اسرار نهفته عروسک‌های شنی
بازی کودکان با اسباب بازی‌ها روشی است که کودک توسط آن دنیای پیرامون را بهتر می‌شناسد و تأثیر بسزایی بر هوش و استعدادهای او دارد. همچنین بسیاری از آموزش‌های تربیتی را کودک هنگام بازی فرامی گیرد تا به راحتی مسیر درست تربیت را بیاموزد. بازی با انواع اسباب بازی‌ها از نیازهای اساسی و مهم کودکان محسوب می‌شود و در عین سرگرم کردن کودک کارکردهای اصولی دیگری نیز دربردارد. بسیاری از روانشناسان کودک و نوجوان اعتقاد دارند انسان‌ها از بدو تولد تا دوران بزرگسالی به بازی نیاز دارند فقط در هر سنی نوع بازی تغییر پیدا می‌کند. امروزه به دلیل پیشرفت در صنعت اسباب بازی‌ها، این قبیل سرگرمی‌ها در قالب شکل‌های متنوع و مختلف وارد بازار شده است و برخی از آنها به دلیل جنس نرم و قابل انعطافی که دارند حائز اهمیت‌تر هستند.
نقش بازی
دکتر مهین اسلامی شهر بابکی، روانشناس کودک و نوجوان و مدرس دانشگاه می‌گوید: به طور کلی بازی یکی از فاکتورهای بسیار مهم در رشد و تکامل انسان‌ها محسوب می‌شود و بازی‌های دوران کودکی مقدمه توانمندی غلبه و تسلط در زندگی بزرگسالی به شمار می‌رود. بازی چه از نوع عروسکی باشد و چه از نوع بقیه اسباب بازی‌ها باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی، حل مسئله و مهارت شناخت و تسلط انواع احساسات در کودکان و بزرگسالان می‌شود. در مطالعات اخیر که توسط روانشناسان انجام گرفته است روشن شده است جنس اسباب بازی هر چه نرم‌تر باشد کودک بهتر می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند و حتی بهتر می‌تواند احساسات و افکار و هیجانات خود را در طول بازی با آن نشان دهد.
این روانشناس در ادامه می‌افزاید: انتخاب نوع اسباب بازی به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از این عوامل سن کودکان به شمار می‌آید. همچنین سطح شناختی کودک نیز از عوامل دیگر محسوب می‌شود و باید درجه بلوغ فکری، هیجانی، حرکتی و اجتماعی کودک نیز مدنظر قرار گیرد. در علم روانشناسی و روان پزشکی یکی از حیطه‌های درمانی مشکلات کودکان استفاده از بازی و انواع اسباب بازی‌ها به شمار می‌رود و براساس ویژگی‌های ذاتی هر کودک انتخاب نوع اسباب بازی و نوع بازی متفاوت است.
نقش اسباب بازی‌های شنی
دکتر لیلی انگجی، روانشناس کودک و نوجوان درباره اهمیت عروسک‌های نرم و پارچه‌ای و بازی با آنها برای کودکان می‌گوید: «اولین تأثیر بازی با این نوع از عروسک‌ها این است که به دلیل اینکه آنها جنس نرمی دارند و سبک هستند برای تمام سنین حتی کودکان ۵/۱ ساله مفید است زیرا این قبیل اسباب بازی‌ها در دستان کودکان به خوبی جای می‌گیرد و کودک می‌تواند آنها را حرکت دهد همچنین برای تقویت عضلات دستشان هم بسیار حائز اهمیت است. هر چقدر کودک بزرگتر می‌شود تأثیر اسباب بازی به خصوص این قبیل اسباب بازی‌ها را بیشتر درک می‌کند و در زندگی‌اش تاثیرگذارتر می‌شود.
کافی را دردسترس داشته باشند. این قبیل عروسک‌ها به دلیل اینکه شکل خاصی ندارد کودکان توانایی شکل دادن به آن را دارند که بیشتر به عنوان یک سرگرمی برای آنها محسوب می‌شود و در بازی‌های نمایشی و تقلیدی به کودکان کمک بسزایی می‌کند. برخی اسباب بازی‌های چندتکه‌ای توسط کودک چیده می‌شود و در مقایسه با این نوع عروسک‌ها به کودک کمک می‌کند تا تغییرات بین اسباب بازی‌ها را متوجه شود چون قابل تغییر و انعطاف است. کودک بسیاری از مسائل مهم را از این طریق و از راه بازی با آن فرا می‌گیرد.
دکتر اسلامی شهر بابکی در ادامه می‌گوید: از کارکردهای انسانی بازی با این نوع عروسک‌ها ابراز هیجانات کودکان است به خصوص در زمان‌هایی که کودک با فشارهای روانی متعددی در محیط خانواده و محیط اجتماعی مواجه است.
اسباب بازی‌های نرم و پارچه‌ای باعث تشویق و کمک بهتر برای بروز هیجانات می‌شود و کودک هنگام بازی با این نوع اسباب بازی‌ها، افکار و احساسات درونی‌اش مانند پرخاشگری، ناراحتی، ترس و نگرانی را بهتر بروز می‌دهد و به تدریج در روند بازی یاد می‌گیرد چگونه بر احساساتش غلبه کرده و یا حتی بعضی از آنها را کنترل کند.
همچنین بازی با این عروسک‌ها یک روش مهم برای کمک به پیدا کردن نقاط ضعف و قوت آنها و رفتارهای مثبت و منفی به شمار می‌آید. به خصوص در زمان‌هایی که بازی به صورت گروهی یا دو نفره باشد. دکتر انگجی می‌افزاید: این قبیل عروسک‌ها برای آموزش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند زیرا کودک در بازی شخصیت‌هایی را به عروسک‌ها می‌دهد و چون شکستنی نیستند اگر کودکی حالت‌های پرخاشگری داشته باشد با جابه جا کردن، فشار دادن، لمس کردن و پرت کردن آنها بسیاری از مشکلاتش برطرف می‌شود.
مشکل اصلی خانواده‌ها اسباب بازی‌ها نیست بلکه مشکل وجود اسباب بازی و نحوه استفاده آن در خانه است. خانواده بدون در نظر گرفتن اینکه چه نوع اسباب بازی برای کودک بهتر است، اقدام به خرید کرده در حالی که اسباب بازی‌های جنس سفت و محکم برای هر سنی نبوده و بهتر است از عروسک‌های انعطافی استفاده شود.
کودکانی که با اسباب بازی‌های نرم و پارچه‌ای بازی می‌کنند تفاوت و تاثیراتش را در آینده و در دوران بزرگسالی می‌بینند. بیشتر روانشناسان کودک و نوجوان برای درمان پرخاشگری، مشکلات عاطفی، رفتاری و اختلالات رفتاری کودکان از این قبیل اسباب بازی‌ها در اتاق‌های بازی درمانی استفاده می‌کنند. چون کودک هر ضربه‌ای به اسباب بازی‌اش وارد می‌کند. دکتر اسلامی معتقد است: کودکان را می‌توان از بدو تولد با عروسک‌ها و اسباب بازی‌ها آشنا کرد در واقع بازی‌ها بعد از تولد در کودکان آغاز می‌شود به طور مثال هنگامی که مادر، مشغول شیر دادن شیرخوار است و انگشت خود را دردست نوزاد می‌گذارد دست شیرخوار را تحریک می‌کند و شیرخوار براساس نوع تحریک، واکنش نشان می‌دهد.
در صورتی که این حرکت مادر برای او لذت بخش باشد در برابر تحریکات مشابه بعدی تقویت شده و واکنش‌های بهتری نشان می‌دهد و به تدریج دامنه این نوع بازی‌ها افزایش پیدا می‌کند و مشارکت کودک در این بازی‌ها بیانگر رشد و تکامل او در حیطه‌های مختلف به ویژه حرکتی، اجتماعی، شناختی و هیجانی است.
منبع
روزنامه ایران, شماره ۴۸۷۹, به تاریخ ۱۳۹۰/۶/۱۲, صفحه ۱۷
لینک کوتاه