استرس مدرسه ای

دغدغه پیش از آغاز مدرسه منحصر به کودکان کلاس اولی نیست. دانش‌آموزان با سابقه هم دچار این تشویش گنگ و عذاب‌آور می‌شوند. کارشناسان از این مهم با عنوان استرس مدرسه‌ای یاد می‌کنند. در این مقاله بر آنیم تا به بررسی استرس مدرسه‌ای و یافتن راه‌هایی به منظور برون رفت از این مشکل بپردازیم.

برای پیروزی بر حس مبهم استرس در زمان آغاز سال تحصیلی، والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که تشویش دانش‌آموز یا دانش‌آموزان را باید اندکی به حقیقت نزدیک‌تر کرد. با این کار زوایای تاریک و پنهان استرس دیگر کودک را درگیر نخواهد کرد و به او اجازه خواهد داد تا به صورت صحیح با استرسی که در وجودش موج می‌زند کنار بیاید و آن را مدیریت کند. به کودک خود بیاموزید که استرس چیست و اگر او نتواند به نوعی آن را مهار کند، چه اثری بر روی زندگی‌اش خواهد گذاشت. در حقیقت استرس مدرسه‌ای ترکیبی از تشویش‌های ناشی از برنامه‌های تحصیلی و محیط کلاس درس است.

سعی کنید زمان‌بندی را به کودک خود بیاموزید و به او بگویید که با زمان‌بندی درست می‌تواند تمامی تکالیف مدرسه را به خوبی انجام دهد و استرسی برای درس نخواندن یا انجام ندادن تکالیف روز بعد نداشته باشد.

اگر به هر طریق کودک نمی‌تواند در محیط منزل برای کارهای مربوط به مدرسه برنامه‌ریزی کند، او را تشویق کنید که مکانی ساکت مثل کتابخانه را برای مطالعه یا انجام تکالیف انتخاب کند و یک یا دو ساعت پس از پایان مدرسه را در آنجا بگذراند و به انجام تکالیف مدرسه بپردازد.

برخی اوقات مشاهده شده که زمان‌بندی یگانه مشکل دانش‌آموزان نیست، بلکه او در درک مفاهیم درسی دچار مشکل است.

در این زمان باید کودک را مجاب کرد که پس از پایان کلاس درس به صورت خصوصی نزد معلم برود و نکات مبهم را از او بپرسد. والدین یا دیگر اعضای خانواده هم اگر بر موضوع درسی دانش‌آموز اشراف کامل دارند، می‌توانند او را در حل مشکلات یاری کنند و از این طریق از میزان استرس او بکاهند. فراموش نکنید که اگر کودک برای حل مشکلات مدرسه‌ای خود زمان نگذارد، در طول سال همواره دچار استرس خواهد بود.

اگر موفق شدید تا مفهوم استرس را برای کودک شرح دهید، باید پس از آن به او توضیح دهید که برخی حس‌ها، اصلاً استرس نیستند و نیازی به توجه به آنها نیست. به کودک بگویید که تکالیف مدرسه و برنامه‌های درسی اگر چه مهم هستند، اما نباید موجب بروز استرس شدید شوند که خواب و خوراک را از او بگیرند. بسیار دیده شده که برخی کوکان که در دور کردن استرس از خود عاجزند و مشکلاتی مثل بر هم خوردن نظم خواب و غذا خوردن را تجربه می‌کنند و توانایی به منظور تمرکز را از دست می‌دهند.

در این مواقع لازم است والدین به کمک کودک بشتابند و با او صحبت کنند.

مشاوره با کارشناسان و حتی معلمان نیز می‌تواند برای رهایی کودک از استرس کارساز باشد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که استرس مدرسه‌ای چه عوارضی برای کودک به همراه دارد؟ به کودک خود بگویید که اگر او نتواند استرس خود را کنترل کند، استرس او را تسخیر خواهد کرد.

کودک باید در این زمان بفهمد که اگر نتواند مشکلات مدرسه‌ای مثل انجام تکالیف یا درک مفاهیم درسی را حل کند، باید منتظر روند صعودی بروز استرس در وجودش باشد. استرس مدرسه‌ای در صورت مهار نشدن می‌تواند به توانایی نداشتن به منظور تمرکز، خستگی و بی حالی مفرط و در نهایت حسی نزدیک به پوچی بیانجامد. به دانش‌آموز بگویید که می‌تواند با وقت گذاشتن و برنامه‌ریزی کردن تا حد زیادی این حس عذاب‌آور را از وجود خود دور کند.

سعی کنید به کودک خود بگویید که اگر نتوانست تکالیف مدرسه‌اش را به طور کامل به انجام برساند، دنیا به آخر نرسیده است و هیچ یک از تکالیف مدرسه نباید زمینه بی خوابی یا عذاب او را فراهم کنند.

به کودک خود بیاموزید که در هنگام انجام تکالیف به احتمال تمام نشدن آن فکر نکند، بلکه تمامی توان خود را بر روی به سرانجام رساندن آنها متمرکز کند. کودک را تشویق کنید که به تمامی کتاب‌ها و دفترهایش سر و سامانی دهد.

توصیه می‌شود که تمامی دفترها و کتاب‌های کودک با برچسب تفکیک شوند و مداد، خودکار، پاک کن، تراش و خط‌کش او در جایی خاص قرار بگیرند. این نظم می‌تواند تا حد زیادی استرس را در وجود کودک کاهش دهد.

به کودک بگویید که نوشتن صحیح و خوش خط تکالیف به او کمک می‌کند تا در هنگام نیاز بلافاصله دوباره به آنها دسترسی پیدا کند.

نبود نظم کافی باعث تلف شدن وقت دانش‌آموز می‌شود و موضوع این اتلاف وقت مترادف با تمام نشدن تکالیف و استرس ناشی از این موضوع مهم خواهد بود. از سویی کودک باید در کنار برنامه‌ریزی، مفهوم اولویت‌بندی را نیز درک کند.

به دانش‌آموز باید آموخته شود که تکالیف و برنامه‌های درسی را با توجه به زمان‌بندی آنها که توسط معلم تعیین می‌شود، اولویت‌بندی کند.

او همچنین باید بتواند میزان زمان مورد نیاز برای انجام هر یک از برنامه‌های درسی خود را تخمین بزند. طبیعی است که برخی تکالیف مدرسه به وقت بیشتری نیاز دارند. توصیه می‌شود که دانش‌آموزان پس از بازگشت از مدرسه به منزل و هنگامی که انرژی بیشتری دارند به انجام این تکالیف بپردازند. کودک با اولویت‌بندی می‌تواند به موقع به کارهای تعیین شدة خود بپردازد و از این طریق استرس را در خود تا حد زیادی خاموش کند.

از دیگر سو توصیه شده که تمرکز هم باید در دستور کار کودک قرار گیرد. در هنگامی که دانش‌آموز در حال انجام تکالیف مدرسه است، والدین باید فضا را برای او آماده کنند؛ صدای رادیو یا تلویزیون می‌تواند حواس دانش‌آموز را پرت کند. تمرکز موجب می‌شود تا دانش‌آموز سریع‌تر و بهتر تکالیف مدرسه را به انجام برساند و از کمبود وقت یا درک نکردن صحیح مفاهیم دچار استرس و تشویش کاذب نشود.

از طرفی، والدین باید به کودک «نه» گفتن را بیاموزند. بارها مشاهده شده که کودکی نتوانسته به دوستان خود نه بگوید و این مهم باعث بروز مشکل برای او شده است.

اگر کسی در هنگامی که کودک درس می‌خواند، به او بگوید که فلان کار را انجام دهد، کودک باید با قاطعیت جواب نه را بدهد و از این کار نترسد. والدینی که کودکانشان با مشکل درک مفاهیم درسی مواجه هستند، می‌توانند از معلم کودک خود درخواست کنند که اگر ممکن باشد خارج از کلاس درس، بر تکالیف مدرسه‌ای او نظارت کند و به صورت غیردائمی مشکلات او را حل کند.

اما والدین باید توجه داشته باشند که درخواست از معلم برای نظارت بر تکالیف نباید به یک عادت برای کودک تبدیل شود. چون در این زمان کودک به اتکای کاذب بر معلم خود، تلاشی برای درک مفاهیم درسی نخواهد کرد.

درخواست برای معلم خصوصی هم باید در همین چارچوب انجام گیرد. در این حال استراحت کردن در هنگام درس خواندن یا انجام تکالیف مدرسه هم می‌تواند سودمند باشد. توصیه می‌شود که دانش‌آموزان پس از ۴۵ دقیقه درس خواندن، ۵ تا ۱۰ دقیقه به خود استراحت دهند.

این وقت استراحت موجب می‌شود تا کودک انرژی خود را بازیابد و بهتر فکر کند. قدم زدن، انجام حرکات کششی و نوشیدن آب در هنگام استراحت باعث رفع خستگی و تمرکز بیشتر دانش‌آموز خواهد شد. این در حالی است که تشویق کودکان به انجام کارهای گروهی موجب می‌شود آنها برای انجام تکالیف یا درس خواندن تشویق شوند. ثابت شده که دانش‌آموزان در هنگام درس خواندن‌های گروهی، بیشتر از حالت انفرادی مفاهیم را درک می‌کنند.‏می‌توان با انجام راه‌کارهای یادشده تا حد زیادی از استرس کودکان در هنگام مدرسه کاست و به آنها برای بهتر درس خواندن کمک شایانی کرد.‏

مترجم: آرش میری خانی