مسئولیت پذیری اجتماعی در برنامه درسی کنونی دوره ابتدایی ایران

چکیده

در پژوهش حاضر تحت عنوان «مسئولیت‏پذیری اجتماعی در برنامه درسی کنونی دوره ابتدایی ایران» میزان توجه به انواع مسئولیت‌های اجتماعی و ابعاد سه‌گانه آن در سه عنصر هدف، محتوا و روش تدریس برنامه درسی کنونی دوره ابتدایی ایران در سال تحصیلی ۷۷-۷۸ مورد بررسی قرار گرفته است. کلی‌ترین یافته‌های پژوهش عبارت‌اند از:

1. 7/17درصد اهداف مصوبه دروس دوره ابتدایی به رشد مسئولیت‌پذیری اجتماعی اختصاص داشته، هر چند این توجه عمدتا به مسئولیت‌های دینی-اجتماعی، مدنی و بعد شناختی مسئولیت‌های اجتماعی بوده است.

۲. در محتوای دروس پایه‌ای چهارم و پنجم ابتدایی بیش‌ترین توجه به مسئولیت‌های مدنی بوده است. در عین حال به دو بعد شناختی و عاطفی مسئولیت‌های اجتماعی به طور ناقص توجه شده و به بعد عملکردی آن هیچ گونه توجهی نشده است.

۳. در حالی که در کتاب‌های راهنمای معلم ریاضی پایه‌های چهارم و پنجم ابتدایی هیچ گونه توجهی به مؤلفه‌های تدریس ابعاد سه‌گانه مسئولیت‌های اجتماعی نشده، در کتاب‌های راهنمای معلم علوم‌تجربی پایه‌های مذکور به این مؤلفه‌ها و به خصوص به مؤلفه‌های تدریس بعد شناختی بیشتری توجه شده است.

۴. معلمان در حد متوسط به مؤلفه‌های تدریس ابعاد سه‌گانه مسئولیت‌های اجتماعی توجه داشته‌اند. اما عمدتا توجه آنان به مؤلفه‌های تدریس بعد عاطفی بوده است. بعلاوه، میزان توجه مدارس به مؤلفه‌های مکمل تدریس بعد عملکردی مسئولیت‌های اجتماعی نیز در حد متوسط بوده است. (در هر یک از دو گروه تحلیل‌های انجام شده تفاوت‌های معنی داری مشاهده شده است.(

۱. سابقه تحقیق

برخی طرح‌های داده شده، مطالعات صورت گرفته و تجربه‌های به دست آمده پیرامون رشد مسئولیت‌پذیری اجتماعی، از جمله طرح‌های دولنگا [۱۶]، اس چاپس و سولومون [۳۲]، بویر [۸] ماینزر و همکاران [۲۵] و برمن [۶] بیانگر دو نکته اساسی قابل توجه برای طراحی برنامه‌های درسی رشد دهند مسئولیت‌پذیری اجتماعی است، نکات مذکور از این قرارند:

۱. پیش زمینه طراحی برنامه‌های درسی رشد دهند مسئولیت‌پذیری اجتماعی، شناخت، تفکیک و طبقه‌بندی انواع مسئولیت‌های اجتماعی است. از این‌رو، با عنایت به خصایص و ویژگی‌های اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی، مسئولیت‌های اجتماعی قابل توجه در برنامه‌های درسی مدارس کشور ممکن است شامل شش دسته مسئولیت‌های دینی-اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، مدنی و زیست‌محیطی باشد.

۲. در طراحی عناصر اساسی برنامه‌های درسی رشد دهنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی باید به ابعاد سه‌گانه آموزش مسئولیت‌های اجتماعی توجه شود. ابعاد مذکور از این قرارند:

الف) رشد آگاهی‌ها و مهارت‌های عقلانی لازم برای شناخت انواع مسئولیت‌های اجتماعی (بعد شناختی)

ب) رشد عواطف مثبت نسبت به پذیرش انواع مسئولیت‌های اجتماعی (بعد عاطفی) ج) رشد مهارت‌های اجتماعی لازم برای اقدام به انواع مسئولیت‌های اجتماعی (بعد عملکردی)

بنابراین در کنار شناخت و تفکیک انواع مسئولیت‌های اجتماعی، دومین نکته قابل توجه در طراحی برنامه‌های درسی رشددهنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی، شناخت ابعاد سه‌گانه آموزش

مسئولیت‌های اجتماعی و چگونگی به کارگیری آن‌ها در طراحی و تدوین عناصر برنامه‌درسی است. اینک به اختصار ابعاد سه‌گانه مذکور تشریح می‌شود.

نویسندگان: مهدی سبحانی نژاد، هاشم فردانش

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.