با لجبازی کودکان چه کنیم

هنگام بروز لجبازی کودکان، باید خود رفتار و نه شخصیت کودک مورد انتقاد قرار بگیرد. لجبازی کودکان نوعی رفتار و واکنش نامطلوب است که به خصوص اگر از سوی کودکان ۳ تا ۵ سال به صورت مکرر بروز پیدا کند، از سوی والدین یا مربیان مهد کودک قابل پذیرش نیست. بسیاری از والدین از رفتارهای کودکشان که در قالب آسیب رساندن به خود و دیگران، ناسزا گفتن، گریه کردن، فریاد کشیدن و شکستن وسایل بروز پیدا می‌کند، به شدت نگران و آزرده می‌شوند، اما اگر ریشه این نوع رفتارها بدرستی شناخته شود، در بسیاری موارد قابل کنترل و اصلاح خواهد بود.

روان شناسان تاکید می‌کنند که لجبازی کودکان در قالب رفتارهای خشونت آمیز یا تخریب کردن در بسیاری موارد انگیزه‌های زیستی، عاطفی یا هیجانی دارد. صدیقه بزازان، کارشناس ارشد مشاوره روان شناسی می‌گوید: از آنجا که کودکان دو تاپنج ساله به رشد و تکامل شناختی و اجتماعی نرسیده‌اند، قادر به بررسی و ارزیابی پیامد رفتارشان نیستند و در بسیاری موارد رفتارهای خشن یا مخالف خواسته والدینشان را با هدف جلب توجه و محبت یا تامین نیازهای زیستی چون گرسنگی، تشنگی و خواب آلودگی بروز می‌دهند.

لجبازی کودکان وقتی گرسنه هستند

روان شناسان تاکید می‌کنند که کمبود هموگلوبین و کلسیم به بروز رفتارهایی چون دندان قروچه کردن یا حرص خوردن کودکانی منجر می‌شود که قادر به بیان خواسته‌هایشان نیستند. بزازان در این باره می‌گوید: وقتی کودک دو ساله ای گرسنه است و نمی‌تواند آن را به زبان بیاورد، ناخودآگاه با خشونت سعی می‌کند تا خوراکی یکی از همسالانش را در مهد کودک از دستش بگیرد. پس اصلی‌ترین وظیفه والدین و مربیان برطرف کردن نیازهای زیستی کودک است.

لجبازی کودکان برای جلب توجه

در بسیاری موارد کودک نه گرسنه است و نه خوابش می‌آید، اما به رفتارهای تخریبی، گریه و عدم اطاعت از درخواست‌های والدین خود ادامه می‌دهد. به گفته بزازان والدین ابتدا باید ریشه لجبازی کودک را پیدا کنند، یعنی ببینند که رفتار لجوجانه کودک به تامین کدام نیازش بازمی گردد؛ زیرا در بسیاری موارد این رفتارها با هدف جلب توجه و محبت والدین صورت می‌گیرد.

معمولا توجهاتی که کودک از طریق این رفتارها دریافت می‌کند، توجه منفی است؛ چرا که به جای جلب محبت والدین مورد تنبیه یا انتقاد از سوی آن‌ها قرار می‌گیرد. چنین شرایطی به رفتارهای سرکشانه یا خشن کودک کاملاجنبه لجبازی می‌دهد. به خصوص آن که در بسیاری موارد این نوع رفتارها ناشی از حسادت فرزندان بزرگ تر خانواده به خواهر یا برادر کوچک تر است. در چنین مواردی نادیده گرفتن رفتار لجوجانه کودک و پرت کردن حواس او با نوعی خوراکی، منظره، کارتون یا بازی کارساز است. روان شناسان تاکید می‌کنند، توجه به نیازهای عاطفی کودک بدون شک مانع از بروز رفتارهای خشن و لجوجانه از سوی او می‌شود.

لجبازی کودکان به خاطر توقعات بیش از حد

روان شناسان می‌گویند، والدین همیشه باید متوجه این نکته باشند که آنچه از فرزندشان توقع دارند در حدی باشد که او از عهده انجامش بر می‌آید. بزازان می‌افزاید: نفی کودکان از انجام رفتاری که بر خلاف خواسته والدین است، نباید در قالب زیر سوال بردن تمام شخصیت کودک صورت بگیرد، در چنین شرایطی کودک دچار نوعی تعارض عاطفی و رفتاری می‌شود، به شکلی که تصور می‌کند والدینش او را دیگر همچون گذشته دوست ندارند. به گفته این روان شناس، نکته مهمی که والدین نباید از نظر دور دارند این است که هنگام بروز رفتارهای لجوجانه کودک، باید تنها خود رفتار و نه شخصیت کودک مورد انتقاد قرار بگیرد.

 بگذاریم کودکمان خودش دریابد

امروزه آموزه‌های روان شناسی بر این نکته تاکید دارد که آموزش رفتارهای مطلوب باید از طریق خواندن داستان‌های ناتمام یا دیدن کارتون‌هایی که نتیجه گیری از آن‌ها به عهده کودک واگذار می‌شود، صورت بگیرد. به بیان دیگر، کنجکاوی کودکان باید برای یافتن پاسخ پرسش‌هایی که از سوی والدین برایشان مطرح می‌شود، تحریک شود تا خلاقیت کودکان آن‌ها را به سوی یافتن پاسخ‌های صحیح هدایت کند.

 یا نجنگید یا تسلیم نشوید

بزازان با تاکید بر این که اگر نمی‌توانیم در برابر خواسته فرزندمان مقاومت کنیم، باید با او سازش کنیم، اضافه می‌کند: اگر ایستادگی در برابر خواسته فرزندان در مقطعی از حوصله والدین خارج است، نباید در برابر اجرای آن خواسته مقاومت کنند؛ در غیر این صورت مقاومت والدین تا پایان مسیری که به انصراف کودک از بر آورده شدن خواسته‌اش می‌انجامد، باید ادامه پیدا کند. اگر پدر یا مادری در برابر گریه و لجبازی کودکان به خواسته‌اش تن بدهد، ناخودآگاه به او می‌آموزد که چنین رفتارهایی کلید جلب تایید والدین برای رسیدن به خواسته‌های غیرمنطقی‌اش است. به گفته وی امر و نهی از سوی والدین باید روند متعادلی داشته باشد؛ چرا که نهی کردن بیش از اندازه کودک نیز می‌تواند تبعات زیانباری را به همراه داشته باشد.

چه وقت از روان شناس کمک بگیریم؟

بر اساس گفته‌های بزازان اگر با وجود تامین نیازهای زیستی و عاطفی کودک رفتارهای ناآرام و تخریبی او همچنان ادامه داشته باشد، کمک گرفتن از روانپزشک یا روان شناس کودک، بسیار ضروری می‌شود. مشاوره‌های روان شناسی در چنین شرایطی می‌تواند به یافتن منشا ژنتیک و تربیتی بسیاری از رفتارهای ناهنجار کودک، کمک کند و مانع از آن شود که در آینده کودک به شخصیتی غیراجتماعی مبدل شود.

نویسنده: پونه شیرازی

مقالات بیشتر در درباره این موضوع 

• با کودکان لجباز چگونه رفتار کنیم؟
• چند روش برای جلوگیری از لجبازی کودکان