوند. تعداد درخت ها باید یکی کمتر از تعداد دانش آموزان در گروه باشد و در عین حال فاصله آن ها نباید خیلی از هم دور باشد. برای شروع بازی همه در یک نقطه جمع می شوند و پس از به صدا در آمدن سوت تلاش می کنند به سوی درخت هایی که علامت گذاری شده است، بدوند و در همانجا بایستند. از آنجا که تعداد دانش آموزان یکی بیشتر از تعداد درختان است پس یک نفر همیشه بی درخت می ماند.
او برای یافتن یک درخت، فی البداهه (خودجوش) ویژگی یک حیوان را با صدای بلند بیان می کند تا همه بشنوند. برای نمونه می گوید: حیوانی که خطرناک است یا حیوانی که فقط گوشت می خورد - کودکانی که درخت دارند و آن خصوصیت با جانورآن ها مطابقت دارند باید جای خود را با هم عوض کنند. در این جا به جایی ها، برای لحظه اندکی تعدادی از درخت ها خالی (بدون کودک) می ماند که کودک بی درخت باید از فرصت استفاده کند و در کنار یکی از آن ها بایستد. این بار کودک دیگری بی درخت می ماند یا شاید هم همان کودک اول چون نتوانسته از فرصت استفاده کند، دوباره بی درخت مانده است. پس کودک بی درخت دوباره یک صفت از یک جانور را نام می برد مثلا جانوری که تخم می گذارد و ... بازی به همین منوال ادامه دارد تا از سوی راهنما پایان پذیرد. طبیعتاً اگر کودک از ویژگی نام برد که مطابق با هیچکدام از حیوان های روی درخت نیست، همه سر جای خود باقی می مانند و کودک بی درخت باید ویژگی دیگری را بگوید. نکته مهم در این بازی که مربیان باید به آن توجه داشته باشند، انتخاب جانوران است.
هر چه جانواران گوناگون تر باشند، دانش آموزان هم برای بیان ویژگی های آن ها آزادترند و قدرت عمل بیشتری خواهند داشت. هم زمان، فرصت بیشتری برای جا به جا شدن کودکان در بازی فراهم می شود و بازی شیرین تر خواهد شد. از پیامدهای بسیار قابل اهمیت این بازی این است که دانش آموزانی که اطلاعات زیادی از حیوانات ندارند، از طریق یک بازی مهیج دانش خود را تصحیح و گسترده تر می کنند بدون آن که خود را ضعیف تر و ناتوان تر از دیگران احساس کنند. همچنین رشد دایره واژگان کودک از طریق این بازی افزایش می یابد.
چگونه باید با جانواران خانگی وارد جنگل شد، چگونه می توان طبیعت خود را پاکیزه نگه داشت و مواردی از این قبیل که در طبیعت باید رعایت شود، فعالیت هایی است که از سوی کودکان در کلاس های پایین تر در قالب نمایش هایی بسیار کوتاه انجام می گیرد. فعالیت ها در کلاس های بالاتر بیشتر جنبه علمی و تحقیقی دارد. دانش آموزان برپایه مطالعات دوره های مختلف از تاریخ تمدن بشر، کارهای متفاوت و جالبی را انجام می دهند. به عنوان مثال به تهیه زغال چوب می پردازند. ابتدا چوب ها را در جنگل جمع می کنند، یاد می گیرند که چطور آن ها را با چاقو بتراشند و به کمک آتش آن ها را تبدیل به زغال چوب می کنند. سپس با زغال چوبی که خود ساخته اند نقاشی می کشند. درست کردن تاج گل از برگ های مختلف و در رنگ های مختلف، ساختن گردنبند و لوازم زینتی با چوب و میوه درخت کاج و چیزهای مختلف و... همه نشان از یک یادگیری با معنا و همراه با لذت دارد. البته برای انجام این گونه فعالیت ها، نیاز به زمانی بیش از دو ساعت است. و گاه اتفاق می افتد یک روز کامل درسی فقط در جنگل و طبیعت سپری می شود.
این گونه است که مدرسه طبیعت، روح و بدن، زندگی و انگیزه های انسان را در محیطی واقعی به کار می گیرد. مدرسه طبیعت همان طور که از نامش پیداست، تلاش می کند در طبیعت با روشی جذاب، با هدف ارتقا رشد علمی دانش آموزان، یاری گر آموزگاران و دانش آموزان در همه موضوع های درسی باشد و همه سطوح تحصیلی مدرسه را از آمادگی تا دبیرستان در بر می گیرد.
فریما یغمایی
آموزک در رابطه با این موضوع، مقاله‌ی زیر را پیشنهاد می‌دهد:
منبع
لینک کوتاه