اختلال پردازش حسی (SPD) - بخش چهارم
فعالیت‌هایی برای بهبود پردازش حسی کودکان و نوجوانان:
1. بهتر است از کودکی که حساسیت زیادی به ورودی‌های حسی دارد و این اتفاق او را بیش‌فعال و بی‌قرار کرده، بخواهید که برای مثال سبد خرید فروشگاه را هل بدهد یا کیسه‌های مواد غذایی را تا خانه بیاورد و کارهای خانه را انجام دهد.
2. برای کودکان حساس به لمس، نقاشی با انگشت توصیه می‌شود. این کودکان می‌توانند روی میز آشپزخانه با رنگ نقاشی بکشند یا این‌که روی وان حمام با خمیر ریش یا خمیردندان شکل بکشند. نقاشی با انگشت سبب می‌شود که این کودکان در به کار بردن نوک انگشتان و لمس اشیا کم کم تواناتر شوند و توان لمس سایر چیزهایی را پیدا کنند که به آن‌ها حساس هستند.
3. برای کودکی که از نظر پردازش حس فضایی و تعادل ضعیف است، ورزش‌هایی مانند شنا، سوارکاری و پرش از مانع توصیه می‌شود.
4. کودک می‌تواند برای حذف صدای محیط پیرامون از هدفون استفاده کند. یا لباس‌های گشاد و بدون برچسب بپوشد (که با زواید لباس مثل برچسب تبلیغاتی آن آزار نبیند).
5. برای حذف بوهای آزاردهنده می‌تواند پارچه یا ماسکی معطر را جلوی بینی خود قرار دهد. یا زیر نوری که برای او شدید است عینک دودی استفاده کند (هرچند آن نور برای بقیه آزاردهنده نباشد و این کار کودک برای دیگران عجیب به نظر برسد)
6. در آشپزی نیز سعی کنید برای کودکانی که حساسیت کمی به حس چشایی دارند، غذاهایی با ادویه‌ی زیاد درست کنید که کودک به خوردن آن رغبت پیدا کند و رشد او تحت تاثیر بی‌میلی او به غذا قرار نگیرد. چرا که برخی از کودکان که غذا نمی‌خورند، دچار اختلال در پردازش حس چشایی هستند و غذاهای معمولی که برای کودکان درست می‌شود برای آن‌ها مزه‌ای ندارد. از سویی باید برای بچه‌هایی که حساسیت چشایی بسیار زیادی دارند، غذاهای تند و با ادویه درست نشود.
7. برای بزرگسالانی که تحریک حسی کمی دارند، فعالیت‌های ورزشی می‌تواند بسیار مفید باشد. ورزش‌هایی مانند دویدن طولانی مدت، شنا با مسافت زیاد، پرش و ورزش‌های رزمی. افرادی نیز که تحریک زیادی دارند، بهتر است کارهایی مانند باغبانی، گوش کردن به موسیقی کلاسیک، نوازش حیوانات خانگی مثل گربه و پرنده و همچنین خواندن رمان را انجام دهند.
باید در نظر داشت که سامانه‌ی مغزی انسان بسیار پیچیده است و ارتباطات عمیق و گسترده‌ای میان بخش‌های مختلف مغز وجود دارد. هر عصب یا راه عصبی مانند یک چرخ دنده علاوه بر انجام فعالیت خود، سبب به حرکت درآمدن آبشاری از فعالیت‌های دیگر مغزی می‌شود به طوری که با مختل شدن یک قسمت کوچک از مغز، فعالیت‌های بزرگ و مهم مغز مانند یادگیری، تکلم و ارتباطات اجتماعی، دچار اختلال می‌شوند.
جمع بندی
اختلال پردازش حسی (SPD)، یک اختلال عصبی-روانی است که تا حدود پنج سال پیش در جهان در دسته دیگر اختلال‌های عصبی-روانی مانند اختلال‌های طیف اوتیسم و ADHD (کمبود توجه ناشی از بیش فعالی) قرار می‌گرفت و به عنوان یکی از عوارض این اختلال‌ها محسوب می‌شد. به همین دلیل گمان می‌شد که با درمان بیماری اصلی، SPD نیز به خودی خود بهبود می‌یابد. به همین دلیل، مورد مطالعه‌ی پژوهشگران قرار نمی‌گرفت. در کتاب‌های اصلی روان‌پزشکی نیز به چند نشانه از این اختلال اشاره می‌شد که اغلب با سایراختلال‌های عصبی مشترک بود. اما در چند سال اخیر و با کمک فناوری‌های نوین تصویربرداری از راه‌های عصبی، محققان به این نتیجه رسیدند که اختلال پردازش حسی یک اختلال جداگانه است و نشانه‌ها، روش تشخیص و همچنین درمان جداگانه و منحصر به فردی دارد. با شناخت این مسئله راهی نیز در درمان این اختلال باز شد. چرا که امروزه به این نتیجه رسیده‌اند که آن‌چه پیش از این به عنوان بیماری اوتیسم یا ADHD مقاوم به درمان شناخته می‌شد، در واقع اختلال پردازش حسی است که منشا متفاوتی دارد. چرا که طبیعی است وقتی برای دو بیماری با دو منشاء متفاوت یک درمان تجویز می‌شود، یکی از آن دو، نه تنها درمان نمی‌شود بلکه ممکن است عوارض این درمان سبب تشدید نشانه‌های این اختلال شود. بنابراین افزایش تعداد بیماری‌ها به معنی کاهش سطح سلامت جامعه نیست. بلکه به این معنی است که هر بیماری باید به شکلی ویژه مورد بررسی قرار گیرد و درمان شود.
SPD، اختلالی است که بر اثر انسداد یا بازبودن غیرطبیعی راه‌های عصبی ماده‌ی سفید مغز ایجاد می‌شود. در صورت انسداد این راه‌ها، سیر حرکت پیام‌های حسی در مغز مختل و در نتیجه پردازش این اطلاعات دچار مشکل می‌شود. به گونه‌ای که حساسیت فرد نسبت به پیام‌های حسی رسیده به مغز کم‌تر می‌شود و در نتیجه مغز نیز فرمانی نامتناسب با شدت محرک به عضلات و اجزای عملکردی بدن می‌فرستد. در نتیجه‌ی این رخ‍دادها، فرد نسبت به محرک، عملکرد مناسبی ندارد. مثلا ممکن است مرگ یک عزیز تغییری در ظاهر او ایجاد نکند و اطرافیان بی‌تفاوتی او را به حساب بی‌عاطفه بودن یا مشکلات روحی و روانی مانند سایکوز(سایکوز یا روان‌پریشی، اختلال‌های روانی جدی و خاصی هستند که ویژگی آن‌ها قطع ارتباط فرد با جهان واقعی است) بگذارند. از سویی ممکن است حرکت پیام‌های عصبی بسیار سریع‌تر از حد باشد. در نتیجه فرد نسبت به محرک‌های حسی بسیار حساس می‌شود. مثلا تحمل وزن انگشتر یا النگو یا ساعت سبک نیز برایش سخت می‌شود. و یا این‌که در وقت مطالعه وقتی یک شی مانند کیف در یک سمت دید او قرار می‌گیرد، تمرکز او را به هم میزند. چرا که مرکز دریافت حس بینایی او بسیار حساس شده است. به این ترتیب زندگی روزمره‌ی فرد مختل می‌شود. این اختلال‌ها بیش‌تر خود را در سنین مدرسه نشان می‌دهند. یکی از دلایل مهم افت تحصیلی در کودکانی که ضریب هوشی طبیعی دارند همین اختلال پردازش حسی است.
این افراد در روابط اجتماعی خود نیز دچار مشکل می‌شوند. برای مثال نگاه تحکم‌آمیز آموزگار یا پلیس بر افرادی که دچار اختلال پردازش حسی از نوع کاهش حساسیت هستند، اثری ندارد و مغز نمی‌تواند به درستی شدت عصبانیت را تفسیر کند. بنابراین ممکن است این افراد در جامعه افرادی گستاخ و غیراجتماعی به نظر بیایند. در روابط عاطفی نیز چون این افراد به نوازش واکنشی ندارند، نمی‌توانند پاسخ نوازش و محبت را به شکل درستی بدهند. گاهی ممکن است مادر یا همسر یک بیمار که از اختلال پردازش حسی در او خبر ندارد، او را بسیار نوازش کنند اما با پاسخ سرد او روبه‌رو شوند. این می‌تواند آغازی برای جدایی‌های عاطفی افراد باشد. در حالی که خود فرد نمی‌داند که چرا آن‌قدر که محبت و نوازش می‌بیند، نمی‌تواند به همان میزان محبت و نوازش کند.
اختلال پردازش حسی یک اختلال تازه کشف شده و مهم است. جا دارد در آینده به این اختلال بیش‌تر بپردازند و از این راه، به راهی برای درمان اختلال‌های تحصیلی، اجتماعی و عاطفی ناشی از آن برسند. امروزه درمان پیشنهادی برای این اختلال مشاوره و کاردرمانی است. کاردرمانی که همیشه و در همه‌ی زمان‌ها و مکان‌ها، تا آخر عمر فرد، باید ادامه داشته باشد. همان‌طور که در ابتدای این مقاله شرح داده شد انسان 8 حس متمایز دارد که تمام درک او را از محیط و بدن خود ایجاد می‌کنند. بنابراین اختلال در پردازش این حس‌ها سبب قطع رابطه با جهان پیرامون و در نتیجه انزوا از جامعه و سوق پیدا کردن به سمت بیماری‌های شدید روانی مانند افسردگی و سایکوز می‌شود. بنابراین باید درمان این افراد را جدی گرفت و از همان سنین کودکی مراقب بروز نشانه‌های این اختلال در فرزندان‌مان باشیم.
دیگر تصاویر
ویراستار
عادله خلیفی
مترجم
فایل صوتی
لینک فایل صوتی در کانال تلگرام آوای کتابک
لینک کوتاه