نکته هایی درباره فرآیند یاددهی-یادگیری

برای اینکه فردی از موقعیت موجود به موقعیت مطلوب برسد، وقوع یادگیری الزامی است. در ضمن اگر نتوان یادگیری را مشاهده کرد و آن را سنجید، آموزش با دشواری روبهرو خواهد شد.

برخی از معلمان درباره تعریفی از یادگیری که دربرگیرنده واژه رفتار است، نظر مثبتی ندارند. آنان واژه رفتار را محدودکننده و ماشینی می‌دانند و آن را به مکتب رفتارگرایی نسبت می‌دهند. رفتارگرایان بر این باورند که یادگیری تغییر در رفتار است و ترجیح می‌دهند بگویند که یادگیری نتیجه تغییر رفتار اسـت. در این مقاله، دربـاره یاددهی- یادگیری و عوامل مؤثر بر آن اطلاعاتی ارائه می‌شود. استفاده از رویکردها و مواد گوناگون بــه جلب علاقــه دانش آمــوزان به پیشــرفت یادگیری کمک می‌کند.

لذا توجه به چند نکته اساســی زیر می‌تواند مفید واقع شود:

زمینه‌های تجربـه فـردی دانش آموزان را فراهم کنید

درس را از جایــی شــروع کنیم که دانش آموزان در آن ایستاده اند. (موضع دانسته‌های آنان) یعنی از نقطه ای که دانش آموزان می‌دانند قبــلاً آن را تجربــه کرده انــد. از آموخته هــای آشــنا و قبلــی برای گســترش اطلاعات آنان اســتفاده کنیــم. ایــن کار دانش آمــوزان را ترغیــب می‌کند شــناخت بهتری از موضــوع پیــدا کننــد، بــا آن احســاس همدلی داشــته باشند، موضــوع جدیــد را بــه آســانی بفهمند.

توجـه دانش آمـوزان را جلب کنید

جلب توجــه دانش آموزان در هر درس اهمیت بســیار دارد. این کار با اســتفاده از ســبکهای متفاوت تدریــس و بهره گیــری از منابــع میسر می‌شود. اگر برای تدریس همه درس ها شیوه‌ای واحد به کار بگیریــم، دانش آمــوزان بــه زودی کســل خواهند شــد و انگیزه خود را از دســت خواهند داد. بنابراین، اســتفاده از راه ها و روش های فعال یادگیری، دانش آموزان بیشتری را درگیر و متوجــه موضوع یادگیری می‌کند.

دانش آموزان را در فعالیت های یادگیری مشارکت دهید

ایــن کار بــا گوناگــون کــردن فعالیت ها امکان پذیر است. کاربرد روش های متفــاوت از این واقعیت ناشــی می‌شود کــه شــیوه های یادگیری دانش آمــوزان با هم فرق دارد و هــر کدام نســبت به انجام وظایــف گوناگون، رویه‌ای خاص دارد. بنابراین، سرعت یادگیری نیز باید در حالت انجام وظایف کوچک و بزرگ متفاوت باشد.

دلیلی نـدارد از همه آنچه در بسته آموزشـی موجود است استفاده شود.

وقتــی از فنــاوری اطلاعــات اســتفاده می‌کنید یا دانش آموزان به واسطه آن مطالبی را می‌آموزند، گزینــش اطلاعات ناشــی از آن به موضــوع جلســه تدریــس ارتباط می‌یابد. مــوارد استفاده‌تان را مشخص کنید.

پیشـاپیش سازمان و ساختار کلاس درس را بشناسید

تحقــق هدف هــای درس، کــدام نوع ســازماندهی مفیدتر اســت: » کار فــردی، کار دونفــری، کار با گروه هــای کوچک یــا به کارگیری همه کلاس. «ســاختار کلاس را بر مبنای پاسخ به این سؤال مشخص کنید.

در کلاس درس فضـای کاری مناسب به وجود آورید

ایــن نکته به آن مفهوم نیســت کــه محیط کاری خشــک و آرامی به وجــود آوریــد. کارگروهی دقیقاً مولد و پرتحرک اســت؛ به ویژه اگر دانش آموزان در آن شــرکت فعال داشته باشند. سر و صداهای سازنده در کلاس درس، غالبــاً از ســکوت اجباری پربارتر است.

بـه تـمریـن هـای عملـی بیندیشید

یادگیری بسیاری از موضوع‌های درســی مســتلزم کار عملی است، زیرا ارزش یادگیری از طریق عمل ثابت شده است. در درس هایی که دانش آمــوزان فعالیت‌های عملی کمتــری انجام می‌دهند، حداقل یادگیری صورت می‌گیرد. بنابراین، تا می‌توانید برای افراد و گروه‌های دونفــری یــا بیشــتر فعالیت‌های عملــی پیشبینی کنید. از این راه، به جلب توجه و انگیزه دانش آموزان برای پیشرفت کمک کردهاید.

هـر وقـت لازم باشـد، اجازه دهیـد دانش آمـوزان به طـور فردی کار کنند

گاهــی بایــد بخشــی از فضای مدرســه را که دنج و آرام است به برخــی فعالیت هــای دانش آموزان اختصاص داد. زیرا آنها به فضایی نیاز دارند که در آنجا تمرکز حواس داشته باشند.

تمـام دانش آمـوزان را به طور کامـل در فعالیت‌ها شـرکت دهید

شرکت نکردن کامل دانش آموزان در فعالیتهــای یاددهی- یادگیری به معنای آن اســت که آنها درگیر یادگیری نشــده اند. مطمئن شوید که فعالیت ها با ســن و توانایی های دانش آمــوزان هماهنــگ باشــند. چنانچه دانش آموزان برای انجام کار کشش کامل نداشته باشند، خسته می‌شوند و به طــور کامــل درگیر فعالیت نمی‌شوند.

از بـعضـی دانـش آمـوزان بخواهیـد تکالیـف و وظایـف خواسته شده را توضیح دهند

ایــن کار بــرای آن اســت کــه شــما از درک درست دانش آموزان نسبت به آنچه از آن ها خواسته‌اید، مطمئن شــوید. این روش بهترین راه بــرای ارزیابی میزان درگیری و توجه و ادراک دانش آموزان کلاس است.

توقعـات خود را بـه اطلاع دانش آموزان برسانید

خیلی ســاده اســت که توقعات خود را در طراحی آموزشی و کارها بگنجانید، اما همچنین ساده خواهد بود که آنها را فراموش کنید و به دانش آموزان اطــلاع ندهید و آنان به درســتی ندانند چه انتظاراتی از آن‌ها داریــد. دانش آمــوزان وقتی بداننــد در کجا ایســتاده اند، بهتر می‌دانند چه کار باید بکنند.

انعطاف پذیر باشید

خود را بیش از حد در چارچوب برنامــه کار محدود نکنید. برای هر درســی یک طرح داشته باشید، اما آماده باشــید در مواقعی که کارها برابر انتظارات پیش نمی‌رود، آن را تغییر دهید. زمانی را برای کشــف راه های مورد علاقه دانش آموزان در نظر بگیرید؛ حتی اگر این راه ها در برنامه مکتوب نباشد.

عقایـد دانش آمـوزان را دربـاره اظهارنظرهـای خود بپرسید

این کار برای دانش آموزان کمرو تمرین خوبی است. آنان می‌توانند به طــور خصوصــی و مکتــوب بــا معلــم خود گفت وگــو کنند. معلم همچنیــن می‌تواند تکالیفــی در زمینه کار تعییــن کند؛ (از جمله، تکالیفــی برای اکتشــاف یــا مرور بعضی قسمت‌های درس).

۱-آقــازاده، محــرم. ۱۳۷۸( راهنمـای روشهای نوین تدریس. آییژ. تهران)

۲-هورن، هلن ۱۳۷۹( چگونه کیفیت آموزشـی را بهبود ببخشـیم. ترجمــه فرخ لقا رئیس دانا. قدیانی. تهران)

۳-رئوف، علــی. ۱۳۸۰( حرفه معلمی. انتشــارات مدرســه. تهران)