آمار افت تحصیلی دانش آموزان

آمار مردودی در نظام آموزشی چشمگیر است

گروه جامعه: به تازگی مرکز آمار و فناوری وزارت آموزش و پرورش میزان مردودی دانش آموزان را در مقاطع مختلف تحصیلی اعلام کرده است. بر این اساس در دوره ابتدایی ۱/۱ درصد، در دوره راهنمایی ۶/۴ درصد و در پایه اول متوسطه هم ۸/۰ درصد دانش آموزان در سال تحصیلی گذشته (۹۰-۹۱) مردود شده‌اند. همین آمار رسمی کافی است تا این سؤال به ذهن بیاید که چرا این همه مردودی؟

بازنگری عوامل دخیل در افت تحصیلی ضروری است

دکتر علیرضا شریفی، عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش، در این باره به می‌گوید: افت تحصیلی (تکرار پایه) در مقاطع ابتدایی و راهنمایی امری طبیعی است و در همه نظام‌های آموزشی دنیا دیده می‌شود اما در کشور ما، نرخ افت تحصیلی با توجه به استانداردهای جهانی بالاست که همین مساله نگرانی‌هایی را به دنبال می‌آورد. وی با اشاره به تأثیر نظام جدید آموزشی در کاهش میزان افت تحصیلی خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین عوامل افت تحصیلی، نیروی انسانی و معلم است. یک معلم باید به مبانی تعلیم و تربیت، روانشناسی کودک و محتوای درسی که تدوین می‌کند، آشنا باشد. از سویی برخورداری از امکانات آموزشی مثل کارگاه و آزمایشگاه نیز بسیار مهم است.

 به گفته شریفی، کنکور، نماد بیرونی ارزیابی در نظام آموزشی است، چرا که در اصل کارنامه آموزشی مدرسه، معلم و بخشی از آموزش و پرورش را محک می زند؛ ارزیابی‌ای که در طول ۴ ساعت آموزش ۱۲ ساله را می‌سنجد. بنابراین تا زمانی که این عناصر دخیل در افت تحصیلی تغییر نکند، تغییر ساختاری که اکنون در نظام آموزشی رخ داده است نمی‌تواند تأثیر عمیقی روی محتوا بگذارد. به همین علت نیاز به بازنگری در همه عوامل محتوایی و ساختاری دخیل در افت تحصیلی داریم.

 واقعیت این است که شرایط و عوامل مختلفی گرد هم می‌آیند تا دانش آموزانی را در قالب مردودی‌ها فهرست کنیم. شرایطی که برای همه یکسان نیست، اما همه بچه‌ها را با یک معیار مورد سنجش قرار می‌دهد.

امکانات آموزشی متنوع

مدرسه خوب، معلم خوب، کلاس و معلم خصوصی، کتاب‌های کمک آموزشی مناسب فقط بخشی از امکانات آموزشی تلقی می‌شود که همواره بخش اعظم آن نصیب تعدادی از دانش آموزانی می‌شود که در مناطق برخوردار زندگی کرده و از نظر اقتصادی در سطح قابل قبولی قرار دارند. البته در بسیاری مواقع سهم عده زیادی از دانش آموزان هم از این قبیل امکانات تقریباً صفر معنی می‌شود. حتی در همین مناطق برخوردار هم امکانات خوب، توزیع یکسانی ندارد. معلمان با تجربه، کار بلد و صاحب ایده‌های خلاقانه هم بیشتر خواهان تدریس در مناطق و مدارسی هستند که از هر نظر قابل قبول است. بنابراین کمتر کسی را پیدا می‌کنید که حاضر باشد در محدوده‌ای جغرافیایی که نام «محروم» بر آن نقش بسته خدمت کند مگر به اجبار.

مناطق دوزبانه

 تصور کنید دانش آموزی همه سال‌های قبل از مدرسه رفتن را در منطقه‌ای زندگی کرده که زبان مادری غیر از زبان فارسی بوده است و فقط به زبان مادری‌اش تکلم می‌کرده است و حالاکه وارد کلاس اول شده، به ناچار باید فقط با زبان فارسی حرف بزند که تاکنون تقریباً با آن بیگانه بوده است. ناگفته پیداست بخش زیادی از آمار افت تحصیلی را این قبیل دانش آموزان در مناطق دو زبانه رقم می‌زنند که بیشتر نادیده گرفته می‌شود.

استعداد

در مدارس به ویژه دولتی دانش آموزان با استعدادها و هوش متفاوت در کنار هم قرار می‌گیرند که به همه آن‌ها یک درس با یک شیوه داده می‌شود. به این معنی که در عمل توانمندی ویژه هر کس نادیده گرفته می‌شود. در حالی که هنر معلمی در این است که این استعدادها را شناسایی کرده و از دانش آموزان به اندازه‌ای که باید انتظار داشته باشد.

استرس امتحان

 فشارهای روانی و اضطراب سر امتحان از جمله عواملی است که موجب می‌شود بر نتیجه امتحان سایه بیفکند. همین مساله موجب کاهش بازده شده و بر نمره تأثیر منفی می‌گذارد. به هر حال نرخ افت تحصیلی در نظام آموزشی ما به زعم کارشناسان قابل تأمل است و به بیان دیگر به هیچ وجه قابل قبول نیست و متاسفانه با وجود این که شرایط و امکانات تحصیلی برای همگان یکسان نیست، اما با یک معیار یادگیری آن‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرد.

نویسنده: شهناز سلطانی