با کودک بیش فعال بیش تر آشنا شویم!
دراین مقاله تا حدودی با بیش فعالی کودکان آشنا می‌شویم و نحوه‌ی برخورد با کودک بیش فعال را بیان می‌کنیم تا میان کودکی که شیطنت می‌کند و کودک بیش فعال تفاوت قائل شویم.
در کودک بیش فعال پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد. میزان شیوع این اختلال در میان کودکان، ۳ تا ۵ درصد و درمیان پسران بیشتر ازدختران است.
علائم این اختلال قبل از ۷ سالگی شروع می‌شود ولی اغلب در دوران مدرسه خانواده‌ها به شکل جدی با آن روبه رو می‌شوند؛ زیرا باعث به وجود آمدن مشکلات تحصیلی برای کودکانشان می‌شود.
عوامل متعددی در ایجاد اختلال کودک بیش فعال نقش دارند؛ این اختلال جزء بیماری‌های چند عاملی با ریشه‌ی ژنتیکی و محیطی است. عامل ژنتیکی بیشتر در پدران کودک بیش فعال دیده می‌شود ولی عوامل محیطی نیز در افزایش این اختلال بسیار مؤثر است. کودکان مبتلا احتمالاً در قسمت‌هایی از مغز که مسئول توجه، تمرکز، تنظیم فعالیت‌های حرکتی است، دچار نقص جزئی هسشند. همچنین در بعضی موارد در جریان حاملگی یا زایمان یا پس از آن، وارد آمدن صدمات جزئی به ساختمان مغز می‌تواند باعث این مشکل شود.
علائم اصلی این اختلال در کودکان عدم توانایی آن‌ها در حفظ و تنظیم رفتارشان است. در نتیجه اغلب آنان نمی‌توانند رفتار مناسبی که لحظه به لحظه با شرایط محیط هماهنگ ہاشد نشان دھند. خوابیدن وغذا خوردن و برنامه‌های روزمره این کودکان منظم نیست و از نظر هیجانی و رفتاری ثبات ندارند و رفتارشان قابل پیش‌بینی نیست.
این کودکان فعالیت‌های خطرناکی انجام می‌دهند و احتمال صدمه دیدگی‌شان زیاد است؛ اغلب قبل از فکر کردن، عمل می کنند و حرکت و فعالیت زیادی دارند؛ به‌طوری که گویی موتوری پرقدرت در بدن آن‌ها‌ست و آن‌ها را به حرکتی دائمی مجبور می‌کند۔
کودک بیش فعال به سه دسته تقسیم می‌شوند:
کودکان بیش فعال که به طور برجسته بی توجه اند و یا اختلال نقص توجه دارند؛
کودکان بیش فعال که به طور برجسته پرتحرک، تکانشی هستتد (رفتارهای ناگهانی دارند)؛
کودکان بیش فعال ترکیبی که اختلال نقص توجه و پرتحرکی را با هم دارند
معمولاً نوع سوم یا همان نوع ترکیبی شایع‌ترین نوع این اختلال در کودکان است. روش درمان این اختلال می‌تواند روان درمانی یا دارو به تنهایی و یا ترکیبی از اقدامات دارویی و روان درمانی باشد. از جملۀ درمان‌های غیردارویی می‌توان به درمان‌های شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزشی مهارت‌های اجتماعی و آموزش مدیریت والدین اشاره کرد.
از جمله راهکارهایی که والدین می‌توانند در برخورد با این کودکان از آن استفاده کنند، برنامه‌ریزی متنوع و منعطف برای فعالیت‌های روزانهٔ کودک است؛ به نحوی که کودکان به انجام آن‌ها تمایل نشان دهند. برخی محدودیت‌های این نوع برنامه‌ریزی می‌تواند به مرور این گروه از کودکان را به طور نسبی در کنترل رفتارھایشان موفق نماید۔
چند راهکار عملی برای کودک بیش فعال
- بهتر است والدین برای جلوگیری از اینکه کودکشان تمرکزخود را از دست بدهد، محیط را ساده و ساکت کنند. این کار به کاهش تحریک‌پذیری کودک کمک می‌کند.
- برای بالا بردن تمرکز کودک می‌توان از بازی تماسی چشمی استفاده کرد، زیرا وجه مشترک این کودکان این است که نمی‌توانند برای مدت طولانی به کسی که در حال صحبت است نگاه کنند. والدین می‌توانند از بازی «نگاه تو برنگردون» استفاده کنند. بدین ترتیب که شما و کودک به چشمان یکدیگر خیره میشوید؛ هر کسی زودتر خسته شد و نگاهش را برگرداند، بازنده است. زمان خیره شدن را ثبت کنید و هر بار که کودک بتواند نگاهش را بیشتر ثابت نگه دارد، او را تحسین کنید و از مشوق‌ھایی که برایش خوشایند است استفادہ کنید.
- بازی دیگری که والدین می‌توانند برای کودک بیش‌فعال از آن استفاده کنند، مسابقه با ساعت است. در مورد کودکان کوچک‌تر ساعت زنگدار را روی زمان‌های کوتاهی (مثلا ۵-۳ دقیقه) کوک می‌کنیم و از کودک می‌خواهیم آرام بنشیند تا ساعت را شکست دهد. بعد آرام آرام زمان را افزایش می‌دهیم در صورت موفقیت کودک تشویق را فراموش نمی‌کنیم.
- از کودک بیش فعال که به مدرسه می‌روند، می‌خواهیم که برای انجام تکالیفشان زمانی را مشخص کنند و تکالیف را در زمان مشخص شده انجام دهند. هر بار که آن‌ها موفق به انجام این کار می‌شوند می‌توانند یک مرحله جلوتر بروند و زمان بعدی را مشخص کنند. بدین ترتیب به کودک یاد می‌گیرد که برای رسیدن به اهداف خود باید هم برنامه‌ریزی و هم تلاش لازم را داشته باشد.
سخن آخر درباره‌ی کودک بیش فعال
والدین می‌توانند ہا برنامه‌ریزی های کوتاه مدت و منظم از کودکانی با چنین ویژگی‌هایی بخواهند که فعالیت‌های روزانه خود را به مرور انجام بخشند و با تمرکز انجام دهند. البته ابن برنامه‌ریزی شامل تمام فعالیت‌های متنوع است که پیشنهاد می‌شود با کارهایی آغاز شوند که برای کودک اهمیت و جذابیت بیشتری دارند، مانند پارک رفتن، بازی کردن، نقاشی کشیدن، تماشای فیلم و ... از طریق این همراهی با کودک می‌توانیم او را به فعالیت‌هایی مانند غذاخوردن به موقع، انجام تکالیف مدرسه، خوابیدن و بیدار شدن به موقع و ... سوق دهیم.
منابع
۱. نیازی، یحیی، (۱۳۹۴) آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه. نشر نوشته.
۲. ونی است ج موتاسترا، (۱۳۹۰) تربیت کودکان بیش فعال/ مترجمان: سید بدرالدین. زهرا سقایی. انتشارات انجمن.
۳. کویین، پاترمنیا، اشترن، جودیت ام.(۱۳۹۲). کودکان بیش فعال و کم توجه. مترجمان رؤیا نبی زاده، مه رو فرم‌اند.
بیشتر بدانید
روش‌های مهار کردن کودک بیش فعال
نویسنده
منبع
مجله رشد آموزش پیش دبستانی، دوره هشتم، شماره ۱، پاییز ۱۳۹۵
لینک کوتاه