مقایسه نظریه رشد شناختی پیاژه و نظریه اجتماعی فرهنگی ویگوتسکی

 استاد: دکتر حسن احدی

دانشجو: عبدالحسین فرهنگی

ویگوتسکی: 

وی جنبه‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی را در رشد شناختی با اهمیت می‌داند. وی کارکردهای ذهنی را به دو دسته عمده تقسیم می‌کند 

• کارکردهای نخستین ذهنی 
• کارکردهای عالی ذهنی 

کارکردهای نخستین به توانایی‌های طبیعی و نااموخته انسان مانند توجه کردن، حس کردن وادراک کردن اشاره دارد. در جریان رشد و تحول این کارکردهای نخستین ذهنی تدریجا به کارکردهای عالی ذهنی یعنی حل مساله و تفکر تغییر می‌یابند که این تغییر عمدتا از راه تاثیر فرهنگ و در زمینه تاریخی اجتماعی میسر است. در واقع تبدیل روابط اجتماعی به کارکردهای ذهنی موجب رشد یا تحول شناختی می‌شود. البته این تبدیل نه به طور مستقیم بلکه از طریق یک واسطه یا علامت امکان پذیر می‌شود. 

درونی سازی و نقش زبان: 

• ویگوتسکی در تحول یا رشد زبان سه دوره را متمایز می‌سازد: 
• گفتار اجتماعی (بیرونی): نقش این گفتار کنترل رفتار دیگران است پیش از ۳ سالگی. 
• گفتار خود محورانه: مرحله انتقالی گفتار اجتماعی به گفتار درونی. کنترل رفتار خود (۳ تا ۷ سالگی) 
• گفتار درمانی: با خود و حرف زدن به طور بی صدا. نقشان جهت دادن به اندیشه و رفتار انسان است. پس از ۷ سالگی. 

امروزه یکی از مسائل مهم و قابل توجه در زمینه رشد شناخت، تمرکز بر زمینه‌های اختلاف بین نظریه رشد شناختی پیاژه و نظریه اجتماعی فرهنگی لئوویگوتسکی است. 

مهم‌ترین اختلاف‌ها معمولا در زمینه‌های اجتماعی، عمل و فعالیت، روش‌های اموزشی و به ویژه گفتار خود محور می‌باشد. 

در این جستجو سعی شده است با توجه به مبانی انسانی هر دو نظریه به تفاوت‌ها و همچنین شباهت‌های انها اشاره شود. 

تفاوت‌ها: 

تفاوت‌هایی که مطرح می‌شود معمولا هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ کاربردی است. 

ویگوتسکی: 

۱-کودک فعال است اما تعامل اجتماعی بین کودک و افراد دیگر برقرار است و تفکر و فرایندهای شناختی از جامعه به فرد داده می‌شود. به عبارت دیگر ویگوتسکی رشد شناخت را در متن جامعه و در ارتباط نزدیک با فرهنگ قرار می‌دهد. در واقع زمینه انجام عمل مهم است یعنی شناخت با مفاهیم فرهنگی شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر فعالیت فرد را جامعه و فرهنگ شکل می‌دهد.

۲-رشد زبان پایه رشد مهارت‌های شناختی است. 

۳-گفتار خصوصی عامل رشد و تکامل تفکر و زبان است پایه ارتباط متقابل و اساس اجتماعی دارد، نقش تکوینی دارد و مهم‌ترین پیوند تحولی در انتقال از گفتار بیرونی به زبان درونی شده است. گفتار خصوصی به کودک کمک می‌کند تا به بررسی و تفکر درباره رفتار خود نماید، گفتار خصوصی جهت عملکرد و رفتار کودک را تعیین می‌کند. هدایت خود، رفتار را طرح ریزی و سازمان می‌دهد. گفتار خصوصی دوره انتقال از گفتار بیرونی به گفتار درونی است، بنابراین نقش تکوینی دارد. در شرایط دشوار، اشتباهات زیاد از این نوع گفتار بیشتر استفاده می‌شود. 

پیاژه: 

۱-مهم‌ترین ابزار شناخت خود کودک است، کودک یک کاشف فعال و خودانگیخته است که بدون فشار دیگران فرضیه می‌سازد و انرا ازمون می‌کند. (یعنی تاکید اساسی در شکل گیری ساخت‌های ذهنی بر فرد و دیدگاه تجربی کودک است) فعالیت از طریق دو کنش مکمل درون سازی و برون سازی صورت می‌گیرد. 

۲-رشد شناختی پایه رشد زبان است. رشد زبان متاثر از رشد عقلانی و ابزارهای شناختی کودک است. 

۳-گفتار خود محور مانع رشد است (گفتار غیر اجتماعی) گفتار خود محور بیانگر ناتوانی کودک در انطباق دهی دیدگاه‌ها در تبادلات اجتماعی است. 

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.