مهارت‌های اجتماعی - هیجانی کودکان پیش از دبستان: یک مقایسه جمعیت شناختی

نویسندگان:

پریرخ دادستانعلی عسگری

سوسن رحیم زاده

مریم بیات

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین مهارت‌های اجتماعی-هیجانی کودکان با سن و جنس آن‌ها و نیز اشتغال مادران در یک گروه نمونه به حجم ۲۱۷ کودک ۶-۴ ساله (۸۵۳ دختر،۷۶۳ پسر) مهد کودک‌ها و مراکز پیش‌دبستانی تهران انجام شد. مادران گروه نمونه نسخه فارسی پرسشنامه غربالگری اختلالات اجتماعی/هیجانی پیش‌دبستانی (میلر، مایشی و میلر،۱۹۷۹؛ دادستان و دیگران، ۱۹۸۳) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل‌های آماری نشان داد که دختران در مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زندگی روزمره و رفتارهای سازش نایافته-فزون‌کنش نسبت به پسران نمره بهتری کسب کردند. کودکان ۶-۵ ساله نیز در مقایسه با کودکان ۵-۴ ساله در رفتارهای سازش‌نایافته/فزون‌کنشی و نیز مهارت‌های زندگی روزمره نمره بیشتری به دست آوردند. کودکانی که مادران شاغل داشتند، نسبت به کودکان دارای مادران خانه‌دار، نمره بالاتری در مهارت‌های ارتباطی کسب کردند. استلزام‌های مربوط به درک رفتارهای کودکان و نیز برنامه‌ریزی‌های آموزشی و تربیتی بر پایه یافته‌های این مطالعه مورد بحث قرار گرفت.

مقدمه

تحول اجتماعی-هیجانی از جمله خطوط مهم تحولی هستند که بسیاری از روان‌شناسان معتقدند نحوه تحول آن‌ها زمینه‌ساز تحقق عملکردهای دیگر در سالهای آینده است (کندال، ۲۰۰۰( چنانچه تاخیر تحولی در زمینه‌هایی مانند شناخت، زبان و مهارت‌های حرکتی از مشکلات جدی در آینده خبر می‌دهد، تأخیر و یا نارسایی در دستیابی به مهارت‌ها و صلاحیت‌های اجتماعی ۱ و هیجانی نیز می‌تواند عملکرد اجتماعی و بین فردی، تحصیلی، شغلی و یا سلامت روانی را به‌طور کلی به خطر اندازد. پژوهش‌های مختلفی از جمله پژوهش‌های طولی بین مشکلات رفتاری، اجتماعی و هیجانی سالهای اولیه و پیامدهای منفی و ضعیف، از جمله انواع اختلال‌ها و مشکلات روان‌شناختی، رابطه مهمی را کشف کردند (برای نمونه تامپسون و رایکز،۲۰۰۶). منظور از صلاحیت و بهزیستی اجتماعی-عاطفی آن است که کودک بر رفتارهایی که سبب شکل‌گیری تعامل‌های اجتماعی بین او و دنیای بیرون می‌شود (مانند شروع و حفظ روابط دوستانه با همسالان و بزرگسالان، رفتارهای تعاونی ۲ و همکاران) و نیز مدیریت هیجان‌ها و احساس‌های خود (مانند مدیریت پرخاشگری و تعارض، نظم‌جویی ۳ و واکنش‌پذیری ۴) تسلط یابد و به تحول حس مهارت و ارزش خود ۵ دست یابد (اسکوایرز،۲۰۰۲).

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.