مبانی مشاهده دریافتی در کودکان

مبانی مشاهده دریافتی

• مشاهده دریافتی پاسخ حرفه‌ای است که بر مبنای تصویر جدید ما از کودک به‌عنوان انسانی کنجکاو و مستقل و دارای صلاحیت استوار می‌گردد.
• کودک برای اینکه بتواند مستقل عمل کند و صلاحیت‌های خویش را گسترش و تفکیک دهد به بزرگ‌سالانی نیاز دارد که این امکانات را برای وی فراهم سازند. کودک مستقل بدون وجود بزرگ‌سالان امکان‌پذیر نیست. استقلال به معنی این نیست که عمل به‌خودی‌خود صورت می‌گیرد.
• ما باید برای درک عمل کودک به وی گوش فرا دهیم و با وی به تبادل تجربه بپردازیم.
• مشاهده دریافتی به‌نوعی گوش دادن چندگانه است.
• مشاهده دریافتی هسته مرکزی آن شیوه آموزشی است که به فعالیت‌ها و علائق کودک را در مرکز توجه خویش قرار می‌دهد.
• مشاهده دریافتی زمینه دقیقی برای کار آموزشی با کودک و نیز برای همکاری با پدر و مادرها و نیز با مدرسه فراهم می‌سازد.

مشاهده دریافتی

• یک موضع حرفه‌ای برای دریافت روندهای آموزشی کودکان و حمایت مؤثر از آن‌ها است.
• شکلی از برقراری ارتباط و تفاهم است که تنها بر پایه زبان استوار نیست.
• نوعی عمل آموزشی است.
• یک ابزار کار روزمره است که می‌توان با کمک آن فعالیت آموزشی را در جهت امکانات و ظرفیت‌های کودکان و مربیان تربیتی سوق داد.

با کمک مشاهده دریافتی

• به شیوه تفکر کودکانه و تصورات وی نزدیک می‌شویم.
• مقاصد و علائق کودکان را دریابیم.
• می‌توانیم درک کنیم که کودکان در حین کارهایی که انجام می‌دهند به چه افکاری مشغول‌اند.
• می‌توانیم به مقاصد و فعالیت‌های کودکان پاسخ حرفه‌ای دهیم.
• می‌توانیم کودک را در وظائفی که آن‌ها برای خود برگزیده‌اند همراهی و حمایت کنیم و آن‌ها را در این مسیر به چالش بکشیم.

موارد زیر می‌توانند موضوع مشاهده دریافتی را تشکیل دهند:

• فعالیت‌های روزمره کودکان: آن‌ها چه تجربیاتی را کسب می‌کنند؟ چه استعدادها و شیوه‌های خاصی را به کار می‌گیرند؟ به چه فعالیت‌هایی می‌پردازند؟ چه سؤالاتی می‌توانند داشته باشند؟
• راه و روشی که کودکان برای انجام عمل خویش انتخاب می‌کنند: چه اشکال عمل و ایده‌ها و امکانات فردی در میان نمایان می‌شوند؟
• کیفیت روابط اجتماعی که کودک با کودک دیگر و همچنین با بزرگ‌سالان برقرار می‌کند: چه اشکالی از همکاری در این مسیر آشکار می‌شوند؟
• نوع و کیفیت ارتباط کودک با محیط جامد بیرونی: چه روابطی و از چه طریقی نشان داده می‌شوند؟
• آنچه مشاهده کردن در خود ما برمی‌انگیزاند: چه احساسی داریم؟ موضوع مورد مشاهده چه شناختی به من در مورد خودم منتقل می‌سازد؟

مشاهده دریافتی به‌عنوان ابزار عمل روزانه به ما کمک می‌کند تا کودکان را درک کنیم و نشانه‌های آن‌ها را دریابیم و شیوه‌های عمل آموزشی و ساختارهای روزمره را آن‌گونه جهت دهیم که کودکان بتوانند به‌طور مستقل به منافع و نیازهای خود بپردازند. هدف ما باید این باشد که رفتاری را انسجام دهیم که بر پایه مشاهده دریافتی استوار است.

تجربه نشان داده است که برای شروع با مشاهده گری دریافتی نخست بهتر است که مرکز توجه خویش را وضعیت‌های خاص معطوف داریم به‌طور مثال:

• فعالیت‌های جداگانه‌ای که کودکان برای خود انتخاب کرده‌اند.
• موقعیت‌هایی که توجه ما را به خود جلب می‌کنند.
• کارهای روزمره عادی مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن.
• موقعیت‌هایی که ما در شکل‌گیری آن دخیل هستیم.