فعالیت تمرین محور اعداد همراه با آفرینش داستان

هدف اصلی این فعالیت تمرین محور اعداد و حل عبارت‌های جمع و تفریق با استفاده از محور به‌عنوان ابزار است که می‌توانیم آن را با چاشنی ادبیات همراه کودکان تجربه کنیم. طی انجام این فعالیت، بچه‌ها افزون بر اینکه کار با محور را به‌عنوان ابزار حل عبارت‌های جمع و تفریق تمرین می‌کنند، داستانی نیز خلق می‌کنند. بنابراین در این فعالیت معنادار برای کودکان، دو هدف باهم تلفیق‌شده است و کودکان به‌صورت هم‌زمان به هر دو دست می‌یابند. اگر والد هستید و دوست دارید در تابستان، مبحث محور را با کودکتان تمرین و یادآوری کنید، این فعالیت را همراه او انجام دهید. این فعالیت مناسب کودکان اول دبستان تا مقاطع بالاتری است که راه‌های گوناگون استفاده از محور را آموزش می‌بینند. اگر این فعالیت را در خانه با کودکتان انجام می‌دهید، حتماً خود نیز در آن شرکت کنید.

در ادامه، مراحل فعالیت را به‌صورت کامل شرح می‌دهم.

اهداف فعالیت:

• استفاده از محور به‌عنوان ابزار حل مسائل جمع و تفریق
• تقویت مهارت جمله‌سازی
• گسترش دایره واژگان
• دست‌ورزی

وسایل مورد نیاز:

• چسب‌کاغذی
• کارت‌هایی از جنس کاغذ یا مقوا با اندازه‌های نزدیک به 10*10 سانتیمتر

مرحله نخست:

همراه با کودکان روی کاغذها واژه‌هایی بنویسید. اگر این فعالیت را در خانه با کودک خود انجام می‌دهید، ده واژه را شما بنویسید و ده واژه را کودکتان. اگر در مدرسه انجام می‌دهید، از هر کودک بخواهید روی هر تکه کاغذ، واژه‌ای بنویسد. این واژه‌ها می‌تواند شامل اسم، صفت، حرف‌اضافه یا فعل باشد. سپس به همین شکل همراه کودک یا کودکان، روی تکه کاغذهایی دیگر، یک عبارت‌ جمع یا تفریقی بنویسید که حاصل آن عددی زیر 20 شود (هدف من از این فعالیت تمرین حل عبارت‌های جمع و تفریق با حاصل زیر عدد 20 بوده است).

نکته: * توجه داشته باشید حاصل عبارت جمع یا تفریق را در کاغذ ننویسید چراکه قرار است کودک خود حاصل آن را در طول فعالیت محاسبه کند.

مرحله دوم:

با چسب‌کاغذی روی زمین، محوری درست کنید و آن را از یک تا 20 شماره‌گذاری کنید. سپس کنار هر عدد، یک واژه روی زمین قرار دهید. به همین شکل، شما 20 واژه را روی زمین کنار 20 عدد قرار داده‌اید.

کارت‌های شامل عبارت‌های جمع و تفریق را بُر بزنید. سپس همه را به پشت قرار دهید، به شکلی که عبارت روی کاغذ دیده نشود. این کارت‌ها را پیش خود نگاه دارید.

مرحله سوم:

در این مرحله، ابتدا به کودکان به‌طور خلاصه توضیح دهید قرار است چه کنیم. به آن‌ها بگویید می‌خواهیم هم عبارت‌های جمع و تفریق را با کمک محور حل کنیم و هم داستان بسازیم. هر یک از شما وقتی نوبتتان شد، یکی از کارت‌های «عبارت ریاضی» را برمی‌دارد و آن را روی محور نشان می‌دهد. به این شکل که ابتدا کنار عدد نخست عبارت ریاضی می‌رود و با آن جمله‌ای می‌سازد، سپس به اندازه عدد دوم عبارت، عقب یا جلو (بستگی به عبارت جمع یا تفریق دارد) می‌رود و با واژه کنار عدد دوم، جمله‌ای دیگر می‌سازد، اما نکته مهم این است که باید جمله دوم را درپیوند با جمله نخست بسازد. هر بار یکی از بازیکنان دو جمله خود را می‌سازد و بازیکن دوم جمله‌های خود را درپیوند با جمله‌های پیشین می‌سازد و به این شکل داستانی ساخته می‌شود.

مثال: کودک عبارت  =6+12 را از میان کارت‌ها برداشته است و باید روی محور نشان دهد. ابتدا روی عدد صفر می‌ایستد و به سمت عدد 12 حرکت می‌کند. کنار عدد 12 واژه «چشم» قرار دارد. مربی یا والد به او یادآوری می‌کند این آغاز داستان‌مان است و خوب فکر کن قرار است داستان را چگونه آغاز کنیم (توجه دادن کودک به عناصر داستان). کودک جمله «دیروز که از خواب بیدار شدم یکی از «چشم»هایم درد می‌کرد» را می‌سازد. در ادامه، 6 عدد به جلو حرکت می‌کند و در کنار عدد 18 می‌ایستد، جایی که واژه «آسمان» قرار دارد. مربی یا والد می‌پرسد: حالا می‌توانی بگویی حاصل عبارت  =6+12 چند می‌شود؟ سپس در ادامه می‌گوید «دیروز که از خواب بیدار شدی یکی از «چشم»هایت درد می‌کرد»  خب بعد چه شد؟ فکر می‌کنی با چه جمله‌ای داستان را ادامه دهی که در آن واژه «آسمان» هم قرار داشته باشد؟ کودک ممکن است این‌گونه داستان را ادامه دهد «آنقدر درد می‌کرد که نمی‌توانستم به‌راحتی به «آسمان» نگاه کنیم.

چند نکته:

• مربی یا والد کودک را در روند ساخت داستان هدایت می‌کند، به این شکل که توجه او را به عناصر داستان در بخش‌های گوناگون جلب می‌کند. به این منظور می‌تواند ابتدای داستان به کودک یادآوری کند که پیش از ساختن جمله، خوب فکر کند دوست دارد داستان چگونه آغاز شود. در اواسط داستان با پرسش‌هایی نظیر «بعد چه اتفاقی می‌افتاد؟ چه مشکلی برای فلان شخصیت پیش می‌آید؟» کودک را به سمت درست کردن گره‌ای برای داستان هدایت کند و با پرسش‌هایی نظیر «چه کنیم مشکل فلان شخصیت را حل کنیم؟ چه راه‌حلی به شخصیت داستان پیشنهاد می‌کنی؟» کودک به‌سوی ارائه راه‌حل مناسب برای گشایش گره داستان راهنمایی می‌شود. مربی یا والد در انتها نیز با یادآوری این نکته که قرار است کم‌کم داستان را به پایان برسانیم، به کودک برای یک پایان‌بندی مناسب یاری می‌رساند. بنابراین این نقش تسهیل‌گر فعالیت است که با توجه به داستان، کودک را کم‌کم به‌سوی پایان دادن به داستان هدایت کند.
• هر بار که از واژه‌ای در داستان استفاده شد، آن را پس از به‌کاربردن در داستان با واژه‌ای دیگر جایگزین کنید. خوب است این واژه را یکی از کودکان پیشنهاد دهد.
• هر بار که جمله‌ای ساخته شد از کودک بخواهید آن را بنویسد. این کار دست‌ورزی خوبی برای کودکان است.
• در هر جمله، از کودک بخواهید واژه‌ای را که جمله بر اساس آن ساخته‌شده، با رنگی دیگر بنویسد تا درنهایت مشخص شود کدام واژه‌ها اساس ساختن جمله بوده‌اند.
• در انتها اگر کودکان علاقه نشان دهند، خوب است داستان را تصویرگری کنند.

داستانی که من با کودکی هفت‌ساله در محیط خانه ساختم:

در بچگی عاشق «سنتور» بودم اما یک سنتور خریدم و «سیب‌زمینی» رویش افتاد. به همراه «قارچ». و بعد آن سنتور بوی دهان «زرافه» گرفت. دیگر علاقه‌ام را به سنتور از دست دادم و یک «کمانچه» خریدم. از همان اول کار با «صابون» حسابی شستم‌اش. سنتور هنوز بوی دهان زرافه را می‌داد. کمانچه را روی «صندلی» گذاشتم و کنارش یک «بوق» گذاشتم تا هر وقت افتاد، بفهمم. دیگر نمی‌خواستم مجبور شوم ساز جدیدی بخرم. حتی «پیانو» که خیلی دوست دارم. من حرفم را پس گرفتم و راه افتادم بیرون تا پیانو بگیرم. من «کرونا» گرفتم.

وقتی رفتم پیانو بگیرم، یک «تنبک» خریدم و چند وقت زدم و بعد مُردم.