اختلال لالی انتخابی در کودکان (قسمت اول)

اختلال لالی انتخابی یک نوع از اختلالات اضطرابی کودکان است. در این اختلال خاص اضطرابی، فرد در محیط‌های اجتماعی ویژه‌ای قادر به صحبت کردن نیست اما در شرایط دیگر‌ می‌تواند به خوبی حرف بزند. معمولا کودکان زیر 5 سال در برخی از شرایط خاص اجتماعی مانند مهمانی با‌ افراد غریبه، از حرف زدن خودداری‌ می‌کنند که این امر طبیعی است ولی در صورتی ما این اتفاق را به عنوان اختلال تلقی‌ می‌کنیم که کودک در حالی که به مدت بیش از یک ماه که از ورود به شرایط تازه گذشته است، هنوز نتواند صحبت کند. دلیل این صحبت نکردن کمبود دانش یا عدم رشد ساختار‌های‌ مغزی مربوط به سخن گفتن‌ نیست. بلکه بیشتر به علت فشار اضطرابی است که در شرایط مختلف ممکن است تجربه کند. این کم حرفی ممکن است در روند تحصیل او در پیش‌دبستانی و مدرسه اثر منفی بگذارد و ارتباطات اجتماعی او را دچار اختلال کند. برای بیشتر کودکان، اختلال لالی انتخابی، فقط در شرایط خاصی مثل گفتگو در کلاس یا رویارویی با افراد غریبه اتفاق‌ می‌افتد. ولی برای برخی این اختلال شدیدتر است و ممکن است با والدین خود نیز بسیار کم حرف بزند در حالی که حرف زدن او با برادر یا خواهرش طبیعی و خوب است.

در سایت آموزک بخوانید: اضطراب در کودکان و نوجوانان

علت‌های لالی انتخابی

1. داشتن یک اختلال اضطرابی، به خصوص اختلال اضطراب اجتماعی
2. سابقه‌ی خانوادگی اختلالات اضطرابی
3. روابط خانوادگی ضعیف
4. مسائل روانشناختی درمان نشده
5. مشکلات اعتماد‌به‌نفس 
6. مشکل گفتاری یا زبانی، مانند لکنت زبان
7. تجربه‌های آسیب‌زا

لالی انتخابی یک نوع بسیار شدید از اختلال اضطراب اجتماعی است. اضطراب اجتماعی بیشتر علت ارثی دارد. در این بیماران، قسمتی از مغز (آمیگدال) که مربوط به فرمان ترس است‌ بیشتر از افراد عادی فعال است. بنابراین با قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که برای افراد عادی بدون‌ اضطراب است یا اضطراب کمی ایجاد‌ می‌کند، افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی دچار ترس شدید و علائم مشخص جسمی مثل افزایش ضربان قلب ، افزایش فشار خون و همچنین تنگی نفس‌ می‌شوند. افراد مبتلا به نوع شدید اختلال اضطراب اجتماعی -یعنی لالی انتخابی-، در شرایط اضطراب‌آور مثل قرار گرفتن در یک جمع یا رویارویی با افراد غریبه، به دلیل اضطراب بسیار بالا، توان سخن گفتن خود را از دست‌ می‌دهند.‌ به همین دلیل عامل ژنتیک و سابقه‌ی خانوادگی در این مورد بسیار پررنگ است. تا جایی که پژوهش‌ها نشان داده است که اگر در میان اعضای خانواده یک نفر سابقه‌ی ابتلا به لالی انتخابی داشته باشد، احتمال ابتلای سایر افراد این خانواده بسیار بالا‌ می‌رود. اغلب والدین فکر‌ می‌کنند که این کودکان مایل به حرف زدن نیستند. در حالی که آن‌ها واقعا از لحاظ جسمی به قدری تحت فشار هستند که حرف زدن برایشان بسیار دشوار یا حتی غیرممکن است. بنابراین عامل اصلی بروز این اختلال، ژنتیک و مشکل در ساختار مغزی است. 

در سایت آموزک بخوانید: لکنت زبان در کودکان: علل، پیشگیری و درمان

عوامل محیطی مانند ارتباطات ضعیف خانوادگی نیز در ابتلای کودکان به اختلال لالی انتخابی نقش دارد. در پژوهش‌های اخیر مشاهده شده است که مهاجرت یک خانواده از مکانی با یک زبان یا گویش خاص به جایی که افراد آن محل به زبان یا گویش متفاوتی حرف‌ می‌زنند، درصد ابتلای کودکان آن خانواده را به اختلالات اضطرابی از قبیل اختلال اضطراب اجتماعی و لالی انتخابی بالا‌ می‌برد. بنابراین‌ هر عاملی که در روند شکل‌گیری روابط طبیعی کودکان با محیط اطراف وقفه ایجاد کند - مانند زبان یا گویش متفاوت اطرافیان-‌ می‌تواند آن‌ها را به سمت اختلالات اضطرابی پیش ببرد یا علائم آن را در کودکان مبتلا به آن تشدید کند. علاوه بر این، روابط محدود خانواده‌ی کودک با دیگران باعث‌ می‌شود که کودک کمتر‌ با ترس‌هایش‌ روبه‌رو شود.‌ در این مقاله و در بخش درمان خواهیم گفت که بهترین راه درمان این اختلال، مواجه شدن کودک با عوامل ترس است. بنابراین‌ هرچه کودک مبتلا به لالی انتخابی را - با خیال کمک به او برای داشتن حس خوب- در یک محیط ایزوله قرار دهیم، او را از درمان بیماری‌اش دور کرده‌ایم. در نتیجه داشتن روابط خانوادگی خوب با دیگران،‌ می‌تواند به عدم ابتلای کودک به اختلال لالی انتخابی یا دست کم کاهش نشانه‌های آن کمک کند.

درمورد مسائل روانشناختی درمان نشده‌ی کودک، پژوهشگران بر این باورند که یک اختلال عصبی-روانی‌ می‌تواند به عنوان عامل محرک اختلال عصبی- روانی دیگر عمل‌ کند. مثلا کودکی که اختلال طیف اوتیسم دارد، بر اثر بیگانگی حاصل از این اختلال با محیط، اختلال لالی انتحابی نیز برایش به وجود‌ می‌آید.‌ بنابراین یک راه پیشگیری از اختلالاتی نظیر لالی انتخابی، درمان اختلالات روانشناختی دیگر کودک است.

در سایت آموزک بخوانید: اختلال اوتیسم: علائم، علت‌ها و راه‌های درمان و تشخیص آن

درمورد مشکلات اعتمادبه‌نفس کودکان، پژوهشگران اعتقاد دارند که دانش والدین و مربیان کودک نسبت به اختلالات روانشناختی از جمله اختلال لالی انتخابی، می‌تواند مانع کاهش اعتمادبه‌نفس کودکان مبتلا به این اختلالات شود. مثلا اگر پدر و مادر‌ تفاوت فرزند خود را با کودکان دیگر بشناسند و به آن‌ها زمان کافی برای بهبود علائم ناشی از این اختلال را بدهند، اعتماد‌به‌نفس این کودکان برای مدیریت مشکلاتشان بالا می‌رود. از طرفی مربیان کودک نیز باید به این کودکان نگاهی متفاوت داشته باشند و درمورد همراهی آن‌ها با گروه همکلاسی‌هایش سخت گیری نکنند وبه او اجازه دهند که قدم به قدم به این گروه‌ها وارد شود. برخورد صحیح بزرگترها با کودکان دچار اختلال لالی انتخابی، می‌تواند باعث بالا رفتن اعتمادبه‌نفس آن‌ها شود. 

در سایت کتابک بخوانید: کتاب درباره اعتماد به نفس کودکان

وجود مشکل گفتاری در کودک، مانند لکنت زبان، به خودی خود باعث بروز اختلال لالی انتخابی نمی‌شود. ولی می‌تواند در فردی که زمینه‌ی ژنتیکی این اختلال را دارد، سبب بروز سریع‌تر علائم شود و یا آن علائم را تشدید کند.کودک با وجود اختلال کلامی درهنگام سخن گفتن از ترس مسخره شدن یا تحقیر شدن توسط دیگران دچار اضطراب بیشتری می‌شود و علائم این اضطراب را شدیدتر نشان می‌دهد. ولی همان‌طور که گفته شد هر کودکی که دارای اختلال در گفتار است، حتما‌ مبتلا به اختلال لالی اجتماعی‌ نمی‌شود.
تجارب آسیب‌زا درمورد روابطی که کودک در گذشته داشته است،‌ می‌تواند باعث ترس این کودک برای ایجاد روابط تازه گردد. مثلا کودکی که در گذشته مورد آزار جسمی یا جنسی توسط یک بزرگسال قرار گرفته است، از ورود به جمعی که چندنفر بزرگسال حضور دارند، حتی به همراه پدر و مادرش، دچار ترس و اضطراب شدید‌ می‌شود و ممکن است علائم اختلال لالی انتخابی را بروز دهد.

نشانه‌های اختلال لالی انتخابی

علامت اصلی اختلال لالی انتخابی، صحبت نکردن‌ در یک شرایط خاص، به مدت یک ماه است. باید دانست که این مشکل به دلیل اختلالات دیگری مثل اوتیسم یا ندانستن زبان نیست. بلکه همه‌ی اختلالات دیگر باید رد یا درمان شوند و سپس در صورتی که‌ کودک فقط در یک محیط خاص اجتماعی -مثل کلاس درس- به مدت حداقل یک ماه قادر به سخن گفتن نباشد (در حالی که در محیط-های دیگر مانند خانه به خوبی حرف‌ می‌زند)‌ می‌توانیم بگوییم که او‌ دچار اختلال لالی انتخابی است. علائمی که در یک کودک مبتلا به این اختلال‌ می‌توان مشاهده کرد شامل موارد زیر است:

1. اضطراب شدید
2. کناره‌گیری از اجتماع
3. کم‌رویی بیش از حد
4. اختلال وسواس فکری-عملی
5. افسردگی
6. اختلال در دفع ادرار و مدفوع و بیماری‌های مربوط به آن

در‌ موارد 1، 2 و 3، پیش از این توضیح داده شد. ولی درباره‌ی موارد دیگر در پایین شرح مختصری خواهد آمد:
وسواس فکری-عملی: اختلال وسواس فکری-عملی، انواع مختلفی دارد. نوع شایع آن که بیشتر شناخته شده است، وسواس درمورد تمیزی است. ولی یک نوع بسیار مهم از این طیف، وسواسی است با عنوان « self-control» یا وسواس «خودکنترلی». در این نوع وسواس فکری-عملی، فرد همواره از این‌ که در یک جمع، کار‌ غیرارادی ناهنجاری انجام بدهد‌ می‌ترسد و این وسواس باعث اضطراب شدید او در جمع می‌شود. مثلا از این‌ که در میان جمع دوستان ناگهان فریاد بکشد یا این که در مکانی مذهبی حرف کفرآمیزی بزند، همواره دچار اضطراب است. بنابراین فرد سعی می کند که در جمع حضور پیدا نکند و یا در صورت حضور بسیار ساکت است و در درون از اضطراب شدیدی رنج‌ می‌برد. 

افسردگی: این اختلال و اتفاقات همراه آن- مانند وسواس فکری-عملی- باعث‌ می‌شود که کودک از جمع گریزان باشد و ترجیح دهد کارهای‌ خود را به تنهایی و در انزوا انجام دهد. این انزوا به تدریج‌ باعث بدتر شدن شرایط او از لحاظ اجتماعی‌ می‌شود. افتادن کودک در این دور باطل و دوری بیش از پیش او از اجتماع و همچنین احساس‌ بی‌ارزش بودن به‌خاطر تمسخر دیگران و سرزنش پدر و مادر، او‌ را به سمت افسردگی و در نهایت افکار آسیب رساندن به خود یا خودکشی‌ می‌برد. افسردگی در نوجوانان باعث گرایش آن‌ها به مواد مخدر و الکل و یا دیدن اعتیادگونه‌ی تصاویر و فیلم‌های مستهجن‌ می‌شود. بنابراین پدر و مادر با دیدن اولین نشانه‌های این اختلال در فرزند خویش باید او را هرچه سریع‌تر نزد پزشک ببرند.

اختلال در دفع ادرار و مدفوع و بیماری‌های مربوط به این اختلالات: در سنین بسیار پایین که کودکان قادر به رفتن به توالت به تنهایی نیستند، این مهم است که آن‌ها بتوانند نیاز خود را به اجابت مزاج اعلام کنند. کودکانی که دچار اختلال لالی انتخابی هستند، به علت خجالتی که از این موضوع‌ می‌کشند -خصوصا اگر در یک جمع باشند- این نیاز را اعلام‌ نمی‌کنند و این اتفاق باعث احتباس ادرار و مدفوع آن‌ها‌ در بلند مدت و مبتلا شدن به بیماری‌هایی مانند عفونت کلیه و مجاری ادراری‌ می‌شوند. در این سنین این عفونت‌ها بسیار خطرناک است و ممکن است باعث اختلال در رشد جسمی و مغزی کودک گردد.‌ در نتیجه باید به این کودکان آموزش داد که در هر شرایطی خواسته‌ی خود را حتی شده به صورت خصوصی و پنهانی با پدر و مادر‌ خود در میان بگذارند.