چگونه به بچه‌ها برای یادگیری انگیزه بدهیم؟

شما همه تلاش‌تان را می‌کنید برای این که دخترتان به‌موقع در درس تنیس حاضر شود، ولی متوجه می‌شوید که او بسیار مردد است.

سرانجام به زمین تنیس می‌رسید و در آن‌جا به نداشتن انگیزه در او پی می‌برید. او تمرین‌ها را با بی‌میلی انجام می‌دهد. وقتی که به خانه برمی‌گردید، او می‌گوید: «من هرگز نمی‌توانم تنیس یاد بگیرم.» شاید با خودتان بگویید: «این را دیگر چگونه باید حل کنم؟»

شما بسیار تمایل دارید فرزندتان یاد بگیرد و تجربه بیاموزد، چرا که یادگیری و تجربه به رشد او کمک خواهد کرد. بچه‌ها برای هر کاری نیاز به انگیزه دارند. انگیزه از کلمه لاتین «MOVERE» به‌معنی «به حرکت درآوردن» گرفته شده است. ما دو گونه انگیزه می‌شناسیم: انگیزهٔ درونی که فرد کاری را برای خودش انجام می‌دهد، و انگیزهٔ بیرونی هنگامی که فرد کاری را برای دیگری مثلاً پدر و مادر انجام دهد.

اعتقاد به رشد

یکی از مهم‌ترین پژوهش‌ها در زمینهٔ انگیزه را روان‌شناس آمریکایی، خانم «کارول دوک»Carol Dweck انجام داده است. به باور او، پدر و مادر تأثیر بسیار زیادی بر انگیزهٔ کودکان خود دارند. ما می‌توانیم کمک کنیم که انگیزه در فرزندمان درونی شود. خانم دوک دریافت که روش تفکر کودکان می‌تواند ثابت (انعطاف‌ناپذیر) یا در حال رشد (انعطاف‌پذیر) باشد. کودک دارای طرز تفکر ثابت، بر این باور است که توانایی‌هایش ثابت هستند و او قادر به فراگیری مهارت‌های بیش‌تری نیست، در حالی که کودک با طرز تفکر در حال رشد، اعتقاد دارد که همچنان مهارت‌های جدید را می‌تواند فراگیرد.

بارزترین نمونهٔ چنین کودکی، «پی‌پی جوراب بلند» است که می‌گفت: «من این کار را تا به‌حال انجام ندادم، پس فکر می‌کنم که می‌توانم».

در حالی که کودک با طرز تفکر ثابت، هرگز چنین چیزی را نخواهد گفت، زیرا فکر می‌کند «اگر نمی‌تونی، پس نمی‌تونی. تمام».

پذیرش اشتباه‌ها

چگونگی برخورد پدر و مادر در پیوند با اشتباه‌های کودک‌شان، روی طرز تفکر آن‌ها می‌توانند تأثیر بگذارد. اگر پدر و مادر اشتباه کردن را راهی برای یادگیری بدانند، قادر به تقویت طرز تفکر پویا در کودکان‌شان خواهند بود. اما اگر مرتب از کودک انتظار رفتار بی‌عیب و نقص داشته باشند، برای مثال فقط هنگام گرفتن نمره‌های بالا آن‌ها را تشویق کنند، احتمال این که چنین بچه‌هایی دارای تفکر ثابت شوند، افزایش خواهد یافت.

چنین کودکانی اشتباه و شکست را نه به‌عنوان بخشی از روند یادگیری، بلکه به‌عنوان تحقیر می‌بینند. در حالی که شکست بخش جدا نشدنی از روند یادگیری است.

پژوهش‌های دانشگاه هونگژو Hangzhou نشان داده است که کودکانِ دارای طرز تفکر ثابت، بیش‌تر تقلب می‌کنند، زیرا آن‌ها انگیزهٔ درونی برای رشد و یادگیری چیزهای نو ندارند و بیش‌تر می‌کوشند کارهایی را که قادر به انجام دادن آن هستند، با موفقیت تکرار کنند.

اگر می‌خواهیم بچه‌ها مشتاق یادگیری چیزهای تازه باشند، باید دقت کنیم امکان اشتباه کردن را بدون ترس از تنبیه، به آن‌ها بدهیم.

آزمودن چیزهای نو و شکست خوردن در آن، کوتاه‌ترین راه برای رسیدن به طرز تفکر پویا است.

مقایسه با خود

بنابراین اگر فرزند شما دوست ندارد تنیس بازی کند، شاید به این علت است که او فکر می‌کند استعداد لازم برای آن را ندارد. چیزی که می‌تواند کمک کند این است که شما به او توضیح دهید «هیچ چیزی نیست که تو در آن نتوانی خوب بشوی.» او باید خود را فقط با خودش بسنجد، نه با دیگران.

اگر به او گفته شود تو خیلی خوب بازی می‌کنی، او با اشتیاق، به درس تنیس خواهد رفت و دفعهٔ آینده تردیدش کم‌تر خواهد بود.

راه‌های کمک کردن به کودک برای رسیدن به طرز فکر پویا

• صبور باشید و به بچه فرصت یاد گرفتن و آزمودن چیزهای نو را بدهید.
• ابتکار عمل بچه را تشویق کنید. اگر فرزند دخترتان در سوراخ کردن دیوار می‌خواهد به شما کمک کند، این اجازه را به او بدهید تا به شما کمک کند؛ در حالی که خطر کار را نیز با او در میان می‌گذارید.
• پیگیری و پشتکار بچه‌تان را تشویق کنید و بگویید: «چه‌قدر خوب که تو این کار را به پایان رساندی.»
• الگوی خوبی برای بچه‌تان باشید. نشان بدهید که شما نیز چیزهای نو را آزمایش می‌کنید و اگر همان دفعه اول موفق نشدید، عصبانی نخواهید شد.
• اگر فرزند شما اشتباه می‌کند، عصبانی نشوید. قرار نیست همهٔ کیک‌ها خوب بشوند. بهتر است بگویید: «این خوب بود که تلاشت را کردی.»
• از فرزندتان بپرسید چه چیزی از اشتباهش آموخته است؟ دفعه دیگر کدام بخش از کار را به شکل دیگری انجام خواهد داد؟
• به فرزندتان یاد بدهید که یک کار را از راه‌های مختلف می‌شود انجام داد. اگر فرزند شما دربارهٔ یک موضوع در کلاس باید صحبت کند و اطلاعات کافی در آن‌باره را در کتابخانه یا اینترنت پیدا نمی‌کند، به این فکر کنید که چه کسی از اطرافیان به او می‌تواند کمک کند؟
• برای فرزندتان توضیح بدهید مغز چگونه کار می‌کند: به این ترتیب که هرچه بیش‌تر کوشش کنی، با هوش‌تر می‌شوی، ولی اگر همیشه یک راه را بروی، چیز تازه‌ای یاد نخواهی گرفت.