درباره ترکیب هنری داستان

نویسنده: بهروز عزبدفتری

مقدمه J:} سامرست موام mahguaM tesremoS، ۱۹۶۵- ۱۸۷۳ رمان نویس مشهور انگلیسی در پیشگفتار جلد چهارم داستان‌های کوتاهش می‌گوید...موضوعهای داستانی در هر گوشه و کنار خیابان یافت می‌شود اما نویسنده ممکن است در لحظه‌ای که می‌توان آن‌ها را برگزید در محل حضور نداشته یا مشغول تماشای ویترین مغازه بوده باشد و بی‌توجه از کنار آن‌ها بگذرد (۱:۱۹۶۷)-این سخن موام تعریفی را که ویلیام جیمز (semaJ mailliW)، ۱۹۶۵ از ادبیات داده به ذهن متبادر می‌سازد. جیمز در آغاز کتابش با طرح پرسشادبیات چیست؟ می‌گویدزمانی که در مقام پاسخ به این (*) عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه تبریز.

 این مقاله عمدتا با الهام از فصل هفتم کتاب روان شناسی هنر trA fo ygolohcysP، ۱۹۷۱ اثر ل.س.ویگوتسکی ykstogyV.S.L ۱۹۳۴-۱۸۹۶ منتقد بزرگ و فقید روس به نگارش در آمده است.

پرسش بر می‌آئیم با تعاطی مفاهیم فروانی مواجه می‌شویم چرا که ادبیات و هستیت قریبا همیشه دو مفهوم متداوم بوده‌اند (ص) ۵ (*.) درباره تعریف و رسالت ادبیات با وجود کثرت و تنوع عقاید ارائه شده، عموما این اتفاق نظر وجود دارد که ارزش یک اثر ادبی در وهله نخست گزینش والای تجربه انسان و در وهله دوم نمایش هنرمندانه تجربه است به طوری که خواننده بر طبق نظریه القاء احساس، ۱ تاثر یافته، منفعل گردد و در جریان این صیروره یا انفعال عاطفی که عموما در قالب واژه کاتارسیس ۲ (روان پالایی) تبیین می‌شود، بتواند فراتر از معانی واژه‌ها و جمله‌های متن، یا به عبارتی به دور از حجاب زبانی به دنیای ملکوتی انسان گام گذارد و در این استحاله روحی، تجسم عینی انسانیتو سزاوار ستایش آفریدگارش باشد.

ما در این گفتار که موضوع آن بررسی اجمالی ترکیب هنرمندانه تجربه انسان در داستان کوتاه است قصد نداریم درباره موضوع نخست- گزینش والای تجربه انسانی-سخن به تفصیل بگوئیم و تنها به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که نویسنده در انتخاب موضوع داستان نمی‌تواند صرفا به عامل تصادف اکتفا کند. انتخابی که او از میان انبوه تجارب انسان می‌کند در واقع خود مبین نظام ارزشیابی فکری اوست و به مفهومی، نقد زندگی است. اگر فیلسوف از پدیده‌های عالم هستی تعریفی ارائه می‌دهد، مورخ شرح وقایع را می‌نویسد این رسالت بزرگ (*) بخشی از کتاب جیمز تحت عنوانerutaretiL ot esnopsseR را نویسنده این مقاله با عنوان ادبیات و بازتاب آن به فارسی برگردانیده و نخستین با انتشارات آگاه، تهران (۱۳۶۷) و در نوبت دوم انتشارات نیما، تبریز (۱۳۶۹) آنرا چاپ و منتشر ساخت.

• gnileef fo noitcefni fo yroeht
• sisrahtac

به عهده نویسنده است که کار فیلسوف و مورخ را تکمیل کرده و با عبور دادن تعاریف و شرح حوادث از منشور ادبیات ارزش کار آن دو را تعیین کند. این ارزش‌ها زمانی حصر زمان و مکان را می‌شکند که روی سخن با انسان دارد، انسانی که از دیرباز به دور از قیل و قال رنگ پوست، مذهب، نژاد...و با پیوندهای مشترک عاطفی و متجسم در امیدها، دلهره‌ها، شادی‌ها، رنج‌ها.در این کره خاکی به زیستن آغازید؛ و زمانی که ارزش‌های جهانشمول انسانی ارمغان آثار بزرگان ادب چون فردوسی، مولوی، حافظ، شکسپیر، تولستوی، دیکنز. جز این نیست که انسان در همه احوال سیمای خود را در آینه روشن کلام و اندیشه آنان می‌بیند. ما بر این باوریم که ادبیات بر تارک دیگر هنرها قرار دارد و هنر زائیده رنج و هدفش زدودن رنج از هستی انسان است، هنر پریشان است و در این پریشانی، دل‌های بیقرار را قرار و خاطرهای پریش را امنیت می‌بخشد و همین جمع اضداد در ماهیت و نقش هنر است که آنرا به پدیده‌ای بی‌بدیل و نامتکرر تبدیل می‌کند.

۲ ترکیب هنری داستان کوتاه

ویگوتسکی در تحلیل داستان نفس آرام اثر باننین *

 ایوان الکسیویج باننین -ninuB hciveexelA navI ۱۹۵۲-۱۸۷۰، نویسنده نوآور روسی در یک خانواده نسبتا فقیر به دنیا آمد. ایام کودکی را در مزارع منطقه اورال سیر می‌کرد و در اوان جوانی به عنوان ویراستار و خبرنگار روز نامه شروع به کار کرد. نخستین بار مجموعه اشعارش با عنوان بهزیر آسمان روشن nepO eht rednU ykS در سال ۱۸۹۸ به چاپ رسید. در سال ۱۹۰۱، انتشار (روان شناسی هنر:۱۹۷۱) دو مفهوم بنیادی را مطرح می‌سازد: ماده و صورت. ماده را می‌توان تجربه انسانی دانست که پیش‌تر از آن ذکر کوتاهی در مفهومگزینش تجارب والای انسانبه عمل آمد؛ اما صورت را باید به گفته ویگوتسکی، به معنای صورت برونی، شنود پذیر، قابل رویت یا دیگر صور جسمی که محسوس به حواس ما هستند گرفت. صورت پوسته‌ای نیست که جوهر را در میان گرفته باشد بلکه اصلی است پویا که ماده داستان را ساخته و پرداخته می‌کند. زمانی که درباره نحوه ارائه ماده داستان  مجموعه اشعارشبرگهای ریخته (sevaeL nellaF) جایزه ادبی پوشکین را نصیب او ساخت اشعار باننین نمونه عالی شعر کلاسیک روسی و به تقلید سبک سروده‌های فت (teF.A.A) پولونسکی (yksnoloP.P) و تولستوی yotsloT.K.A می‌باشد و مضامین آنها به مناطق متروک، دهات فقر زده روسی، سرزمین اجدادی و جنگ‌های بیکران منطقه اورال مربوط می‌گردد.

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.