بلندخوانی کتاب «دنیا چقدر بزرگ است؟» و یادگیری قواعد دستور زبان فارسی

یادتان می‌آید در دوران مدرسه، قواعد دستور زبان فارسی را چگونه یاد گرفتیم؟ یادتان هست برای فهم فعل و فاعل و تطابق آنها با یکدیگر، متن‌های کتابِ زبان فارسی را بارها و بارها مرور می‌کردیم؟ کدام‌یک از ما لذتی از این مرور پی‌درپی در خاطرمان مانده؟

چقدر فرصت داشتیم تا با خواندن داستان‌های باکیفیت، روابط میان جمله‌ها و اجزای آن را کشف کنیم؟

بلندخوانیِ ساده‌ی کتاب «دنیا چقدر بزرگ است؟»، بستر خوبی برای بچه‌های کلاس دوم فراهم کرد تا با شنیدنِ فعالانه‌ی داستان، خودشان روابط میان اجزای جمله را کشف کنند.

سفرِ ماجراجویانه‌ی موش کورِ داستان از جایی شروع می‌شود که دلش می‌خواهد بداند «دنیا چقدر بزرگ است». در این سفر او به سراغ حیوانات مختلف می‌رود و هر یک از آن‌ها با توجه به تجربه‌شان، پاسخ موش کور را می‌دهند.

در بخشی از این داستان که موش کور به سراغ مرغ دریایی رفته است، این جمله آمده: «آن‌ها از بالای اقیانوس پرواز کردند».

از نظر بچه‌ها این جمله نادرست بود. چرا؟ چون موش دریایی نمی‌تواند پرواز کند و فقط مرغ دریایی امکان پرواز دارد، بنابراین جمله باید این‌گونه باشد: او از بالای اقیانوس پرواز کرد.

مربی به جای «کرد» نوشت: «کردند». صدای بچه‌ها به نشانه‌ی اعتراض بلند شد و همگی با هم گفتند: «وقتی گفتیم «او» باید بگیم «کرد» ».

گفت‌وگوها به همین جا ختم نشد. مربی بعد از تمام کردن داستان، جمله را نوشت و از بچه‌ها خواست تا اگر پیشنهادهای دیگری دارند، مطرح کنند. جمله‌های جایگزین یکی‌یکی روی تخته نوشته می‌شد و همه این فرصت را داشتند تا درستی و نادرستی آن را بررسی کنند.

۱. موشی با کمک مرغ دریایی از بالای اقیانوس پرواز کرد.

۲. درحالیکه موشی روی بال مرغ دریایی نشسته بود، با یکدیگر از بالای اقیانوس پرواز کردند.

۳. مرغ دریایی، موشی را پشتش گذاشت و بالای اقیانوس پرواز کرد/ کردند.

بر سرِ این جمله هم چالش ایجاد شد و گفت‌وگوهایی در گرفت و در آخر به این نتیچه رسیدند که از هر دو فعل می‌توان استفاده کرد.

حالا دیگر مربی یک همراه است و این کودکان هستند که با هم‌فکری و بالا و پایین کردن جمله‌ها قواعد دستوری را کشف می‌کنند و لذت می‌برند، بی آن‌که مربی از پیش برنامه‌ای ریخته باشد برای «آموزش». او می‌تواند در مسیر یادگیری کودکان خودش را به لحظه‌هایی بسپارد که از ذهن‌مشغولی‌های کودکان «یادگیری‌های پیش‌بینی نشده» می‌روید.