اختلال نافرمانی مقابله جویانه ODD در نوجوانان، علت، نشانه ها و درمان آن (قسمت نخست)

حتی کودکانی که همیشه رفتارهای درست و طبیعی دارند، گاهی ممکن است با پدر و مادر و مربیان خود در انجام برخی کارها مخالفت کنند. این مخالفت‌های گاه به گاه، دلیل وجود «اختلال نافرمانی مقابله جویانه» در آن‌ها نیست. مخالفت در انجام یک کار به معنای داشتن فکر مستقل و توانایی اندیشیدن فرد است. ولی هنگامی این مخالفت به شکل یک اختلال در می‌آید که به صورت افراطی و همراه با رفتارهای نادرست باشد. طبق تعریف، کودکی دارای این اختلال است که الگوهای دائمی عصبانیت، پرخاش، مشاجره و رفتارهای زننده در مقابل بزرگترها از خود نشان دهد. این کودکان و نوجوانان اغلب از دستورالعمل‌ها – چه آن‌هایی که والدین و مربیان خود برایشان در نظر گرفته‌ ‌‌اند و چه آن‌هایی که مراجع قانونی برای زندگی اجتماعی‌شان وضع کرده‌ ‌‌اند- سرپیچی می‌کنند به گونه‌ ‌‌ای که این سرپیچی حالت لجبازی به خود می‌گیرد. این افراد در هنگام تعامل با دیگران نیز مهارت گفتگوی سازنده و دوطرفه را ندارند. آن‌ها به جای این‌ که در بحث با دیگران به دنبال نقاط مشترکشان باشند، به نقاط تنش‌زا تکیه می‌کنند و همین باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت‌آمیز می‌شود. به همین دلیل این افراد سازگاری پایینی با دیگران دارند و معمولا دوستان زیادی ندارند. مبتلایان به ODD، به دلیل بروز رفتار نامناسب و عدم پذیرش دستورات بزرگترها و همچنین رعایت نکردن حقوق همسالان خود، از طرف این افراد پس زده می‌شوند و کم کم روابطشان با دیگران بسیار محدود می‌شود. البته باید این نکته را هم دانست که پرخاشگری بدنی در این افراد بسیار کم دیده می‌شود و فقط به‌ صورت حرف زدن با صدای بلند و اصرار همراه با خشم مشاهده می‌گردد.

در سایت آموزک بخوانید: لجبازی پرخاشگرانه‌ی کودکان، تعریف، علت‌ها و راه‌های مدیریت آن (قسمت نخست)

این اختلال در کودکان مختلف شدت متفاوت دارد. بیشتر این کودکان، نشانه‌های ODD را در خانه و در مقابله با افراد خانواده از خود نشان می‌دهند و در هنگام رویارویی با افراد جامعه، نشانه‌های آن‌ها کمتر می‌شود. بیشتر کودکانی که به ODD مبتلا هستند، خود را مخالف دیگران نمی‌دانند. بلکه معتقدند رفتار آن‌ها در مقابل خواسته‌های غیرمنطقی دیگران کاملا طبیعی است. در واقع اختلال این افراد در تحلیل خواسته‌ها یا دستورات اطرافیان است. در بسیاری از موارد، خواسته‌ی اطرافیان از این کودکان معقول است ولی این کودکان با پیروی از آن خواسته به نوعی خود را قربانی و یا تحت سلطه می‌بینند. پژوهشگران پایه‌ی این نوع رفتارها را نوعی پارانوئید (اختلال شخصیت بدگمانی) نهفته و خفیف نیز برشمرده‌اند. به این معنی که کودک به گونه‌ای به فرد دستور دهنده مشکوک است و از این هراس دارد که با خواسته‌اش به او آسیب برساند. به همین دلیل است که در پژوهش‌های اخیر میان بروز ODD در کودکی و پارانوئید در بزرگسالی ارتباط نسبتا معنی‌داری یافت شده است.

در سایت آموزک بخوانید: لجبازی پرخاشگرانه‌ی کودکان، تعریف، علت‌ها و راه‌های مدیریت آن (قسمت دوم)

 ODD، یک اختلال نسبتا شایع در زمان کودکی است. تخمین زده می‌شود که حدود 16درصد از کودکان جامعه مبتلا به این اختلال هستند. سن ابتلا به ODD معمولا 6 تا 8 سالگی است. ولی این اختلال در کودکانی با سن کمتر نیز دیده شده است که می‌تواند تا سنین نوجوانی و بزرگسالی ادامه پیدا کند. بیشترین زمان بروز نشانه‌های این اختلال، دوره‌ی نوجوانی است. 
اگرچه زندگی با یک کودک یا نوجوان مبتلا به ODD بسیار دشوار است، ولی با درمان به موقع این اختلال می‌توان نشانه‌های آن را کاهش داده و از ادامه یافتن آن در بزرگسالی پیشگیری کنند. برای بیشتر کودکان، نشانه‌های ODD با گذشت زمان بهبود می‌یابد. اولین قدم برای درمان این افراد این است که او متوجه رفتار نامناسبش شود و بداند باید آن را تغییر دهد. یک متخصص روانشناسی کودک به فرزند شما کمک می‌کند که علت اصلی رفتار خود را درک کند، روش‌های جدیدی را برای کنترل احساسات منفی یاد بگیرد و همچنین رفتارهای درست و مهارت انجام این رفتارها را بیاموزد.

خرید کتاب کودک درباره نافرمانی و لجبازی

علت‌های اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)

چند علت مهم برای ابتلای کودکان و نوجوانان به ODD، مطرح شده است. در بسیاری از موارد، علت بروز نشانه‌های این بیماری در یک فرد، ترکیبی از این علت‌هاست. ولی در افراد مختلف نسبت این علت‌ها متفاوت است. این علت‌ها موارد زیر هستند:

1.ژنتیک: پژوهش‌ها نشان می‌دهد کودکانی که دارای والدین مبتلا به ODD هستند، بیشتر دچار این اختلال می‌شوند. از طرف دیگر در خانواده‌ای که افراد مبتلا به سایر اختلالات عصبی- روانی مخصوص کودکان نظیر (ADHD)، اوتیسم، خوانش‌پریشی و غیره هستند، فرزندان متولد شده، احتمال بیشتری برای ابتلا به ODD دارند. همچنین نتایج برخی پژوهش‌ها نشان داده است که کودکانی که والدین مبتلا به اختلالاتی مانند افسردگی یا دوقطبی دارند، احتمالا بیشتر به ODD مبتلا می‌شوند.

2.جسمی: مطالعات بر روی تصاویر گرفته شده از مغز نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ODD، دارای تغییرات محسوسی در قسمت‌هایی از مغز که مسئول استدلال، قضاوت و کنترل تکانه هستند مانند منطقه‌ی *انسفالون می‌باشند. به علاوه پژوهشگران کمبود یک انتقال دهنده‌‌ی عصبی به نام «سروتونین» را نیز عامل بروز نشانه‌های ODD دانسته‌اند.

3.محیط: تعدادی عوامل محیطی برای ابتلای فرد به ODD شناسایی شده است:
• سطح پایین تحصیلات والدین و عدم مدیریت آن‌ها بر رفتار کودکان خود
• اختلاف نظر پدر و مادر درباره‌‌ی نحوه‌ی تربیت فرزند
• طلاق والدین
• قرار گرفتن کودک در معرض خشونت و سوءاستفاده‌ی جنسی در جامعه
• سطح پایین برخورداری از امکانات رفاهی و آموزشی. این عامل باعث افزایش میل کودک به ابراز خشونت و پرخاشگری می‌شود.

4.روانشناختی: کودکانی که بیش فعالی دارند بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر ابتلا به ODD هستند. علاوه بر آن گرایش‌های طبیعی کودک مانند گرایش او به پرخاشگری و یا داشتن آستانه‌‌ی تحمل پایین می‌تواند نشانه‌های ODD را تشدید نماید. همان‌طور که در بالا گفته شد ابتلا به بیماری‌های عصبی- روانی دیگر نیز احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند.

1. ---

   *انسفالون، بزرگترین ناحیه از مغز که مسئول استدلال و قضاوت منطقی مغز است و از سه قسمت قدامی، میانی و خلفی تشکیل شده است.