لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن

کارشناسان تأثیر زبان مشترک همه جوامع را بر رشد فکری و شناختی کودکان بررسی کردند. کودکی‌هایش را از آن سوی پرچین خاطرات با ترسی شیرین نظاره گر بود و به روزهایی می‌نگریست که موسیقی زیبای احساس، پاورچین پاورچین مهمان قلبش می‌شد. روزهایی که آوای محبت به زندگی رنگ شوق می نشاند. زمزمه‌های به یادگار مانده از مادر را تکرار کرد. هنوز هم ردپای مهربانی بر زمزمه‌های روزهای تنهایی‌اش باقی مانده بود. آرزو کرد، کاش برای یک لحظه هم که شده، شانه‌های مادر بالین تنهایی‌اش شود و ثانیه‌های خاکستری دوباره عطر لالایی بگیرند. 

خواب‌های آرام 

روانشناسان کودک به مادرانی که از خواب نامنظم و بی قراری‌های نوزادشان رنج برده و خود دچار اختلال خواب شده‌اند، لالایی گفتن را پیشنهاد می‌کنند. به عقیده آن‌ها، علاقه به ریتم، نظم، تکرار و در نهایت موسیقی به طور فطری در نهاد همه انسان‌ها وجود داشته و کلمات آرام و منظم و ریتم دار مانند لالایی بر عملکرد مغز تأثیر گذاشته و باعث آرامش فرد می‌شود. 

خواندن لالایی از دیرباز در جوامع مختلف مرسوم بوده و مادران از این تکنیک برای آرام کردن و خواب کردن فرزندان خود استفاده می‌کردند. محققان روانشناسی معتقدند، مکانیسم تاثیرگذاری لالایی بر مغز انسان بسیار پیچیده است مطابق با پژوهش‌های انجام گرفته، مغز انسان در دوران جنینی و پس از آن نوزادی به میزان قابل توجهی به آواها، بویژه نسبت به ریتم‌های پیوسته واکنش نشان داده و این مسئله در تکامل و افزایش رشد شناختی مؤثر است. 

به عقیده محققان، وقتی پیام‌ها، داستان‌های کودکانه و سنت‌ها در قالب موسیقی و شعر برای نوزاد یا کودک خوانده می‌شود، او بیشتر به مضامین داستان پی برده و از موضوع آن لذت می‌برد. از لالایی به نوعی به عنوان پیام غیرکلامی تعبیر می‌شود که دارای عنوان و مقدمه، بوده و می‌توان از آن نتیجه گیری کرد. ملودی و هارمونی لالایی باعث تحریک مغز شده و خلاقیت و قدرت تخیل نوزاد را افزایش می‌دهد. 

حفظ سنتی قدیمی

 به عقیده جامعه شناسان، آداب دیرین لالایی خواندن که زبان مشترک در همه جوامع است، نه تنها رابطه عاطفی میان مادر و کودک را استحکام می‌بخشد، بلکه در تقویت اعتماد به نفس، یادگیری زبان، افزایش رشد شناختی، مهارت خوب شنیدن و مهارت‌های حرکتی مؤثر است. خواندن آوازهای محلی یا داستان‌های کودکانه در قالب شعر و موسیقی، باعث شناخت بیشتر کودک از فرهنگ‌های مختلف و شکل گیری تفکر شناختی می‌شود. در واقع لالایی برای فرزندان چه در دوران نوزادی و چه در دوران کودکی به نوعی هدیه زندگی محسوب می‌شود چون پیام مهر و محبت اطرافیان به شمار می‌رود. 

تکنیکی برای افزایش رشد شناختی 

دکتر فربد فدایی، روانپزشک در خصوص اهمیت لالایی خواندن برای فرزندان می‌گوید: نوزاد انسان از بودن در کنار مادر، شنیدن صدای او و لمس ضربان قلبش احساس آرامش می‌کند، یکی از دلایلی که محققان به تغذیه نوزاد از شیر مادر تاکید می‌ورزند این است که رابطه احساسی عمیق تری بین آن‌ها به وجود آمده و این مسئله باعث افزایش احساس امنیت و اعتمادبه نفس کودک می‌شود. 

از سوی دیگر نوزادان در دو سال نخست زندگی، بسیار ضعیف و ناتوان هستند و به محبت فراوان نیاز دارند. در صورتی که نوزاد از محبت والدین محروم باشد، دوره‌های خواب و بیداری او مختل می‌شود، اما اگر کودک در آغوش مادر و با صدای لالایی او به خواب رود، ریتم خواب و بیداری منظم می‌شود. زمانی که صدای مادر به صورت آهنگین به گوش کودک برسد، از طریق نیمکره سمت راست که مرکز شکل گیری هیجانات در انسان است، عواطف مثبتی را در وجود کودک ایجاد می‌کند.

این عواطف مثبت است که سبب ترشح هورمون‌های مولد آرامش شده و باعث می‌شود کودک به راحتی و در امنیت خاطر استراحت کند. این استاد دانشگاه تصریح می‌کند، لالایی گفتن تنها مختص دوران نوزادی نبوده و در سنین دیگر نیز آرامش بخش است. خواندن لالایی باعث ارتباط نزدیک تر کودک و مادر می‌شود و ترس‌های کودکانه را از وجود او دور می‌کند. مادران از طریق لالایی داستان‌های عامه و کهن را به گوش کودک می‌رساند. بدین منظور که لالایی سبب ایجاد زمینه برای آشنایی با فرهنگ ملی در کودکان می‌شود، از آنجا که لالایی به صورت موزون و آهنگین است خیلی سریع تأثیر می‌گذارد و به دلیل آنکه در کودک هنوز نیمکره چپ که محل منطق و زبان ریاضیات است رشد کافی نیافته است و کودک با نیمکره راست مغز که مرکز تخیل و تصور و هیجان و عواطف و موسیقی است با جهان بیرون ارتباط برقرار می‌کند، همه این عوامل موجب می‌شود کودکانی که در دوره پیش از دبستان با لالایی مادر به خواب رفته‌اند کودکانی بردبارتر، متکی به نفس تر، با عاطفه، خلاق و علاقه مند به فرهنگ سرزمین مادری‌شان تربیت می‌شوند و در زندگی آینده‌شان نیز با دیگران با محبت و مهربانی رفتار می‌کنند و از دیگران نیز توقع مهرورزی دارند، بالعکس آن دسته از کودکانی که از ارتباط صمیمانه و آهنگین با مادر محروم بوده، عصبی، تحریک پذیر و پرخاشگر بوده و با کاهش عزت نفس مواجه می‌شوند. عجول بودن و بی اهمیت جلوه دادن فرهنگ ملی از دیگر خصوصیات این افراد خواهد بود. 

عاملی در شکل گیری رشد شخصیتی 

 دکتر مسعود آبیار، روانشناس در خصوص اهمیت لالایی گفتن در شکل گیری رشد کودکان می‌گوید، به طور طبیعی کودکان خردسال به آواهای ریتم دار واکنش مثبت نشان داده و این مسئله باعث افزایش دقت و تمرکز کودک می‌شود، چرا که آن‌ها بیشتر به کلماتی که در قالب شعرهای آهنگین بیان می‌شود، تمرکز کرده و با واژه‌ها آشنا می‌شوند. 

این روانشناس اضافه می‌کند: به طور قطع، قطعاتی که به عنوان لالایی برای کودک خوانده می‌شود در ذهن و در ناهوشیار او ثبت می‌شود و در آینده خط مشی زندگی کودک را شکل می‌دهد و بر تصمیم گیری‌های او تأثیر می‌گذارد. این روانشناس اضافه می‌کند: پژوهش‌هایی که از زمان جنگ جهانی دوم روی دو گروه از کودکان انجام شده نشان داد، در دسته ای از کودکان که در دوران جنگ در مراکز عمومی نگهداری می‌شدند، رشد شناختی کمتر بوده و میزان ابتلابه بیماری‌ها کمتر گزارش شده است. در حالی که در آن دسته از کودکانی که تحت حفاظت خانواده‌ها، پرورش پیدا کردند و از محبت و هم کلامی بیشتری برخوردار بودند، میزان ابتلابه بیماری‌ها کمتر گزارش شده و از سیستم ایمنی بالاتری برخوردار بوده‌اند. 

تحقیقات جدید مؤکد این مسئله است که نوازش کودک و خواندن اشعار آهنگین، نه تنها بر سلامت روان او تاثیرگذار است، بلکه سلامت جسم او را بهبود می‌بخشد. باید توجه داشت، لالایی گفتن در سنین بالاو خواندن اشعار آهنگین با ریتم ملایم قبل از خواب نیز بر سلامت جسم و روان افراد تاثیرگذار است و نه تنها سیستم خواب او را تنظیم می‌کند، بلکه قدرت حل مسئله و تصمیم گیری را در آن‌ها بهبود می‌بخشد.