اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان (قسمت اول)
اختلال اضطراب اجتماعی، یکی از 4 نوع اختلال اضطرابی انسان است. این اختلال، به طور معمول از اوایل دوره‌ی نوجوانی آغاز می‌شود، اگرچه گاهی ممکن است در کودکی و خردسالی یا به میزان کمتر، در بزرگسالی نیز شروع شود.
احساس اضطراب در برخی از موقعیت‌های اجتماعی، طبیعی است. برای مثال رفتن به یک قرار ملاقات برای اولین بار یا ارائه‌ی یک سخنرانی ممکن است باعث ایجاد اضطراب در شما شود. اما در اختلال اضطراب اجتماعی که به آن «فوبیای اجتماعی» نیز می‌گویند، تعاملات طبیعی روزمره باعث اضطراب، ترس، نگرانی و خجالت فرد می‌شود. زیرا فرد دچار اختلال اضطراب اجتماعی، می‌ترسد دیگران رفتار او را با دقت زیر نظر داشته باشند و یا رفتارها و شخصیتش توسط آن‌ها مورد قضاوت قرار بگیرد.
در سایت آموزک بخوانید: اضطراب در کودکان و نوجوانان
ترس و وحشتی که یک فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در زندگی روزمره‌ی خود حس میکند، در صورت درمان نشدن باعث مختل شدن زندگی طبیعی او می‌شود. اضطراب شدید می‌تواند روی برنامه‌ی درسی و تعامل کودکان با پدر و مادر، معلمان و همسالانش تاثیر منفی بگذارد.
اختلال اضطراب اجتماعی یک بیماری مزمن روانی است. به این معنا که از کودکی شروع می‌شود و در صورت عدم درمان تا بزرگسالی و حتی تا آخر عمر همراه بیمار است.کودک می‌تواند با یادگیری مهارت‌های ویژه در دوره‌های «روان درمانی» و مصرف برخی داروها، توانایی تعامل و همکاری‌اش را با دیگران ارتقا دهد.
نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی
احساس کم‌رویی یا ناراحتی در شرایط خاص، لزوما نشانه‌ی اختلال اضطراب اجتماعی به ویژه در کودکان نیست. سطح راحت بودن در موقعیت‌های مختلف اجتماعی، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و تجارب زندگی افراد، متفاوت است. برخی افراد، می‌توانند روابط صحیح و متعادل در اجتماع برقرار کنند و برخی توانایی این کار را ندارند.
در زیر به مهم‌ترین نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی اشاره می‌شود:
- ترس از موقعیت‌هایی که در آن‌ها ممکن است فرد مورد قضاوت قرار بگیرد.
- فرد از این‌که توسط دیگران تحقیر شود نگران است.
- فرد از تعامل و گفتگو با غریبه‌ها ترس شدید دارد.
- فرد از این‌که دیگران متوجه اضطرابش شوند می‌ترسد. مثلا می‌ترسد که با دیدن علائم جسمی اضطراب مانند سرخ شدن، تعریق، لرزش دست‌ها یا صدا و... به او بخندند.
- فرد به دلیل خجالت کشیدن، از انجام کارها یا تعامل با دیگران می‌ترسد.
- اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است او را در معرض توجه قرار دهد.
- فرد همیشه در انتظار اتفاقی ترسناک است.
- بیمار، بعد از اتمام یک فعالیت اجتماعی، وقت زیادی را صرف تحلیل عملکرد و شناسایی نقص در تعاملات خود میکند.
- پس از یک تجربه‌ی ناخوشایند در روابط اجتماعی، انتظار بدترین پیامدها را از جانب دیگران دارد.
- نشانه‌های مخصوص کودکان شامل گریه، احساس ناراحتی شدید و چسبیدن به پدر و مادر برای امتناع کردن از صحبت با دیگران است.
در وبلاگ کتاب هدهد بخوانید: علائم و نشانه‌های استرس در کودکان
نشانه‌های جسمی اختلال اضطراب اجتماعی:
- خجالت زدگی
- افزایش ضربان قلب
- لرزش دست‌ها و بدن
- احساس ناخوشایند در معده و حالت تهوع
- وجود مشکل در نفس کشیدن
- سرگیجه یا سبکی سر
- احساس خالی شدن ذهن
- گرفتگی عضلات
یکی از نشانه‌های مهم اختلال اضطراب اجتماعی، دشواری تجارب معمول روزانه که در افراد عادی چندان دشوار نیستند، برای بیمار است. مانند:
- تعامل با افراد غریبه و تازه وارد
- حضور در مهمانی‌ها یا اجتماعات
- رفتن به محل کار یا تحصیل
- شروع کردن مکالمه
- برقراری ارتباط چشمی
- دوست‌یابی
- ورود به اتاقی که از قبل افرادی در آن نشسته‌اند.
- ترس از برگرداندن اقلام خریداری شده به فروشگاه
- ترس از غذا خوردن در مقابل دیگران
علائم اختلال اضطرابی با گذشت زمان تغییر میکند. در کودکی شدت بیشتری دارند ولی در بزرگسالی بیشتر کنترل می‌شوند. در بزرگسالی هرچند ممکن است فرد در موقعیت‌هایی، خود را عادی نشان دهد، ولی اگر وارد شرایط اضطراب‌آور شود، این علائم در او دوباره شعله‌ور می‌شود. بنابراین این افراد چندان نمی‌توانند خود را پشت نقاب پنهان کنند و این اختلال دیر یا زود در آن‌ها بروز می‌یابد. به همین دلیل بهتر است در همان کودکی این اختلال تشخیص داده شود و اقدامات درمانی به عمل آید.
در وبلاگ کتاب هدهد بخوانید: نقش والدین در غلبه بر استرس در کودکان
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرزند شما از رویارویی با دیگران یا قرار گرفتن در جمع - چه جمع بزرگترها و چه جمع همسالان- دچار اضطراب و خجالت شدید می‌شود، حتما او را نزد یک متخصص روانپزشک ببرید. چرا که ادامه یافتن این حالات، زندگی تحصیلی ، عاطفی و شغلی او را در آینده تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علت‌های اختلال اضطراب اجتماعی
مانند بسیاری از اختلالات مربوط به حوزه‌ی اعصاب و روان، اختلال اضطراب اجتماعی نیز از تعامل پیچیده بین عوامل زیستی و محیطی ناشی می‌شود. دلایل احتمالی این اختلال موارد زیر است:
- ژنتیک: پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که وجود فرد یا افرادی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند در خانواده، احتمال بروز این اختلال را در سایر اعضای خانواده بیشتر میکند. ولی میزان اثر ژنتیک نسبت به عوامل دیگر در بروز این اختلال هنوز مشخص نیست.
- ساختار مغز: قسمتی از مغز به نام «آمیگدال»، در کنترل پاسخ ترس نقش دارد. مشاهده شده است که در افرادی که این قسمت مغزشان بیشتر کار میکند سریع‌تر از افرادی که آمیگدال طبیعی دارند دچار ترس و اضطراب می‌شوند. بنابراین افرادی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند، توسط محرک‌های خارجی که برای افراد عادی بی‌اثر هستند، تحریک و دچار ترس و اضطراب می‌شوند.
- محیط: اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است نوعی رفتار آموخته شده باشد. به این معنی که برخی افراد پس از یک وضعیت ناخوشایند یا شرم‌آور اجتماعی به این بیماری مبتلا می‌شوند. بررسی‌ها نشان داده است که پدر و مادری که بیش از حد سعی در کنترل فرزند خود دارند، باعث افزایش ترس فرزندشان از اجتماع می‌شوند. همچنین پدر و مادری که مدام فرزند خود را سرزنش می‌کنند، باعث کاهش اعتمادبه‌نفس او شده و در نتیجه باعث افزایش احتمال ابتلایش به اختلال اضطراب اجتماعی می‌شوند.
عوامل خطر
عوامل زیادی می‌توانند خطر ابتلای کودکان را به اختلال اضطراب اجتماعی افزایش دهند. از جمله:
- سابقه‌ی خانوادگی: اگر پدر و مادر یا خواهر یا برادر یک کودک به اختلال اضطراب اجتماعی دچار باشند، به احتمال زیاد او نیز دچار این بیماری می‌شود.
- تجارب منفی کودک: تجربه‌ی حالت‌هایی مثل طعنه زدن، سرزنش شدن، مورد زورگویی قرار گرفتن، طرد شدن، تمسخر و یا تحقیر، کودک را به سمت این اختلال سوق می‌دهد. علاوه بر این سایر رویدادهای زندگی مثل درگیری‌های خانوادگی، کتک خوردن و یا مورد سوء استفاده‌ی جنسی قرار گرفتن، زمینه‌ی ابتلای فرد به اختلال اضطراب اجتماعی را فراهم میکند.
- برخی کودکان از لحاظ سرشتی در رویارویی با شرایط جدید، خجالتی، ترسو و گوشه‌گیر هستند. در نتیجه بیشتر در معرض ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شدید هستند.
-
داشتن ظاهری که توجه دیگران را به خود جلب کند: برای مثال بدشکل بودن صورت، لکنت زبان یا نقص در یکی از اندام‌ها باعث می‌شود که فرد بیشتر خودش را در معرض دید دیگران ببیند و به همین دلیل احساس خجالت نماید و رفته رفته دچار اختلال اضطراب اجتماعی شود.
خرید کتاب کودک درباره غلبه بر اضطراب و نگرانی
عوارض
اگر این اختلال در کودکی درمان نشود، کم‌کم کنترل زندگی فرد را به دست می‌گیرد. این بیماری می‌تواند در تحصیل، روابط با دوستان و همچنین لذت بردن از زندگی اجتماعی اختلال ایجاد کند. اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- اعتماد به‌نفس پایین
- اختلال در ابراز وجود
- گفتگوهای منفی با خود و سرزنش خود
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- مهارت‌های ضعیف اجتماعی
- افت تحصیلی
- گرایش به سوءمصرف مواد مخدر و الکل در نوجوانی و بزرگسالی
- اقدام به خودکشی
پیشگیری
هیچ راهی برای پیش‌بینی این‌که چه چیزی دقیقا باعث بروز اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان می‌شود وجود ندارد ولی پژوهش‌های فراوانی نشان می‌دهد که گسترش روابط در میان خانواده‌ها باعث می‌شود که کودک کمتر یا دیرتر دچار علائم اختلال اضطراب اجتماعی شود. از طرفی این ارتباطات می‌تواند از شدت علائم او بکاهد. با این وجود، مهم‌ترین کار این است که در صورت بروز اولین علائم اضطراب اجتماعی در کودک، پدر و مادر کارهای زیر را انجام دهند:
- زودتر برای درمان فرزندتان اقدام کنید. اگر درمان به موقع صورت بگیرد، اختلال اضطراب اجتماعی نیز مانند سایر اختلالات روانی دیگر قابل پیشگیری است.
- مواردی را که باعث ایجاد اضطراب در فرزندتان می‌شود یادداشت کنید. این کار به پزشک فرزندتان کمک میکند که بداند چه چیزهایی اختلال اضطراب اجتماعی را در او ایجاد و یا تشدید می‌نمایند. این دانسته‌ها به پزشک کمک میکند که برنامه‌ی روان درمانی‌اش را بر طبق این عوامل تنظیم کند.
- میزان کافئین غذای کودک خود را کم کنید. کافئین باعث بروز اضطراب می‌شود.
ویراستار
سحر داداشعلی
مترجم
منبع
Social anxiety and perceptions of likeability by peers in children, Social Anxiety in Children and Adolescents With Autism Spectrum Disorders Contr…, Co-occurring Trajectories of Depression and Social Anxiety in Childhood and Ado…, The Natural History, Pathobiology, and Clinical Manifestations of SARS-CoV-2 In…
لینک کوتاه