آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت‌ها و بازی‌های تعادلی مهارت های حرکتی ایستا و مهارت‌های حرکتی پویا
فعالیت‌ها و بازی‌های تعادلی به گروهی از بازی‌ها یا فعالیت‌ها گفته می‌شود که رابطه تعادل بین اندام‌های بدن مانند دست‌ها و پاها یا ترکیب دست‌ها و پاها یا سر با با یک افزار باید انجام شود.
این گروه از بازی‌ها و فعالیت‌ها برای درک عمق آگاهی و مهارت‌های حرکتی چه درشت و چه ریز مهم است. ارتباط بازی‌های تعادلی با دانش شمارورزی یا ریاضی کودکان ریشه از درک خود و محیط دارد. انسان به عنوان موجودی فیزیکی برای این که درست راه برود، درست ببیند و درست گمانه بزند و فکر کند نیاز دارد که از خود به عنوان موجودی در بستر زمان و مکان یا فضا آگاه باشد. فعالیت‌ها و بازی‌های تعادلی در ترسیم نقش‌ها و نوشتن به زبان ریاض نیز نقش دارد. اگر کودک نتواند بر انگشتان و دست و هماهنگی میان چشم و عضله‌های دست کنترل داشته باشد، نمی‌تواند بخش بزرگی از دانش ریاضی که کار هندسی و زبان ریاضی است انجام دهد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی به کودکان از راه بازی‌های دوخت و برش و کلاژ
یکی از کارهای مؤثری که فعالیت‌ها و بازی‌های تعادلی در آن نقش دارند، کنترل بازدارنده[1] است. تمرین‌های ورزشی و فیزیکی برای نگه داشتن یک پا بالای سطح زمین برای مدت زمانی کوتاه نیاز به حفظ تعادل دارد. اگر کودک بتواند این کار را انجام دهد سپس می‌تواند با استفاده از ناحیه کارکرد اجرایی مغز حتا هنگام گفت و گو کردن خود را کنترل کند و وارد صحبت بدون مقدمه یا پریدن در سخن دیگران نشود. رعایت نوبت در هنگام پرسانه گشایی یا حل مسئله یا کارهای مشترکی که در بازی و فعالیت نیاز است نیز با کنترل بازدارنده انجام می‌شود.[2] کنترل بازدارنده چند زیرگونه دارد که هرکدام نیز در یادگیری و آموزش به طورکلی و در این جا در آموزش ریاضی کاربرد دارد:
- کنترل بازدارنده شناختی توانایی کنترل تمرکز و توجه است هنگامی که کودک در حال آموزش است و در حالی که انگیزش‌های پرت کننده حواس در پیرامون او هست.
- کنترل بازدارنده رفتاری توانایی کنترل در هنگام آموزش و یادگیری مانند این که گروهی کودک در حال فعالیت مشترک مانند بازی با لگوها یا آجرک ها هستند و هر کسی وظیفه‌ای برعهده دارد. مداخله نکردن در کار دیگران به این بخش ارتباط دارد.
- کنترل بازدارنده عاطفی توانایی کنترل یا تنظیم احساس است. کودکانی که از خانه به آموزش‌گاه می‌روند خیلی زود یاد می‌گیرند که محیط آموزش‌گاه جایی متفاوت با محیط خانه است و واکنش‌های عاطفی در محیط آموزش‌گاه باید متفاوت با خانه باشد. این نکته به طورکلی روی همه آموزش‌ها از جمله دانش ریاضی صدق می‌کند.
- کنترل بازدارنده حرکتی توانایی کنترل رفتارهای حرکتی کودک مانند ماندن در فضای محصور آموزش‌گاه یا نشستن روی صندلی در کلاس حتا اگر احساس بی‌حوصلگی کند و همین طور در فعالیت‌ها و بازی‌های که در ارتباط با ریاضی یا هر دانشی دیگر است. این کنترل بازدارنده در ترسیم شکل‌ها و کنترل حرکت دست نیز نقش دارد.[3]
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه بازی‌ها و نمایش‌های وانمودی
فعالیت ها و بازی های حرکتی به طورکلی به دو گروه بزرگ بخش می شوند که شناخت از هر گروه در طراحی یا شناخت از فعالیت ها و بازی های کودکان بسیار مهم است. مهارت های حرکتی ایستا[4] و مهارت های حرکتی پویا[5] این دو بخش هستند.
مهارت های حرکتی ایستا
مهارت های حرکتی ایستا به آن گروه از مهارت های حرکتی می گویند که شخص در جای خود ایستاده است و در موقعیت مکانی جابجا نمی شود، اما در بدن خود چرخش ها و گردش هایی مانند خم شدن، دست بالا کردن، چرخش به دور کمر و بدن را به این سو و آن سو کشیدن انجام می دهد. مهارت های حرکتی ایستای اصلی عبارت‌اند از:
- کشش ماهیچه‌ها و اندام ها
- چرخش های بدنی
- کشش روی دست ها مانند بارفیکس
- تعادل یا بالانس درجا
- خم شدن به این سو و آن سو
- فشار مانند پل زدن روی زمین
- دور زدن درجا
- جنبیدن
مهارت های حرکتی ایستا
فعالیت‌ها و بازی‌های حرکتی ایستا در درک خود و جهت‌ها به کودکان می‌تواند نقش ویژه‌ای داشته باشد. برای نمونه وقتی مربی به کودک می‌گوید:
- پای چپ و دست راست ات را بالا ببر
- دست‌های ات را به دو طرف دراز کن
او باید شناخت کافی از پای چپ و دست راست اش یا جهت‌های دست به سوی بدن داشته باشد. از مهم ترین این مهارت های حرکتی ایستا می توان موارد زیر را نام برد:
-نگه داشتن توپ یا مداد یا سکه روی سر یا روی پیشانی
- بالا بردن یک پا و باز کردن دو دست در حالت ساده و گذاشتن یک توپ یا مانند آن روی سر
- گرفتن یک ظرف یا افزار روی انگشت و با انگشت‌ها
- ایستادن روی دو دست
- گرفتن یک افزار و وسیله مانند یک چوب بلند و نگه داشتن یک افزار گرد روی آن و دور از بدن
فعالیت‌ها و بازی‌های کنترلی و آرامش‌تنی:
فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که در ارتباط با یوگای کودکان هستند نه تنها در دور کردن تنش‌های پیش از آموزش ریاضی نقش دارند که برخی از این حرکت‌ها می‌تواند به طور مستقیم در کنترل حرکت‌های بدن نقش داشته باشد. حرکت‌هایی مانند:
حرکت برگ افتان که کودک وزن خود را بر روی یک پا مانند پای راست قرار می‌دهد و پای دیگر و دو دست اش را در حالتی که در تصویر نمایان است، به شکل نابرابر در هوا آویزان می‌کند و برای مدتی که می‌تواند در این حالت می‌ماند.
حرکت هواپیما که کودک یک پای خود را بالا می‌گیرد و بدن خود را تا جایی که می‌تواند به جلو خم می‌کند و دو دست‌اش را به موازات کمر می‌کشد.
حرکت درخت که دست‌ها را تا آن جا که می‌توانیم بالای سر بهم می‌چسبانیم و می‌کشیم و روی یک پا می‌ایستیم.
مهارت‌های حرکتی پویا
مهارت های حرکتی پویا آن گروه از مهارت های حرکتی است که شخص انجام دهنده در موقعیت های فضایی جابجا می شود مانند دویدن یا ورزش ها یا حرکت هایی که در جای خود ایستا نیست و به جابجایی نیاز دارد.
فعالیت‌ها و بازی‌های حرکتی پویا:
فعالیت‌ها و بازی‌های حرکتی پویا را هم می‌شود به شکل رقابتی و هم تنهایی و غیررقابتی انجام داد. در این بازی‌ها اگر رقابتی باشد کودک برنده باید هر کاری که انجا می‌دهد از نظر شمارش یا زمان انجام کار بیش‌ترین شماره یا کم‌ترین زمان را شامل شود. فعالیت هایی که در زیر آمده می تواند هم فردی و هم رقابتی یا گروهی انجام شود.
- حرکت روی یک بند
- لی لی کردن با پا در بلوک‌های مشخص
- حرکت‌های تعادلی روی یک چرخ یا دوچرخه
در این مسیر به یاد داشته باشیم هنگامی که کودکی دوچرخه سواری یاد می‌گیرد این مهارت تعادلی یکی از پیچیده‌ترین مهارت‌هایی است که او می آموزد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه بازی با تاس
لی‌لی ریاضی
یکی از گونه های لی‌لی می‌تواند کشیدن خانه هایی با عددها باشد که گروه کودکان در دو سوی آن می ایستند و به نوبت کودکان باید روی عددی که خانواده می شود بروند و روی یک پا بایستند. مدتی که روی یک پا می ایستند باید کوتاه باشد و بعد عدد بعدی خوانده شود. این گونه کودکان می توانند هم تعادل و هم درک بالاتری از عددها داشته باشند. این بازی مناسب کودکان دبستان است و کودکان پیش دبستان به طور معمول نمی توانند آن را با تسلط انجام دهند.
لی‌لی(لی‌له-گانیه) انگشتی
بازی لی‌لی(لی‌له) یکی از بازی‌های سنتی است که در سطح جهان رواج دارد و به چند مهارت کودکان کمک می‌کند. تعادل‌های حرکتی پاها، میان پاها و دست‌ها، میان پاها و دست‌ها و چشم‌ها. افزایش تحرک و جنبش و سرریز هورمن اندومورفین یا هورمون حس خوب، گذران زمان و سرگرمی، حس همدلی و فداکاری و شمارورزی پایه بخشی از سودمندی‌های این بازی است. بازی لی‌لی(لی‌له) به دو شکل زمینی و انگشتی وجود دارد. در بازی زمینی که شکل واقعی آن است ایستادن و حرکت و ضربه زدن با یک پا بخش اصلی بازی است و در بازی انگشتی حرکت مهره‌ها با انگشت که به تقویت ریزانگشت‌ها کمک می‌کند.
بازی تعادلی الاکلنگ
الاکلنگ یکی از بازی های تعادلی است که ذات آن در ارتباط با ریاضی است. روی میله الاکلنگ سنگین تر پایین تر قرار می گیرد و سبک تر بالا می رود. اگر دو کودک هم وزن هر کدام یک سوی میله الاکلنگ باشند آن گاه تعادل به دست می آید که البته رسیدن به آن سخت است.
طناب یا ریسمان کشی
طناب یا ریسمان کشی از بازی های کهنی است که گویای تعادل گروهی است.
دو گروه کودکان ریسمای را به سوی خود می کشد. هر کدام از این گروه ها که قدرت بیش تری داشته باشد تعادل گروه دیگر را بهم می زند و برنده می شود. در میان این کشاکش ریسمان البته کودکان یاد می گیرند که چه گونه تعادل خود حفظ کنند. این بازی هم می تواند از هر جنبه با ریاضی در ارتباط باشد. زمان بازی، شمار بازیکنان، تکرار عمل.
نویسنده
لینک کوتاه