آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان با فعالیت‌ها و بازی‌های خانگی (بازی‌های در ارتباط با آشپزی و خوردن)
در چارچوب خانه و جایی که کودکان زندگی می‌کنند چه فعالیت‌ها و بازی‌هایی می‌تواند زمینه رشد دانش پیش ریاضی و ریاضی کودکان را فراهم کند. اگر به فعالیت‌های درخانه به درستی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که در متن و بطن همه آن‌ها فعالیت‌های ریاضی نهفته است. تنها کافی است به عنوان والدینی آگاه از این فعالیت‌ها برای آموزش شمارورزی یا ریاضی به کودکان بهره ببریم.
فعالیت و بازی در آش‌پزخانه
آشپزی راهی جالب برای آموزش فعالیت و بازی‌های در پیوند با ریاضی است. هر بخش غذا پختن را که بنگریم حاوی دانشی از ریاضی است. برای نمونه فعالیت پخت نان یا کیک را در نظر بگیرید. برای پخت نان یا کیک چه کارهایی نیاز است؟
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه بازی با تاس
- آماده سازی. موادی که برای پخت کیک یا نان نیاز است. این بخش نیاز به داد و ستد یا آگاهی از خرید و فروش دارد. می‌توانیم به کودک بگوییم که می‌خواهیم با هم کیک یا نان درست کنیم. ابتدا چه موادی نیاز داریم. هرچیزی که نیاز است مانند آرد باید روی کاغذ بیاوریم
- از پیمانه استفاده می‌کنیم یا از ترازو. اندازه گیری بخشی از این فرایند است.
- مخلوط کردن مواد و اندازه گیری آن‌ها و شکل دهی به آن‌ها مانند این که نان یا کیک را در قالب بگذاریم و این قالب خودش چه شکلی است. در این بخش می‌توان از الگوهای خاص و آموزش الگوها نیز بهره برد.
- زمان برای پخت نان و کیک و بحث در باره اندازه گیری زمان
- آماده شدن نان یا کیک و تقسیم آن میان اعضای خانواده خود بخشی دیگر از فرایند نگاه به آش پزی از زاویه ریاضی بینی است.
- و در نهایت کل فرایند این کار خود آموزش توالی است. برای پرسانه گشایی یا حل مسئله نیاز است که توالی را در نظر بگیریم.
فعالیت و بازی‌ها با میوه‌ها و خوراک‌های تازه
میوه‌ها شکل‌ها و رنگ‌های گوناگون دارند. برای یک خانواده که در آن روند ریاضی بینی جریان ندارد میوه‌ها چیزهایی هستند که تنها به خانه می‌آیند تا بخشی از خوراک ما شوند. اما از نگاه و با عینک ریاضی میوه‌ها پر از سخن و دانش‌اند. پرتقال و سیب گرد است. موز و خیار گرد نیستند. آیا میوه سه گوشه داریم؟ آیا میوه چهارگوشه داریم؟
فعالیت جانبی: به کودک اجازه دهید شکل‌ها را بخورد!
هدف:
کمک به کودک برای آشنایی با شکل‌ها به وسیله حواس اش
وسایل مورد نیاز :غذایی مانند نان یا میوه که بتوان آن را برید و به شکل‌های مختلف درآورد.
شیوه پیشبرد:
1. غذا یا میوه را به شکل‌ها و اندازه‌های مختلف ببرید مانند گردک و چهار گوش و ...
2. خودتان را به شکل‌های ساده محدود نکنید و شکل‌های متفاوت طراحی کنید.
3. همچنین سعی کنید از ماکارونی یا غذاهایی که شکل دار هستند نیز استفاده کنید.
4. کودک در زمان غذا خوردن می‌تواند رابطه بین شکل‌ها را متوجه شود مثلاً می‌تواند درباره سیبی که به شکل چهار گوش بریده‌اید از او بپرسید که آیا می‌تواند آن را به شکل دیگری تبدیل کند؟مثلاً سه گوش؟ در مورد کوچک‌تر و بزرگ‌تر بودن شکل‌ها نیز گفت و گو کنید.
فعالیت و بازی‌ها با خشک‌بار و حبوبات
برخی خانواده‌ها هستند که خوردن چند پسته یا بادام را بهانه‌ای می‌کنند برای آموزش شمارش به کودکان خردسال خود. برای نمونه مادری پنج پسته را کنار می‌گذارد و بعد به کودک خود می گویم می‌خواهیم با هم پسته بخوریم. بعد از کودک خود می‌خواهد که بپرسد چند پسته. کودک می‌پرسد و مادر پاسخ می‌دهد. نه تنها پاسخ می‌دهد که پسته‌ها را در برابر کودک می‌گذارد و از او می‌پرسد که این‌ها چند پسته است.
شکل بازی گون آن هم بازی پس چندتا است.
یک پسته خوردیم، حالا چند تا پسته داریم؟
دو پسته خوردیم حالا چند تا پسته داریم؟
این فعالیت و بازی را می‌توان با خشک‌بارها به ویژه خشک‌بارهایی که هسته و پوست دارند بهتر انجام داد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی به کودکان از راه بازی‌های دوخت و برش و کلاژ
فعالیت و بازی با حبوبات
دانه‌های گیاهی و حبوبات درشت مانند لوبیا برای شماردن مناسب هستند و دانه‌های ریزتر مانند عدس برای پیمانه کردن. این کار را می‌تواند با دانه‌های گیاهی دیگر مانند گندم و جو یا برنج خشک هم انجام داد.
فعالیت جانبی: کتاب گیاهی
هدف : درک رشد و زمان و اندازه‌ها
وسایل مورد نیاز:
1. دانه یا گیاه کوچک
2. کاغذ
3. مداد رنگی یا ماژیک
شیوه پیشبرد:
1. نخست همراه با کودک دفترچه‌ای کوچک بسازید
2. دانه گیاهی را تهیه کرده و آن را در باغ یا گلدان خانه بکارید.
3. قبل از اینکه دانه را بکارید از کودک بخواهید که در صفحه دوم کتاب دانه را نقاشی کند(در صفحه اول عنوان را بنویسید)
4. از کودک بخواهید هنگامی که تغییری در دانه مشاهده کرد آن را نقاشی کند(مدت زمان سپری شده بعد از هر نقاشی تا نقاشی بعدی را یادداشت کنید)
5. برای نمونه به او بگویید هر هفته گیاه را در یک صفحه از دفترچه نقاشی کند( روزی را تعیین کنید و هر هفته به کودک یادآوری کنید تا در دفترچه‌اش گیاه را نقاشی کند)
6. پس از تکمیل کتاب درباره تغییرهای صورت گرفته از ابتدا تا پایان رشد گیاه با کودک گفت و گو کنید.
بازی و فعالیت شمارش افراد خانواده خود و خویشان نزدیک
این فعالیت و بازی در ساده‌ترین حالت به هیچ ابزاری نیاز ندارد مگر این که با ابتکارهای ویژه از نمادسازی و جایگزین نماد و نشانه به جای افراد خانه استفاده کرد. در این فعالیت و بازی اگر در یک خانواده چهار نفره یکی بیرون از خانه باشد، سه نفر در خانه هستند. گاهی دو نفر بیرون هستند، دو نفر در خانه. مادر یا پدری که از کودک پرسش می‌کند، می‌تواند این گونه بپرسد:
- الان ما توی خانه چند نفریم؟
کودک ممکن است خودش و دیگران را بشمارد. بعد می‌توان از او پرسید:
- چه کسی بیرون است؟
کودک پاسخ می‌دهد. بعد می‌توان پرسش را با فرض همراه کرد.
- اگر من هم بروم چند نفر تو و چند نفر بیرون هستیم؟
بازی اندازه گیری اجزا و اضلاع خانه و مفهوم گنجایش
هر خانه‌ای هرچند ساده یک ترکیب و سازه‌ی مهندسی است که در هر جا و هر بخش آن شکل‌ها و اندازه‌ها وجود دارد. شناخت خانه‌ای که کف آن کاشی سرامیک است می‌تواند بهانه‌ای برای شماردن کاشی‌ها باشد. خانه‌ای که در آن هشت یا ده در وجود دارد می‌تواند بهانه‌ای باشد برای شمارش همه درها یا همه پنجره‌ها. خانه‌ای که در آن چهار شیر آب است می‌تواند بهانه‌ای باشد برای آموزش شماردن. اندازه گیری یک اتاق به روش‌های ساده مانند کاربرد نخ و ریسمان که اندازه گیری غیررسمی است یا اندازه گیری رسمی با متر و خط کش می‌تواند بهانه‌ای برای آموزش اندازه‌ها باشد.
یکی از نکات مهم در اندازه گیری خانه درک مفهوم فضایی کوچک و بزرگ است. آیا در یک اتاق کوچک می‌توان یک تخت بزرگ را جا داد. آیا در یک گوشه‌ی کوچک می‌توان یک جعبه بزرگ را جا داد؟
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه بازی‌ها و نمایش‌های وانمودی
فعالیت و بازی با دورریزها و پس‌ماندها
گاهی یک دکمه می‌تواند اساس یک گفت و گو درباره شکل‌ها باشد. دکمه‌ها همه جا هستند. در لباس و در خانه. چرا بیش‌تر دکمه‌ها گردند؟
فعالیت و بازی با اسباب‌بازی‌ها
اسباب‌بازی‌ها منبع گسترده و بی نظیری برای یادگیری ریاضی هستند. امروزه تنوع اسباب بازی‌ها چنان است که خود به دو گروه بخش می‌شوند. گروهی که به قصد آموزش ریاضی ساخته شده‌اند و گروهی که جدای از آموزش ریاضی کارکرد بازی و سرگرمی دارند اما خود آن‌ها را می‌تواند در آموزش ریاضی به کار گرفت. هر اسباب می‌تواند در نفس خود یک دلالت عددی داشته باشد. نشانه عددی روی هر اسباب بازی می‌تواند نقش آموزش عدد و شمارش باشد. اسباب بازی‌ها به رنگ‌ها و شکل‌های گوناگون می‌توانند در حوزه شناخت شکل‌ها و الگوها و طبقه بندی ریاضی به کار بروند.
فعالیت و بازی با ظرف‌ها
ظرف‌های خانه افزارهای مناسبی برای فعالیت‌های شناخت ریاضی به کودکان هستند.
- پیمانه کردن و درک از اندازه‌ها و وزن‌ها
- شمارش و طبقه بندی
- شناخت شکل‌ها و الگوها
- جمع کردن و کم کردن
- بزرگ و کوچک
- بلند و باریک و کوتاه و ستبر
فعالیت و بازی شناخت از شکل‌های موجود در خانه
برای کودکان پیش‌دبستانی و سال نخست دبستان، یادگیری ریاضی در خانه می‌تواند مانند سفری لذت‌بخش باشد. این فعالیت‌ها برای برانگیختن کنج‌کاوی، ترویج یادگیری عملی سودمند هستند.یکی از بازی‌های گیرا که در پیوند با شناخت فضای خانه است، بازی بگرد و نمونه را پیدا کن است که هم جنبش دارد و هم شناخت. برای انجام این بازی که باز در دو سطح انجام پذیر است می‌توان با یک کودک یا چند کودک انجام داد.
سطح یک: یک برگه مانند شکل بالا درست می‌کنیم که فضای خط زدن داشته باشد. هر چیزی که در برابر دید کودک است مانند ابزارهای آش‌پزخانه یا اتاق نشیمن کودک باید با صدای آن را تشخیص دهد و در برابر آن شکل یک خط بزند. در آخر باید خود او خط‌ها را بشمارد و بگوید که برای مثال شکل‌های گرد خانه مانند بشقاب یا سینی هشت تا بود یا شکل‌های چهارگوش هفت تا.
سطح دو ( پیشرفته‌تر). این بار می‌توان با شکل‌های سه بعدی همین باز را انجام داد. با خمیر شکل‌ها را درآورد و روی یک سینی یا کاغذ گذاشت و نمونه‌ها و همانندهای آن را با گذاشتن یک مهره یا دانه انجام داد.
شکل دیگری از شناخت اشیایی که در خانه داریم بازتاب آن در ذهن کودکان است. به راستی اسباب بازی‌های آن‌ها چه شکل‌هایی دارد. با مداد و کاغذی که در اختیار آن‌ها قرار می‌دهیم نقش خطی این افزارها و اسباب بازی‌ها را روی کاغذ درمی آورند و به تفاوت‌های آن‌ها پی می‌برند
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی‌های انگشتی
بازی با کفش‌های خانه
کفش‌های هرکسی یک اندازه دارد و ما به آن بی توجه هستیم. می‌توانیم کفش‌هایی که در خانه است به ترنیب از کوچک به بزرگ یا از بزرگ به کوچک بچینم. معنای فرد و زوج را به کودک بگوییم و بخواهیم که خودش این کار را انجام دهد.
بعد برای این که بازی طنز هم داشته باشد می‌توانیم بگویم که کودک کفش‌های بزرگ را پا کند یا بزرگ تلاش کند کفش‌های کوچک را پا کند. درک اندازه و شمارش هم در این بازی هست.
اندازه‌گیری کهن اندازه‌گیری نو
فضایی مانند اتاق یا باغچه یا جایی در بیرون یا درون خانه را مشخص کنید که باید به دو روش سنتی و علمی اندازه گیری شود. اندازه گیری با پا شکل ساده و قابل درک برای کودکا پیش دبستانی است. برای کودکان پیش دبستانی و البته دبستانی می‌توان این کار اندازه گیری را با نخ و ریسمان یا چوب انجام داد.
وزن‌کشی کتاب‌ها یا ظرف‌های خانه
برای این فعالیت ترازوهای آش‌پزخانه، فنری یا حمام مناسب است. وزن کشی کتاب‌ها یا افزارهای خانه به کودکان کمک می‌دهد. وزن کشی توجه کودکان را به وزن هر پدیده‌ای جلب می‌کند و از آن پس به تفکر درباره وزن افزارها و وسایل می‌کنند. چرا وزن یک کتاب از وزن کتاب دیگر بیش‌تر است؟ این می‌تواند پرسشی باز باشد که درون آن خرده پرسش‌ها و پاسخ‌های دیگری شکل می‌گیرد. وزن کشی را می‌توانید با ثبت روی کاغذ و پیوند آن با آمار و همین طور گمانه زنی یا احتمالات هم همراه کنید.
شانه‌ی تخم مرغ ۶ -۹-۱۵- ۳۰ عددی
فعالیت با شانه‌های تخم مرغ که جز مواد دورریز هستند می‌تواند خیلی گسترده باشد. در فعالیت‌های سطح یک می‌توان از ردیف‌های شانه برای طبقه بندی استفاده کرد. شمارش و طبقه بندی دو افزار یا شئی گوناگون که در هر ردیف چیده شده است و سنجش آن‌ها با هم ساده‌ترین سطح است. اما شکل پیشرفته‌تر این بازی را می‌توان سطح دو نامید. در فعالیت و بازی سطح دو می‌توان بازی شانه و تاس انجام داد. شانه، تاس و مقداری مهره یا دانه می‌تواند اساس بازی را بسازد. شانه‌ی هرکسی که زودتر پر شد برنده است.
دانش آموزان به صورت جفت کار خواهند کرد و کارتن‌های تخم مرغ را کنار هم روی زمین قرار می‌دهند. یکی از دانش‌آموزان اشیاء خود را در فضای کارتن تخم‌مرغ می‌اندازد و دو عددی را که اجسام روی آن‌ها فرود آمده‌اند، اضافه می‌کند. دانش آموز دیگر نیز همین کار را با اشیاء خود انجام می‌دهد. هرکسی که بیشترین تعداد را به دست آورد در آن دور برنده می‌شود. بازی را می‌توان برای تعداد مشخصی دور یا مدت زمان مشخصی تنظیم کرد. دانش‌آموزان می‌توانند در پایان دوره‌ها یا زمانی که زمان تمام شده است، نمرات خود را جمع کنند و ببینند چه کسی بیشترین تعداد را دارد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان با فعالیت‌ها و بازی‌های آبی
فعالیت جانبی: مرتب کردن براساس ویژگی‌ها
هدف: کمک به کودک برای طبقه بندی اشیا و پیدا کردن رابطه بین آن‌ها
وسایل مورد نیاز :وسایل خانه در اندازه‌های مختلف
شیوه پیشبرد:
1. تعدادی شی با اندازه‌های مختلف تهیه کنید: ظرف‌های پلاستیکی ، ظرف صابون و...
2. از کودک بخواهید که دوتا از شی هایی که با هم اشتراک دارند(شکل،رنگ،اندازه و...) را بردارد.
3. وقتی او چیزهایی که به نظرش شبیه هم هستند کنار هم گذاشت از او درباره چرایی این انتخاب‌ها بپرسید.(شاید او همه چیزهایی که سفید بودند را کنار هم گذاشته است)
4. حال درباره شی های که خودتان برداشته‌اید با کودک صحبت کرده ودلایل انتخاب خود را با او درمیان بگذارید.
5. شما می‌توانید با استفاده از نمودار زیر تمرین را کمی مشکل‌تر کنید
مثلاً وسایله هایی را که طبقه بندی کرده را این دفعه با استفاده از دو ویژگی مشترک آن‌ها طبقه بندی کند.
نویسنده
لینک کوتاه