رابطه فضا و بهداشت کودکان
کودکان به ویژه در سنین خردسالی بسیار بصری‌اند. آنها در محیطی که موجب لذت، دلخوشی و امنیتشان شود، شاد شکوفا می‌شوند. نوع واکنش کودکان نسبت به اشخاص دیگر ناشی از تأثیرات محیطی اینچنین است.
پروفســور«لاوســون»، یکی از برجسته‌ترین نظریه پردازان معماری و نویسنده کتاب «طراحان چگونه می‌اندیشند؟»، اعتقاد دارد که از میان پروژه های معماری، هیچ یک به اندازه طراحی محیط‌های آموزشی نمی‌تواند جـذاب و دل انگیز باشد؛ زیرا بسیاری از فعالیت‌های مهم انسانی و آموزش رشد کودکان در آن صورت می‌گیرد. فضاهای آموزشی یکی از حوزه‌های معماری محیطی هستند که نقش عمده‌ای در جامعه ایفا می‌کنند و ناآگاهی و بی توجهی به طراحی فضاهای آموزشی و به ویژه در حوزه بهداشت می‌تواند نتایج نامطلوبی داشته باشد.
با توجه به مسـئله بهداشـت در مراکز آموزشی و لزوم توجه اساسی به آن از منظر سلامتی و نیز خدمات رفاهی به کودکان و کارکنان، لازم است. به طراحی این فضاها به طور جدی توجه شود و اسـتانداردهای فرهنگی و مورد پذیرش متولیان امر رعایت گردد.
به طور کلّی وضعیت بهداشت همگانی در اجتماعات و به ویژه در مراکز تربیتی و آموزشی و از آن مهمتر برای کودکان خردسال ارتباط مستقیمی با وضعیت سـاختمان و شرایط سرویس‌های بهداشتی مستقر در آن دارد.
خطرات ناشی از عدم رعایت اصول ساختمانی و بهداشت محیط در سرویس‌های بهداشتی همواره تهدیدی برای سلامت کودکان و کارکنان است.
بنابراین، بــه منظور جلوگیری از آلودگی محیــط (آب، هوا و خـاک) به عوامل بیماری زای موجود در مدفـوع و فاضلاب و ممانعت از دسترسی حشـرات به آنها تدوین مشخصات فنی، سـاختمانی و بهداشتی سرویس‌های بهداشـتی برای اجرای صحیح بهداشـت محیط در مدارس و تأمین سلامت کودکان، کارکنان و نیز خانواده‌های آنان یک ضرورت محسوب می‌شود. هــدف از تدوین ایــن آیین کار، تهیه ضوابـط و تدوین اصول طراحی و بهداشتی در آبخوری و سرویس‌های بهداشتی مراکز آموزشی، در مناطق شهری و روستایی است.
به نحــوی که با کاربــرد و اجرای آن در مراکــز مدارس و مراکز تربیتی، آموزشی به ویژه در مراکز کودکان پیش دبستان، بتوان به اهداف زیر دست یافت:
بهبود وضع بهداشتی مراکز، خانواده‌ها و جامعه تأمین رفاه و سلامت کودکان، کارکنان و خدمتگزاران پیشگیری از بیماریهای انتقالی به وسیله آب آلوده و مدفوع در بعضـی کشــورها مثل آلمان، دستشویی‌ها در مدارس و مراکز کودکان زیر ۶ ســال دارای فضای مسـقف با نور مناسب، آینه، صابون و دیگر امکانات بهداشتی همچون حمام و تسـهیلات مربوط به آن اسـت. در کشور انگلسـتان، دستشویی به اندازه کافی و قابل دسترس و حتی رختکن و حمام نیز برای کودکان و کارکنان وجود دارد.
در این کشــور هر ۲۰ دانش آموز یک توالت دارند و برای هر ۲۵ کارمنـد تمام وقت یک توالت وجــود دارد. توالت‌هایی برای کارمندان و بازدیدکنندگان و حتی دانش‌آموزان ناتوان و معلول وجود دارد. اتاق مخصوص بهداشـت دارای دوش، دستشویی و بالابر ثابت و یا متحرک است. امکانات رختکن با دوش نیز برای کودکان و کارکنان وجود دارد.
از آنجا که هم اکنون در کشور ما بعضی از مراکز پیش دبستانی در کنار مدارس و یا در مجتمع یکسانی اداره می‌شود، سرویس‌های بهداشتی مخصوص کودکان بزرگتر است گاه برای کودکان ۴، ۵ و ۶ سـاله مناسب نیست. در عین حال، این سرویس‌ها اغلب تهویه طبیعی یا مکانیکی مناسبی ندارند.
از نظر اسـتاندارد، لازم اسـت در مدارس پسـرانه، به ازای هر ۴۰ نفــر دانش آموز پسـر و در مدارس دخترانه بــه ازای هر ۲۵ دانش آموز یک چشـمه توالت پیشبینی شود که گاه حتی این نسبت‌ها نیز رعایت نمی‌شود. برای کارکنان مدارس هم باید به ازای هر ۵ مرد و یا ۲ زن نیز یک چشمه توالت در نظر گرفته شود اما شواهد موجود نشان دهنده کاستی‌ها و مشکلات بهداشتی در این زمینه است.
ضمناً به طور معمول به ازای هر چشمه توالت باید یک واحد دستشویی نیز منظور گردد. در هــر حـال، بــا نگاهی ســریع بــه وضعیت توالت‌ها و سرویس‌های بهداشـتی در مراکز فعلی پیش دبسـتان و به ویژه برای سنین ۶ ـ ۳ سال می‌توان به وجــود مشکلاتی همچون ناکافی بودن تعداد، نبود و یا کمبود تسهیلات و امکانات مناسـب، نبود حمام و نیز توالت برای بازدیدکنندگان و خانواده‌ها، دستشویی‌های غیراستاندارد وکمبود وسایل بهداشتی اشاره کرد که تنها بخشی از کاستی‌های موجود است.
از آنجا که سلامتی و رفاه کودکان، خانواده‌ها و کارکنان این مراکز در کنار وسـایل تربیتی اولویـت خاصی دارد، باید مسئولان به این مسئله مهم توجه داشته باشند. نظارت و بازدید دوره‌ای کارشناسان مربوطه از ایــن مراکز می‌تواند به تغییرات لازم بینجامد. در حالی که بسیاری از کارشناسان تنها به مسئله آموزش و محتوا توجه دارند و گاه از مسـائل بهداشتی و رفاهی کودکان و نیز بیماری زایی محیط‌هایی که کودکان زمان زیادی را در آنجا می‌گذرانند، غافل می‌مانند.
www.adalbert - Stifter - vokschole.de/Scholleben/index.html
نویسنده
منبع
مجله رشد آموزش پیش دبستانی، شماره ۲۸، پاییز ۹۴
لینک کوتاه