فعالیت ساخت جمله و آشنایی با اجزای آن

نیمه سال است و کم‌کم بچه‌ها یاد گرفته‌اند برخی واژه‌ها را بخوانند. هنوز با بسیاری از نشانه‌های الفبای فارسی آشنا نیستند اما بسیاری از واژگان را می‌خوانند. این یکی از ویژگی‌های رویکرد تعادلی در سوادآموزی است. کودکان با متن پیش از هر چیز آشنا می‌شوند. متن، میانجی یادگیری سواد برای کودکان است. این متن می‌تواند کتاب داستان باکیفیت باشد، تصویر باشد یا انیمیشن. در ادامه، کودکان واژگان را از متن استخراج می‌کنند و بر دیوار واژگان می‌آویزند. در خلال فعالیت‌ها، گاهی از متن به واژه می‌رسند و گاهی از واژه به متن. به واسطه داشتن دیوار واژگان در کلاس، مهارت خواندن واژگان را می‌آموزند و متن، جمله و واژه را می‌شناسند. سپس در خلال فعالیت‌های متنوع، هر یک از نشانه‌های الفبای فارسی را می‌آموزند.

فعالیت زیر، یکی از فعالیت‌هایی است که به شناخت بیشتر کودکان از جمله و اجزای متن و همچنین درک مطلب کمک می‌کند و مهارت خواندن را در آن‌ها تقویت می‌کند.

وسایل مورد نیاز:

• چند برگه A5 رنگی
• آهن‌ربا
• چسب نواری پهن
• ماژیک وایت‌برد

برای این فعالیت، حتماً از پیش چند برگه رنگی در سایز A5 آماده کنید و پشت آن‌ها آهن‌ربا بچسبانید که بتوانید روی تخته وایت‌برد قرارشان دهید. کاغذها را هم لمینیت کنید یا روی آن‌ها چسب نواری پهن بچسبانید تا این قابلیت را داشته باشد با ماژیک وایت‌برد رویش بنویسید و بتوانید پاک کنید.

شرح فعالیت:

ابتدا جمله‌ای را روی تخته نوشتم:

«بنزین ماشین بابای من کم است.» 

زیر جمله ۱۰ کاغذ رنگی را قرار دادم. تا این وقت سال که زمان معرفی نشانه‌هاست، نشانه‌های «آ، ب، ت، د، س، ر، و» را به بچه‌ها معرفی کرده‌ام. سعی کردم در کاغذهای رنگی، از واژگانی استفاده کنم که یا روی دیوار واژگان بوده باشد و بچه‌ها با آن آشنا باشند یا تمامی یا بیشتر نشانه‌های آن‌ها را کودکان بدانند. واژگانی که نوشتم، شامل موارد زیر بود:

«دوست، دست، دود، بابا، مادر، سوت، مراد، خانه، کارآگاه»

فعالیت به این شکل ادامه پیدا کرد که جمله را با بچه‌ها خواندم و از آن‌ها خواستم هر یک به دلخواه خود یکی از واژگان روی کاغذ رنگی‌ها را جایگزین هر یک از واژگان داخل جمله کنند. ابتدا یکی از بچه‌ها واژه «دود» را جایگزین واژه «بنزین» کرد و دیگری «دوست» را جیگزین واژه «بابا» کرد و جمله به این شکل تغییر کرد:

«دود ماشین دوست من کم است.»

در ادامه، کودکان هر یک به نوبت جمله‌ای می‌گفتند و من می‌نوشتم و دیگران واژه‌های داخل کاغذ رنگی‌ها را تغییر و فعالیت را به شکل بالا ادامه می‌دادند.

 اگر دوست دارید از تجربیات آموزگاران خلاق دیگر استفاده کنید، خواندن مقالات تجربه‌های یک آموزگار خلاق را از دست ندهید.

به‌عنوان نمونه جمله یکی از بچه‌ها که «اسپایدرمن همه غذای من را خورد» بود به جمله «تیرکس یک بابای خامه‌ای را خورد» تغییر کرد.

اینکه بچه‌ها خود می‌توانستند در ساختن جمله فعال باشند و واژگان را روی تخته حرکت دهند و جای‌گذاری کنند، برایشان بسیار لذت‌بخش بود. در خلال این فعالیت کودکان با اجزای جمله آشنا می‌شدند. به عنوان نمونه با فعل و جایگاه آن بیشتر آشنا شدند و وقتی می‌خواستند واژه «آناناس» را جایگزین فعل «خورد» کنند، با راهنمایی مربی درمی‌یافتند که جمله بی‌معنا می‌شود.

این فعالیت را می‌توان برای آشناسازی کودکان با اجزایی همچون صفت، قید یا علائم سجاوندی نیز انجام داد.

این فعالیت از جمله فعالیت‌های محبوب ۱۰ کودک کلاس اولی کلاس من بود که ۱۵ بهمن‌ماه ۱۳۹۸ به اجرا درآمد.