اتاق بازی در کودکستان خانگی

اهمیت اتاق بازی و شیوه آراستن آن

ترکیب چیدن وسایل در اتاق بازی، بر شیوه بازی و یادگیری کودکان تأثیر بسیاری دارد. در اتاقی که مادر وسایل بازی را با نظم و ترتیب چیده و برای راحتی خود آن‌ها را دور از دسترس قرار می‌دهد، بازی کودک با بی‌تفاوتی و بدون به کارگیری ابتکار و خلاقیت همراه خواهد بود.

 البته آشفتگی و درهم‌ریختگی اتاق نیز نمی‌تواند به رشد خلاقیت کودک کمک کند. بازی کردن در اتاقی که گوشه و کنار آن قطعه‌های پازل‌های گمشده، کتاب‌های پاره و اسباب‌بازی‌های شکسته به چشم می‌خورد نه تنهاباعث رشد فکری کودک نمی‌شود، بلکه می‌تواند تمایل به هرج و مرج و آشوب‌طلبی را در گروه به وجود آورد.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، ویژگی‌های یک اتاق مناسب برای بازی کودکان بینابین ویژگی‌های بزرگنما شده‌ای است که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. اتاق را باید به گونه‌ای مرتب کرد که توجه کودک را جلب کند. اشیاء را باید در مکان مشخصی که دسترسی به آن‌ها آسان باشد، قرار داد.

 بازی کردن کودکان در جمع و یادگیری آن‌ها از یکدیگر از اولین هدف‌های تشکیل گروه است. نحوه چیدن وسایل در اتاق باید به گونه‌ای باشد تا اشتیاق کودک را برای بازی در گروه و یادگیری از گروه برانگیزد. اتاق بازی کودکان نیاز به وسایل دست‌وپاگیر و گران‌قیمت ندارد. در قسمتهای بعدی  توضیحاتی در مورد اینکه چگونه وسایل موجود در منزل یا حتی وسایل خیلی ارزان را تبدیل به اسباب‌بازی کنید خواهیم داد. وسایلی که باید خریداری شود، می‌تواند مورد استفاده کودک خودتان و همچنین سایر کودکان در گروه قرار گیرد.

وسایل ضروری

میز کار و صندلی

یک میز کار پایه کوتاه که همه کودکان بتوانند دور آن بنشینند و چند صندلی کوچک یا چهارپایه‌ای جزء وسایل ضروری اطاق بازی است.

هنگامی که کودکان به دور میز جمع می‌شوند و به ساختن کارهای دستی، مجسمه سازی با موم، نقاشی، صرف تنقلات و غیره می‌پردازند و در حین کار با هم صحبت کرده و کارهای یکدیگر را مشاهده می‌کنند، از جمع شدن دور هم لذت برده و یک گروه واقعی را تشکیل می‌دهند، هر کودک می‌تواند تنها در منزل به نقاشی یا کاردستی بپردازد یا با موم بازی کند، اما انجام این فعالیت‌ها با سه کودک دگیر تجربه کاملاً جدیدی است و یکی از اهداف مهم تشکیل گروه سرگرمی است.

میز کار باید به بلندی ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر و سطح آن در حدود یک متر در ۶۰ سانتیمتر باشد. بلندی صندلی باید بین ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر باشد. مساحت یک میز گرد باید دست‌کم ۷۵ سانتیمتر باشد. برای این کار می‌توان میزهای بسیار مناسب خریداری نمود، اما قیمت آن‌ها بسیار گران است.

 خرید یک میز دست دوم آشپزخانه یا ناهارخوری به مراتب مناسب‌تر است، پایه‌های میز را می‌توان برید تا بلندی آن با بلندی پایه‌های صندلی یکسان باشد. (نوع قدیمی میزهایی که سطح آن فورمیکا یا مواد قابل شستشو است، مناسب است.)‌ در صورت تمایل می‌توان با خرید قطعات آماده چوب و پایه‌های آماده چوبی میز کاری برای کودکان ساخت و سطح آن را با لینولئوم و یا کاغذهای چسب‌دار و قابل شستشو پوشاند.

محل قرار دادن وسایل بازی

وسایل نقاشی، مکعب و سایر اسباب‌بازی‌ها را باید در قفسه‌های کوتاه به گونه‌ای قرار گیرد تا بچه‌ها آن‌ها را ببینند و خودشان به تنهایی بردارند. این موضوع ممکن است برای بعضی از مادران مشکل باشد و بگویند، «بچه‌ها همه چیز را از سر جایش می‌کشند پایین و همه اتاق را به هم می‌ریزند.» یک راه درست آن است به کودکان تأکید کنیم نباید همزمان چند وسیله را از قفسه بردارند. اگر مادر مسئول نیز در پایان بازی کودکان را در جمع‌آوری وسایل و گذاشتن آن‌ها سر جای خود کمک کنند، هیچ گونه بی‌نظمی پیش نخواهد آمد.

آزادی انتخاب بازی در ساعت بازی آزاد و امکان دسترسی به وسایل بدون کمک مادر کودکان را به استقلال، انتخاب و تصمیم‌گیری تشویق می‌کند.

قفسه‌های کتاب و کشوها را می‌توان نو یا دست‌دوم و به قیمت مناسب تهیه کرد. البته اندازه آن‌ها بستگی به فضای اتاق بازی دارد ولی بلندی قفسه‌ها باید به اندازه‌ای باشد که دست کودک به آن برسد و عمق آن بیشتر از حد معمول باشد. (قفسه‌های کتاب کم‌عمق عملی نیستند) یک میز چرخ‌دار برای جای دادن وسایل کودک می‌تواند به اندازه قفسه کتاب مفید باشد. متحرک بودن میز باعث می‌شود بتوانیم از آن برای جای دادن وسایل نقاشی استفاده کنیم.

قفسه وسایل را می‌توان به آسانی با چند قطعه چوب‌های آماده بسازید و یا اگر منزل شما دیوارهای محکمی دارد می‌توانید تخته‌های چوبی را مانند طاقچه با کمک پایه‌های آهنی به دیوار بکوبید.

وسیله ارزان قیمت‌تری که می‌توان از آن به جای قفسه‌های وسایل استفاده کرد، صندوق‌های چوبی هستند. با پیچ‌کردن (وصل کردن) این صندوق‌ها به یکدیگر یک قفسه مجهز برای کتاب و وسایل دیگر خواهید داشت. (بستگی به اندازه صندوق‌ها دارد) اگر صندوق‌ها را به رنگ‌های شاد رنگ‌آمیزی کنید و روی آن را تخته چوبی که با لینولئوم یا کاغذ چسب‌دار پوشانده شده، بگذارید، نه تنها ظاهر تصنعی خود را از دست می‌دهد بلکه به صورت قفسه‌های تزیینی زیبایی در می‌آیند.

توجه داشته باشید که اسباب‌بازی‌ها و وسایل کار به طور منظم در جعبه‌ها و ظرف‌های مربوط به خود، روی قفسه قرار گیرند نه اینکه به صورت پراکنده به داخل قفسه‌ها پرتاب شوند. شما می‌توانید از جعبه‌های نوشابه و هر چیز دیگر مشابه آن استفاده کنید. آسان‌تر از همه جمع‌آوری کارتن‌های تمیز و بی‌مصرف از مغازه‌های محلی است.

برای نگهداری اسباب‌بازی‌های کوچکتر می‌توان از قوطی بیسکوئیت، جعبه کفش، قوطی چای، سطل ماست و ظرف‌های دردار پلاستیکی، جعبه‌های کادوئی یا هر جعبه مناسب دیگر استفاده کنید. اگر می‌خواهید اتاق بازی فضای شادی داشته باشد، می‌توانید قوطی‌های مقوایی و غیره را با رنگ‌های شاد رنگ کرده یا روی آن‌ها را کاغذهای رنگی بچسبانید.

یک رادیو کاست و چند نوار انتخاب شده

یک رادیو ضبط خیلی متوسط که احتمالاً در همه منازل یافت می‌شود یا دست دوم آن را به قیمت مناسب می‌توان خرید، کمک غیرقابل تصوری به گروه می‌کند. رادیو ضبط صوت یکی از متنوع‌ترین و مفیدترین وسایل اتاق بازی است. گوش دادن به برنامه کودک از رادیو، رژه رفتن و رقصیدن، خواندن شعر و بازی‌های همراه با حرکات بدنی، گوش دادن به داستان‌های مورد علاقه از جمله فعالیت‌هایی هستند که تنها با یک ضبط صوت و رادیو می‌توان انجام داد.

 اگر دستگاه صوتی مجهزی در اتاق پذیرایی دارید می‌توانید از آن استفاده کنید، اما این امر سبب می‌شود بچه‌ها از اتاق بازی خارج شوند و و از برگزیدن نوار و قرار دادن آن داخل ضبط صوت به وسیله خودشان محروم بمانند. هر گونه آلات موسیقی که در منزل باشد، سرگرم‌کننده و آموزنده است. به شرط آنکه شما نواختن آن را تا حدی بدانید و از رقصیدن، رژه رفتن، پریدن بچه‌ها در همان اتاق ناراحت نشوید.

انتخاب نوارهای مناسب بسیار اهمیت دارد. می‌توانید به فهرست نوارهای مناسب در انتهای فصل هشتم مراجعه کنید. چهار تا پنج نواری که به دقت انتخاب شده و مناسب با گروه شما باشد، برای این منظور کافی است.

سه پایه

کودکان می‌توانند روی میز کار یا حتی روی زمین نقاشی کنند. اگر اتاق بازی شما به اندازه کافی بزرگ است، می‌توانید فضایی را برای نقاشی روی زمین تعیین کنید و اگر جای کافی برای دو میز کار دارید یکی از آن‌ها را می‌توانید به نقاشی اختصاص دهید. در این صورت نیاز به سه پایه نقاشی نخواهید داشت. اما اگر فضای اتاق شما کافی نیست سه پایه نقاشی مناسب‌ترین وسیله‌ای است که برای نقاشی می‌توانید از آن استفاده کنید.

 در بخش نقاشی فصل هفتم پیشنهادهایی درباره استفاده از سه پایه یا وسایل دیگر به جای آن آمده است.

مکعب یا لگو

یک دست مکعب چوبی یا پلاستیکی (لگو) به اندازه یا شکل‌های مختلف خرید مناسبی برای گروه و همچنین برای خانواده شما می‌باشد. مکعب زمینه گسترده‌ای برای پرداختن کودک به انواع بازی‌های ابتکاری فراهم می‌آورد. به ویژه کودکان را به بازی دسته‌جمعی تشویق می‌کند. ارزش آموزشی این وسایل ساده بازی به خوبی شناخته شده است.

 در فصل دوازدهم پیشنهادهایی در مورد تهیه انواع مکعب و شیوه ساخت آن‌ها داده شده است.

وسایل نقاشی و کاردستی

وسایل هنری باید شامل آبرنگ، قلم‌مو، موم، چسب، باشد که بهتر است پیش از شروع کار به مقدار کافی تهیه و آماده شود. همچنین مقداری خرت و پرت و اجناس بی‌مصرف برای ساختن انواع کاردستی و آویز.

برای تهیه وسایل نقاشی و کاردستی به فصل هفتم مراجعه کنید.

 وسایل موسیقی (وسایلی برای شناخت صداهای مختلف)

چند وسیله موسیقی ضربی، مانند: طبل، تنبک، دایره رنگی، زنگ، سنج، سه‌گوش یا وسایل ابتکاری مانند: قوطی حلبی، قابلمه، ماهی‌تابه و غیره (به فصل هشتم مراجعه کنید) را در ساعت باز آزاد و یا در هنگام رژه رفتن و فعالیت‌های دسته‌جمعی در اختیار کودکان قرار دهید.

وسایلی برای بازی تقلیدی

تهیه این وسایل آسان است. شما می‌توانید با زیر و رو کردن خرت و پرت‌های منزل و یا قرض گرفتن وسایل بی‌مصرف، مجموعه جالبی از لباس، اسباب‌بازی و خرده‌ریزه‌های دیگر تهیه کنید. افزون بر آن می‌توانید از دوستان و اطرافیان خود بخواهید پیش از آنکه اسباب‌بازی‌های بی‌مصرف را دور بریزند، آن‌هارا به شما نشان دهند تا این که بتوانید اشیاء مناسبی را از میان آن‌ها برای گروه دستچین کنید. تلاش کنید تا آنجا که ممکن است اسباب‌بازی‌های مشابه انتخاب کنید، دو یا سه عدد تلفن اسباب‌بازی (سبب) انگیزه گفت‌وگوهای تخیلی بیشماری باشد. سه یا چهار قطار و یا کامیون که برای بار زدن و خالی کردن به کار گرفته می‌شود، تمام ساعت بازی آزاد را پر می‌کند. چهار ماشین و اتوبوس بازی را به یک مسابقه چندنفری تبدیل می‌کند. وسایلی را برگزینید که مربوط به دکان خواربارفروشی، مطب دکتر، کفاشی و یا وسایل «خانه بازی» باشد. کلاه، لباس‌های قدیمی، جواهر بدلی و غیره را برای اجرای این برنامه جمع‌آوری کنید.

برای پیشنهادات بیشتر به فصل پانزدهم مراجعه کنید.

کتاب

قصه‌گویی آسان‌ترین وسیله برای اداره گروه و لذت‌بخش‌ترین قسمت برنامه برای کودکان است. برای این منظور احتیاج به تعداد زیادی کتاب ندارید زیرا کودکان در این سن دوست دارند داستان‌های مورد علاقه خود را برایشان به دفعات تکرار کنید. اما تنوع در نوع کتاب‌ها باعث می‌شود که تمایل بیشتری به شنیدن آن‌ها پیدا کنند و × علاقه‌مند به خواندن کتاب شوند. درمورد چگونگی انتخاب کتاب برای زیر سن دبستان به فهرست کتاب‌های مناسب در فصل دهم مراجعه کنید. اگر اسفاده از کتاب‌های کتابخانه عمومی میسر باشد، مجبور به خرید کتاب هم خواهید شد. کودکان می‌توانند کتاب‌های مورد علاقه خودرا به گروه بیاورند تا همگی از آن‌ها اسفاده کنند.

وسایل اختیاری

تابلوی اعلانات

یک تابلوی اعلانات بزرگ را به صورتی به دیوار بکوبید که در سطح دید کودکان قرار بگیرد. از این تابلو برای چسباندن نقاشی‌ها و عکس‌هایی از مجلات که مربوط به فعالیت‌ها و موضوعات مورد علاقه کودکان می‌توان استفاده نمود. تابلو پر از عکس و نقاشی نه تنها فضای تزیین شده شادی آوری را ایجاد می‌کند، بلکه اگر به وسیله مادری دقیق و فهیم استفاده شود بهترین وسیله آموزشی نیز محسوب خواهد شد. به عنوان مثال اگر کودکان زمان بازی آزاد را با بازی‌های تقلیدی درباره فرودگاه گذرانده‌اند، می‌توان با گذاشتن عکس‌هایی از هواپیما یا فرودگاه بر روی تابلو، تصویر واقعی‌تری از فرودگاه برای آنان فراهم کرده تا در بازی‌های آینده ایده‌های جدیدی به کار ببرند. تهیه پوشه‌هایی حاوی عکس‌های بریده شده از مجلات کاری است آسان که بازی کودکان را متنوع و پر بار خواهد نمود.

جا لباسی

قطعه چوبی با چهار تا پنج گیره یا گل‌میخ که در پشت یکی از درها کوبیده شود باعث می‌شود کودکان هنگام ورود پالتوی خود را آویزان کرده و هنگام خروج خودشان آن را پیدا کنند. این کار نه تنها باعث صرفه‌جویی وقت شما می‌شود بلکه فکر بکریست که بچه‌ها را به انجام کارهای خودشان تشویق می‌کند. البته می‌توان یک جالباسی مخصوص کودکان از مغازه خریداری کرد.

تقسیم اتاق بازی به فعالیت‌های مختلف

تقسیم‌بندی اتاق بازی به قسمت‌های مختلف، بهترین روش تشویق کودکان به بازی آزاد، سازنده و آرام است. در کودکستان‌ها اتاق بازی را به “گوشه‌های” مختلف تقسیم می‌کنند. حتی در مورد کوچکترین اتاق بازی هم می‌توان این کار را انجام داد. البته در ابعاد کوچکتر. مثلاً قسمت موسیقی در اتاق بازی شما می‌تواند تنها شامل یک جعبه مقوایی پر از ابزار موسیقی و زنگ‌ها که روی میز یا قفسه بخصوصی قرار بگیرد. مطلب قابل اهمیت است که کلیه وسایل مربوط به موسیقی در یک جا قرار بگیرند و بچه‌ها بدانند که آن‌ها را در کجا پیدا کنند.

قسمت نقاشی و کارهای دستی

اگر اتاق دارای نور طبیعی و کافی باشد، قسمت نقاشی باید نزدیک‌ترین محل ممکن به پنجره باشد. در صورتی که حمام و یا دستشویی وصل به اتاق بازی باشد، نزدیک بودن قسمت نقاشی به آن باعث صرفه‌جویی در کار و جلوگیری از پاشیدن رنگ به سایر قسمت‌های اتاق می‌شود. محل نقاشی باید شامل میز کار، سه‌پایه و یک قفسه باشد. میز چرخ‌دار و یا گنجه کاغذ، رنگ، قیچی، وسایل کاردستی و سایر وسایل هنری باشد. چون رنگ‌ها قبلاً برای کار بچه‌ها آماده شده، می‌توان آن‌ها را در حمام، آشپزخانه و یا هر جای مناسب دیگری انبار نمود.

قسمت مکعب یا لگو

این قسمت باید در × قرار بگیردکه به اندازه کافی فضا برای ساختن ساختمان‌های بزرگ و طویل باشد بدون آنکه سد راه دیگران شود. مکعب‌ها و لگوها را باید بنا به شکل واندازه آن‌ها تنظیم نموده وروی قفسه‌های کوتاه و باز قرار داد. وسایل مربوط به ساختمان مانند حیوانات مزرعه، حیوانات باغ‌وحش، ماشین، سرباز و غیره باید نزدیک به محل مکعب‌ها ولی در ظرف‌های جداگانه قرار داده شود. مکعب‌های بزرگ و × و امثال آن‌ها را می‌توان رویهم در کنار دیوار چید.

قسمت بازی‌های تقلیدی

اگر کودک شما دختر است، این قسمت اتاق بازی در منزل شما احتمالاً به صورت خانه عروسک‌ها درآمده و شما بیشتر وسایل این قسمت را آماده دارید، یعنی عروسک، گهواره، یا تختخواب عروسک، وسایل آشپزخانه عروسک، فنجان و نعلبکی، کالسکه عروسک و غیره. خانه عروسک را باید هر چه بیشتر شبیه صحنه نمایش تنظیم کرد، زیرا اکمثر بازی‌هایی که در این قسمت انجام می‌شود شبیه نمایش و تأتر است.

مادرانی که فرزند آن‌ها پسر است معمولاً عروسک و وسایل منزل اسباب‌بازی ندارند. این گوشه از اتاق آن‌ها را می‌توان به صورت مغازه خواربارفروشی، مطب دکتر، کفاشی و یا اداره آتش‌نشانی درآورد. برای پیشنهادات بیشتر می‌توانیدبه فصل ۱۴ مراجعه کنید. کلیه وسایل مربوط به بازی‌های تقلیدی و تخیلی را با دقت تنظیم کرده و در قسمت جداگانه قرار دهید. قبل از ورود کودکان و سائل را به صورتی جذاب بچینید تا بتوانند به صورت دلخواه آن‌ها را جابه‌جا کنند.

آماده کردن بازی قبل از ورود کودکان

آماده و مرتب کردن اتاق بازی قبل از ورود کودکان تأثیر بسیاری در چگونگی بازی دارد. یعنی بازی آزا، خلاق، منظم در مقابل بازی خشن و خالی از لذت. نظم و ترتیب و آمادگی اتاق تأثیری لطیف ولی قاطع بر روی کودک می‌گذارد، زیرا هنگامی که او می‌بیند که شما این زحمت را کشیده‌اید که همه چیز آر برایش آماده کنید احساس غرور و اهمیت کرده و به کمک و تشویق مساعی تشویق می‌شود.

نیم‌ساعت قبل از ساعت ورود کودکان، اتاق بازی را آماده کنید. فرزند شما نیز از کمک به شما لذت خواهد برد. قلم‌مو، رنگ و آب باید روی میز یا سه‌پایه‌ها گذاشته شود. موم، خمیر و وسایل کاردستی برای هر یک از کودکان در محل کاردستی یا میز قرار بگیرد.

 قسمت بازی‌های تقلیدی باید به صورتی جذاب تنظیم شود. اگر از تابلو اعلانات استفاده می‌کنید، عکس‌های مناسبی باید روی آن بچسبانید. (مثلاً اگر آن روز خیال دارید کیک درست کنید، می‌توانید چند عکس کیک و یا عکس مواد مختلف آن را بچسبانید.)

مکعب‌ها و وسایل ساختمانی مربوط به آن‌ها و وسایل موسیقی باید در محل منظور شده آماده باشند. نوارهای انتخاب شده در کنار ضبط صوت و کتاب‌های داستان‌گویی باید روی میز و یا روی تخت قرار بگیرند. برای انجام همه این کارها منتظر ورود کودکان نشوید، زیرا در آن زمان حضور شمابرای انجام کارهای دیگری ضروری است.

 اگر اتاق از قبل آماده شده باشد، شما مجبور نمی‌شوید کودکان را با هزار تدبیر وادار به بازی کرده و نظرشان را به فعالیت‌های مختلف جلب کنید، این کار را اتاق بازی خود به خود برای شما انجام خواهد داد.