کودکان به بازی خلاق نیاز دارند

"مامان، من حوصله م سر رفته. چی کار کنم؟" این یک سؤال عادی و روزمره کودکان از والدینشان است. اما اگر همین سؤال را از والدین یکی دو نسل قبل می‌پرسیدید، در پاسخ می‌گفتند" برو با یک کاری خودت را سرگرم کن" یا "برو بیرون برای خودت بازی کن". اما پاسخ این سؤال برای والدین نسل امروز اغلب چنین است: "برنامه کودک، تا چند دقیقه دیگر شروع می‌شود. لطفاً کمی دیگر صبر کن" یا "باشه، فردا در کلاس فوتبال ثبت نامت می‌کنم." یا "چرا نمی‌روی با تبلت بازی کنی؟".

روشن است که فعالیت‌هایی که کودکان نسل حاضر انجام می‌دهند، به طور چشمگیری با آنچه نسل‌های قبل انجام می‌دادند، متفاوت است. دیوید الکایند، نویسنده کتاب "قدرت بازی" در این باره می‌نویسد خلاقیت، کنجکاوی و تخیل کودکان امروز بوسیله جهان مصرف گرا، پر از تبلیغات و تکنولوژی خاموش می‌شود. اسباب بازی‌های کودکان امروزی به جای تقویت مهارت‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی، کودکان را به مصرف گرایی منفعل عادت می‌دهد و بازی‌های ساده با بچه‌ها همسایه و فامیل، جای خود را به بازی‌های سیستماتیک در قالب تیم‌های ورزشی و بازی‌های کامپیوتری داده است.

کارشناسان امور تربیتی سال ها است که در مورد کاهش خلاقیت و تفکر در کودکان هشدار داده‌اند. کودکان خلاقیت را از بازی‌های خود آغاز می‌کنند و امروزه با جایگزین شدن بازی‌های خلاق و ساده گذشته با انواع ابزار و اسباب بازی‌های چند رسانه‌ای، پیچیده و گران قیمت، فرصتی برای تبلور هوش و خلاقیت و آزادی تفکر در کودکان باقی نمی‌ماند. این در حالی است که به عقیده کارشناسان، بازی‌های خلاق نه تنها در تقویت قوای تفکر و آفرینندگی نقش دارند بلکه در سالهای بعد، منجر به تقویت پایه‌های مهارت‌های شناختی کودکان در ریاضیات و علوم و مهارت‌های عاطفی و اجتماعی کودکان نیز می‌گردند.

در کنار مشکل چاقی و کم تحرکی کودکان که روز به روز در حال افزایش است، فقدان فرصت برای بازی خلاق و فعال، بر رشد عاطفی و اجتماعی کودکان نیز اثر منفی گذاشته است. به طوری که تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که بیش از سایرین درگیر بازی‌های خلاق و آزاد بوده‌اند به طور قابل ملاحظه‌ای در کنترل هیجانات و عواطف خود و برقراری روابط دوستانه و موفق با همسالان عملکرد بهتری از خود نشان داده‌اند.

همچنین کودکانی که اغلب اوقات خود را صرف بازی‌های ویدئویی، منفعل و یا تماشای تلویزیون کرده‌اند در مهارت‌های اجتماعی و ابراز عواطف خود نیز با دشواری مواجه بوده‌اند. به عقیده الکایند، بازی‌های خلاق به کودکان فرصت می‌دهد قوانین خود را بر بازی حاکم کنند و در یک محیط بی خطر و آزاد به ابراز عواطف خود و تمرین زندگی فعال در محیط‌های مختلف نیز بپردازند. به باور الکایند، خلاقیت نیز مانند ماهیچه‌ها اگر مورد استفاده قرار نگیرد، ضعیف شده و از بین خواهد رفت.

چند پیشنهاد برای والدین:

 محیط امنی برای کودکان فراهم کنید. بسیاری از والدین امروزه نگران امنیت کودکان خود بوده و اجازه نمی‌دهند کودکان به تنهایی بیرون رفته و مشغول بازی شوند که البته نگرانی به جا و قابل درکی است. اما کودکان به بازی در فضای آزاد و بدون نظارت مستقیم والدین نیاز دارند. بنابراین سعی کنید فضای امن و مناسبی برای بازی آزاد کودکان بیابید. حیاط منزل، زمین بازی کودکان، حیاط مدرسه و.. مکان‌های مناسبی هستند که می‌توان با نظارت غیر مستقیم و دورادور، کودکان را آزاد گذاشت تا بازی‌های خود را ابداع کنند و خلاقیت را تمرین نمایند.

 اسباب بازی‌های ساده و بدون قاعده مشخص برای کودکان فراهم کنید. برای مثال لگوها، آجرک های خانه سازی، توپ و وسایل نقاشی، خمیر بازی و غیره ابزارهای ساده‌ای هستند که بازی با آنها قاعده از پیش تعیین شده‌ای ندارد و سبب افزایش خلاقیت کودکان می‌شوند. در عوض اسباب بازی‌هایی که شکل و قاعده مشخصی دارند و کودکان باید برای بازی با آنها از قواعد خاصی تبعیت کنند، نمی‌توانند موجب رشد خلاقیت شوند.

وقت کودکان را با انواع کلاس‌ها پر نکنید. امروزه بسیاری از والدین تنها راه تربیت کودکان را ثبت نام او در انواع و اقسام کلاسهای هنری، علمی و ورزشی می‌دانند و کودکان وقت آزاد کمی برای شکوفایی خلاقیت خود دارند. الکایند معتقد است در نسل‌های گذشته کودکان اکثر اوقات خارج از مدرسه خود را اوقات فراغت می‌دانستند و می‌توانستد به طور آزاد از آن استفاده کنند اما امروزه بیشتر اوقات کودکان به جز مدرسه، صرف تلویزیون، کامپیوتر و کلاس‌های مختلف می‌شود.

این در حالی است که محققان بر این باورند که هر کودک دست کم به ۸ ساعت زمان آزاد برای فعالیت‌های خلاق و بازی در محیط خارج از منزل نیاز دارند. بنابراین پیشنهاد می‌شود به جای ثبت نام حتی کودکان سه- چهار ساله در انواع کلاسهای فوق برنامه، فرصتی را برای بردن او به پارک و بازی در محیط طبیعی با دوستان و همسالان او اختصاص دهید.