بازی در کلاس درس

امی، واتن بینتلیف، معلم مقطع راهنمایی و برنده جایزه معلم نمونه از موسسه مدارای تدریس، تجربه خود را از گنجاندن زمانی برای بازی در کلاس درس چنین بیان می‌کند: وقتی بازرسان آموزشی، موفقیت شاگردان کلاس من را در درست خوانی تحسین می‌کردند از آنها پرسیدند عامل موفقیت خود را در چه می دانید؟ همگی پاسخ دادند "در بازی"!.

سه سال پیش، وقتی کارم را در این مدرسه آغاز کردم متوجه شدم، دانش آموزان استرس و نگرانی زیادی در کلاس خواندن دارند. آن‌ها نه تنها در خواندن متون درسی مشکل داشتند بلکه بیش از آن مضطرب، نگران و بی انگیزه بودند. بسیاری از این شاگردان به سبب کارنامه ضعیف خود در این درس، عزت نفس پائینی داشتند و از طرف مدرسه و سایر معلمان با عنوان "شاگردان ضعیف" برچسب خورده بودند. این وضعیت من را بر آن داشت که کاری برای تغییر شرایط انجام دهم و این کار همانا استفاده از بازی در کلاس درس بود.

من با مطالعه و تحقیق، چند بازی کلاسی کوتاه طراحی و اجرا کردم. هر جلسه را با بازی آغاز می‌کردم. دانش آموزان فرصت داشتند ۳ تا ۵ دقیقه آغازین کلاس را خارج از چارچوب معمول کلاس‌های درس، به شیطنت و بازی‌های گروهی بگذرانند. این بازی‌ها به کاهش استرس، ایجاد روابط دوستانه بین معلم و شاگردان، اعتماد سازی میان همکلاسی‌ها، انرژی بخشی و سرانجام تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی آنان کمک کرد.

تحقیقات زیادی نقش مثبت بازی‌ها را در کمک به یادگیری دانش آموزان اثبات می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بازی نه تنها به محیط کلاس، شادی و نشاط می‌بخشد بلکه بهترین روش برای درگیر کردن دانش آموزان ضعیف با ریتم کلاس است. درست بر خلاف این عقیده عمومی که برای موفقیت در تحصیل باید بر تعداد و ساعات کلاس‌های دروس اساسی مثل ریاضی، علوم و زبان افزود، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بالعکس با اضافه کردن بازی، ورزش و شادی به کلاس‌های درس، آمادگی ذهنی کودکان برای یادگیری مطالب درسی نیز افزایش می‌یابد. در واقع بازی و تفریح، غذای مغز هستند.

هم اکنون بازی بخشی از برنامه روزانه کلاس من است. هر روز بعد از حدود ۲۲ دقیقه تمرکز بر مباحث درسی و تمرین خواندن متون، یک زنگ ملایم به صدا در می‌آید و زمان بازی آغاز می‌شود. همه اعضا برخاسته و در وسط کلاس به صورت دایره وار جمع می‌شویم و دانش آموزان می‌توانند از بین ۱۰ بازی که در آغاز سال روی آنها توافق شده، یکی را انتخاب کنند و بعد از رأی گیری، چند دقیقه کوتاه را به بازی دسته جمعی می‌پردازیم.

بازی‌هایی که برای کلاس درس انتخاب می‌شوند، بازی‌هایی هستند که با دقت تعیین شده‌اند. اغلب این بازی‌ها پیشنهاداتی هستند که در تحقیق‌های حوزه آموزشی به کار رفته و کارکرد آنها اثبات شده است و یا بازی‌های خلاقانه‌ای هستند که من خودم طراحی کرده‌ام. این بازی‌ها هدفمند انخاب می‌شوند. بازی‌های مشارکتی در کلاس اجرا می‌شود و کودکان به جای رقابت بر سر برنده شدن، به همکاری و مشارکت دسته جمعی تشویق می‌شوند. هدف از بازی‌ها، شادی و نشاط، همکاری و دوستی است. این بازی‌ها نه تنها در هر جلسه کلاس اجرا می‌شوند که حتی وقتی قرار است یک امتحان برگزار شود قبل از آغاز امتحان، یک بازی ۳- ۵ دقیقه‌ای برای تقویت روحیه دانش آموزان و افزایش قدرت تمرکز و دوری از استرس انجام می‌شود.

نتایج آزمون‌ها و امتحانات، نشان می‌دهد که دانش آموزان کلاس من، نه تنها در درس خواندن بلکه در سایر دروس خود نیز نمرات بالاتری نسبت به سایر دانش آموزانی که از بازی کلاسی محرومند، کسب می‌کنند. این دانش آموزان به طور مشخصی عملکرد تحصیلی بهتری دارند و در کنار آن مهارت‌های اجتماعی، روابط دوستانه و همکاری را نیز بیشتر از سایر دانش آموزان بروز می‌دهند.

برخی بازی‌های پیشنهادی:

 توپ در هوا: یک توپ سبک بادی (یا بادکنک) را سر کلاس بیاورید و در وقت بازی آن را به هوا بیندازید از دانش آموزان بخواهید که هر کدام با یک ضربه آن را در هوا نگه دارد و نگذارد توپ به زمین بیفتد در کی بازه زمانی کوتاه، این بازی نشاط زیادی به کلاس می‌دهد. برای هیجان انگیزتر شدن بازی، کلاس را به دو یا سه گروه تقسیم کنید و توپ را بین این گروه‌ها، پاس دهید اعضای گروه به کمک هم نباید بگذارند توپ به زمین بیفتد. تعداد ضربات را در هر نوبت بازی یادداشت کنید و از بچه‌ها بخواهید در جلسه بعد، تعداد ضربات بیشتری بزنند به این صورت انگیزه برای تلاش را هم بالاتر خواهید برد.

سنگ را پاس بده (گل یا پوچ دسته جمعی): در این بازی یکی از بچه‌ها در وسط یک دایره قرار می‌گیرد و بقیه به دور او جمع می‌شوند وقتی بازی شروع شد، همه بچه‌ها باید دست‌های خود را به طرفین حرکت دهند و یک سنگ یا توپ کوچک که در مشت جا شود را بین هم پاس بدهند بدون اینکه نفری که در وسط ایستاده متوجه شود توپ دست چه کسی است. وقتی بازی متوقف شد، فرد وسط دایره سه بار فرصت دارد حدس بزند سنگ یا توپ در دست چه کسی است.

برج لیوانی : بچه‌ها را به گروه‌های دو نفره تقسیم کنید و به آنها سه دقیقه وقت بدهید که بلندترین برج ممکن را با کمک چند لیوان یا کارت بسازند. این بازی هم دقت و ظرافت می‌خواهد و هم هیجان زیادی ایجاد می‌کند.

برای انتخاب بازی‌های مناسب کلاس درس می‌توانید به کتاب بازی های مشارکتی تألیف و ترجمه فرشته سبحانی مراجعه کنید.