شن بازی درمانی چیست؟
«سینی‌شن‌درمانی»، که گاهی «شن بازی درمانی» نیز نامیده می‌شود، برای افرادی به کار می‌رود که رویدادی آسیب‌زا مانند سوءاستفاده یا حادثه‌ای فاجعه‌بار را تجربه کرده‌اند. گرچه این نوع درمان بیش‌تر برای کودکان به کار می‌رود، اما می‌تواند برای نوجوانان و بزرگ‌سالان نیز مفید باشد.
هنگام استفاده از این روش درمانی، درمان‌گران از سینی‌های شن برای ارزیابی، تشخیص یا درمان انواع بیماری‌های روانی استفاده می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که شن‌بازی‌درمانی می‌تواند به افزایش ابراز احساسات کمک کند و هم‌زمان، پریشانی روان‌شناختی ناشی از بحث درباره‌ی رویدادها یا تجربه‌های آسیب‌زا را کاهش دهد.
شن بازی درمانی چه چیزهایی را دربرمی‌گیرد؟
شن بازی درمانی، آمیخته‌ای از بازی‌درمانی و هنردرمانی است. درمانگر، برای مراجعه‌کننده سینی یا جعبه‌ای پر از شن به همراه انواع اسباب‌بازی‌های مینیاتوری را فراهم می‌کند تا جهان بازی را بسازد. اسباب‌بازی‌ها می‌توانند شماری از جانوران مزرعه و دایناسورها یا افراد و ماشین‌ها را دربربگیرند. درختان، نرده‌ها، دروازه‌ها، درها و ساختمان‌ها نیز از اسباب‌بازی‌های رایج هستند.
مراجعه‌کننده انتخاب می‌کند که کدام اسباب‌بازی را در سینی قرار دهد و آن‌ها را طوری که دوست دارد می‌چیند. در همین حال، درمانگر بیش‌تر در نقش ناظر عمل می‌کند و به ندرت کار مراجعه‌کننده را قطع می‌کند.
کسانی که این نوع درمان را پیشنهاد می‌کنند، باور دارند که مراجعه‌کنندگان، جهانی را ترسیم می‌کنند که نشان‌دهنده‌ی درگیری‌ها یا کشمکش‌های درونی خودشان است. پس از کامل شدن شن‌بازی، معمولاً درمانگر و مراجعه‌کننده درباره‌ی آن‌چه مشاهده شده، مانند همه‌ی اسباب‌بازی‌های به کار رفته، چگونگی چیدمان‌شان و هر معنای نمادین یا استعاره‌ای در آن‌ها، با هم گفت‌وگو می‌کنند.
سپس ممکن است مراجعه‌کننده بخواهد چیدمان اسباب‌بازی‌ها را بر پایه‌ی بحث تغییر دهد. شن‌بازی‌درمانی می‌تواند گفت‌وگودرمانی، انواع دیگر بازی‌درمانی یا هنردرمانی یا انواع دیگر درمان‌ها را نیز دربر بگیرد.
شن بازی درمانی چگونه به مراجعه‌کننده کمک می‌کند؟
روش سینی‌شن‌درمانی، را «دورا کالف»[1] ایجاد کرد که آن را از کار با «مارگارت لوونفلد»[2]، روانپزشک کودک انگلیسی و توسعه‌دهنده‌ی «تکنیک جهانی»[3] الهام گرفته بود. نظریه‌ی یونگی کالف نیز تحت‌تأثیر اقدامات قابل‌تأمل بودایی بوده است.
این روش درمانی بر پایه‌ی این نظریه است که اگر درمانگر فضای امنی را در اختیار مراجعه‌کننده قرار دهد، خود مراجعه‌کننده، با استفاده از سینی شن، راه‌حلی برای مشکلاتش پیدا خواهد کرد.
پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهد که شن‌بازی‌درمانی نشانه‌های بسیاری از مشکلات سلامت روان را کاهش می‌دهد و سبب افزایش تاب‌آوری می‌شود. از آن‌جایی که شن بازی درمانی، دارای ساختار خاصی نیست، به مراجعه‌کننده این امکان را می‌دهد که با فرایند درمان، بهبودی را تجربه کند.
در زمان درمان با شن‌بازی، مراجعه‌کننده خود را از احساسات منفی ژرف رها می‌کند، زیرا هنگامی که احساس می‌کند مورد قبول درمانگر قرار گرفته است، می‌تواند افکار درونی‌اش را ابراز کند.
شن‌بازی همچنین می‌تواند به درمانگر کمک کند تا معانی‌ای را که مراجعه‌کننده ایجاد کرده، بررسی کند و با مشاهده‌ی درگیری او با اسباب‌بازی‌ها، یا نمادهایی که برای بازی انتخاب می‌کند، به تجربه‌هایش پی ببرد.
افزون بر این، شن بازی درمانی معمولاً یک تجربه‌ی حسی لذت‌بخش است که بیان احساسات طبیعی را آسان‌تر می‌کند. این روش می‌تواند بخشی از درمان فردی، گروهی یا خانوادگی باشد.
پژوهش‌ها در این باره چه می‌گویند؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که درمان با سینی شن، روشی مؤثر در درمان انواع مشکلات است و در جمعیت‌های گوناگونی می‌تواند به کار رود. برای نمونه، پژوهش روی کودکان چهار و پنج‌ساله با مشکلات رفتاری ظاهری نشان داد، این کودکان پس از گذشت نیم ساعت از شن‌بازی رفتار پرخاشگرانه‌ی کم‌تری از خود بروز دادند. آن‌ها هفته‌ای دو بار و شانزده جلسه، در جلسات درمانی شرکت کردند.
پژوهش کوچک دیگری در کُره، بر روی سه کودک که شاهد خشونت خانگی بودند، انجام شد. این پژوهش نشان داد که موسیقی و تصاویر همراه با شن‌بازی، پس از شش جلسه‌ی انفرادی، سازگاری عاطفی و رفتاری را بهبود می‌بخشد. همچنین، پژوهش دیگری شن‌بازی زنان مهاجر کره را مورد ارزیابی قرار داد. پژوهشگران دریافتند که شن بازی درمانی گروهی، به داشتن احساس مثبت به خود و کاهش احساسات منفی می‌انجامد.
در چین، پژوهشی روی پسرهای مبتلا به سندروم اسپرگر،که از همان زمان «راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی»[4] آن را با اختلال طیف اوتیسم جایگزین کرد، شن بازی درمانی را با دیگر انواع روش‌های درمانی، درهم آمیخت. نتیجه این بود که شن بازی درمانی به بهبود وضعیت روانی پسرها و مهارت ارتباط میان‌فردی آن‌ها کمک کرد.
نظریه‌ی پژوهشگران این است که شن‌بازی‌درمانی می‌تواند به کودکان آسیب‌پذیر در مرحله‌ی پیش‌کلامی کمک کند. این روش برای کودکانی که آن‌قدر کوچک‌اند که نمی‌توانند درباره‌ی تجربه‌ی ناخوشایندشان حرف بزنند، راهکار خوبی است.
پژوهشی در تأیید این نظریه بر روی کودک بی‌سرپرست سه‌ساله‌ای که به ویروس نقص ایمنی انسانی (اچ‌آی‌وی) دچار بود، انجام شد. پژوهشگران دریافتند که شن‌بازی‌درمانی برای کودک حمایت احساسی به همراه داشت.
شن بازی درمانی چگونه انجام می‌شود؟
هنگامی که شن بازی درمانی به‌عنوان بخشی از برنامه‌ی درمان به کار می‌رود، درمانگر سینی‌ای از شن فراهم می‌کند و سپس دنبال موضوعات مشترکی می‌گردد که نشان‌دهنده‌ی ناامنی‌ها، یا رفتارهای پرخاشگرانه و همین‌طور انعطاف‌پذیری و ابراز احساسات مثبت باشد.
جلسه‌های شن بازی درمانی ممکن است سی تا شصت دقیقه به درازا بکشد و به‌صورت هفتگی یا دوبار در هفته برنامه‌ریزی شود. پس از آغاز جلسه، درمانگرتان با شما احوال‌پرسی می‌کند و برای‌تان یک سینی خالی شن و اسباب‌بازی‌های مینیاتوری فراهم می‌کند تا کارتان را آغاز کنید.
شاید درمانگر بخواهد از سینی شن شما عکس بگیرد تا تغییرات صحنه‌هایی را که شما در طول زمان ساخته‌اید، مرور کند. همچنین ممکن است در پایان هر جلسه درباره‌ی سینی شن با شما گفت‌وگو کند.
برای نمونه، ممکن است درمانگر درباره‌ی معنای این‌که جانوران اهلی در سینی شن شما در قفس هستند در حالی که جانوران خطرناک‌تری مانند ببرها، مارها، یا دایناسورها آزادانه پرسه می‌زنند، با شما صحبت کند. شاید با هم، بتوانید به معنایی در سینی شن برسید.
ممکن است اصلاً گفت‌وگویی اتفاق نیفتد. درعوض درمانگر فضایی امن برای‌تان فراهم می‌کند تا کار کنید.
چگونه یک شن‌بازی‌درمانگر پیدا کنیم؟
گرچه هر روان‌درمان‌گری ممکن است بتواند شرایط شن‌بازی‌درمانی را فراهم کند، برخی درمان‌گران به‌طور ویژه در شن‌بازی درمانی مهارت دارند.
اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از عزیران‌تان ممکن است از شن‌بازی‌درمانی بهره ببرید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند شما را به یک درمانگر محلی ارجاع دهد.
حرف پایانی
عجیب نیست که فکر کنیم چگونه استفاده از اسباب‌بازی‌های مینیاتوری در شن به حل مشکلات کمک می‌کند. اما این روش این امکان را به درمانگر می‌دهد تا نگاهی درونی به مسائلی داشته باشد که مراجعه‌کننده را آزار می‌دهد. این کار به‌ویژه برای افرادی که در برقراری ارتباط در شرایط استرس‌زا مشکل دارند، مفید است.
اگر نگران اثربخشی درمان هستید، نگرانی‌های خود را به درمانگرتان بگویید. با هم می‌توانید به برنامه‌ی درمانی‌ای برسید که همه‌ی نیازها را برآورده کند.
ویراستار
عادله خلیفی
مترجم
نویسنده
لینک کوتاه