رشد اجتماعی کودکان کم بینا ونابینا

هر کودکی به کمک حس بینایی و الگوپذیری، با دیگران ارتباط برقرارمی کند. کودکان کم بینا به سبب ناتوانی های خود به آموزش مهارت های اجتماعی نیازمندند.

کودکان کم بینا و نابینا

کودکان کم بینا در مراکز آموزشی از دیدگاه آموزشی و اجتماعی با چالش های بزرگی رو به رو هستند و تلاش آن ها برای گذراندن دوره های آموزشی در کلاس های فراگیر، بیشتر وقت ها به اندازه ای زیاد است که نمی توانند زمان و فعالیت ویژه ای برای یادگیری و رشد رفتارهای اجتماعی خود اختصاص دهند. حتی اگر این کودکان در مدرسه های ویژه آموزش می بینند، والدین و آموزگاران باید به آن ها برای اجتماعی شدن و حضور در محیط هایی که بیشتر افراد آن بینا هستند، یاری کنند. آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان نابینا و کم بینا، با آموزش به کودکان درخود مانده (اوتیستیک) یا دارای دیگر معلولیت ها تفاوت دارد، چون مشکل بزرگ این کودکان کمبود اطلاعات درباره ی نشانه های دیداری رفتارهای اجتماعی است. اما بیشتر افراد جامعه با پرهیز از برقراری ارتباط و گفت و گو با کودکان نابینا این مشکل را دو چندان می کنند.

آموزش رفتارهای اجتماعی به دانش آموزان نابینا و کم بینا

مربیان و والدین باید با الگو سازی رفتارهای مناسب اجتماعی و تدارک فرصت هایی برای تمرین و یادگیری، مهارت های اجتماعی این کودکان را تقویت کنند. برای نمونه، مربیان می توانند روش یادگیری مشارکتی (کارگروهی، کمک اعضا به یکدیگر و مسئولیت پذیری برای به پایان رساندن کار) را بخش همیشگی فعالیت های کلاس قرار دهند.

برای رشد مهارت های اجتماعی این کودکان، فعالیت های کلاسی زیر پیشنهاد می شود:

-  چند نفر از دانش آموزان را به عنوان راهنما با دانش آموز نابینا همراه کنید. به افراد راهنما آموزش دهید که الگوهای رفتاری مناسبی را تکرار، و به هم گروهی خود برای تغییر برخی رفتارهای ویژه یاری کنند. این روابط باید برپایه ی همکاری دو جانبه برنامه ریزی شود تا به احساس نیاز و وابستگی نیانجامد. عضو نابینا می تواند در کارهایی همچون انجام تکلیف ها به هم گروهی خود کمک کند. گاهی تعویض راهنماها نیز سبب یادگیری رفتارهای مختلف می شود.

- از دانش آموزان بخواهید پس از شنیدن گفت و گوی چند دوست نوجوان، در یک بحث گروهی راه هایی برای وارد شدن به این گفت وگو در زمان مناسب را پیشنهاد دهند و آن ها را اجرا کنند. سپس از دانش آموز نابینا بخواهید چند نقش متفاوت بازی کند.

-از دانش آموزان بخواهید با بازی هایی مانند پانتومیم و خواندن آواز با حرکات مختلف، ارتباط بدون گفت و گو برقرار سازند. دانش آموزان نابینا که سن بالاتری دارند نیز می توانند در گروه های نمایش و سرود شرکت کنند. افراد راهنما در گروه می توانند با نشانه های شنیداری دوست شان رابرای انجام حرکت های مناسب بدن و چهره راهنمایی کنند.

- از همه ی دانش آموزان بینا و نابینا بخواهید که پنج گونه از فعالیت های مورد علاقه شان در اوقات بیکاری را نام ببرند. پس از مقایسه ی فعالیت ها، در یک گفت و گوی کلاسی از دانش آموز نابینا بخواهید فعالیت دلخواه خود و چگونگی یادگیری آن را توضیح دهد. سپس، افراد علاقه مند به یادگیری آن فعالیت را به همکاری با او فرا بخوانید.

والدین می توانند از روش های زیر برای آموزش رفتارهای اجتماعی به کودک نابینا یا کم بینای خود بهره بگیرند:

- کودک کم بینا را تشویق کنید به بررسی بخش های مختلف خانه، مدرسه و جامعه بپردازد و بر کار او نظارت داشته باشید. این کودک باید در همه فعالیت ها شرکت کند و با کودکان عادی در موقعیت های مختلف ارتباط داشته باشد.

- بیان کودک را برای توصیف حس خود در حضوردیگران، تقویت کنید. کودک کم بینا باید در گفت و گوها به خوبی از گنجینه ی واژگان خود بهره بگیرد.     

- به کودک خودآموزش دهید که چگونه به دیگران احترام بگذارد و با ادب باشد. با وجود دشواری درک بعضی موقعیت ها بدون دیدن آن ها، درباره ی اهمیت همزیستی و همکاری با افراد جامعه با او حرف بزنید و بر کارش نظارت داشته باشید. این کودک باید در همه ی فعالیت ها شرکت کند.

- بهتر است پیش از قرار گرفتن در موقعیت ویژه، کارهای لازم را با او به شکل نمایشی تمرین کنید.

- از آن جا که حالت چهره در روابط اجتماعی بسیار مهم است، از کودک خود بخواهید حالت های مختلف را در چهره اش نشان دهد و احساس خود را درباره ی آن ها بیان کند. با تفهیم اهمیت این حالت ها در روابط اجتماعی، برای استفاده ی مناسب از آن ها او را راهنمایی کنید.

دانش آموزان کم بینا نیز مانند دیگر کودکان دوست دارند در جمع پذیرفته و در گروه ها عضو شوند و دوستانی داشته باشند. آموزش رفتارهای اجتماعی به کودکان نابینا و کم بینا، با توجه به ویژگی های فردی در یادگیری، باید در موقعیت های واقعی و با کمک دیگر دانش آموزان علاقه مند به همکاری در گروه، انجام شود.

برگردان: زهرا جوادی