چگونه به کودک خود زبان اشاره را بیاموزید - بخش سوم

نقش بزرگسالان در آموزش اشاره‌ورزی

هنگامی که کودک شما دو تا سه ماه است بی آنکه توانایی انجام ساده‌ترین کنش‌های حرکتی معنادار را داشته باشد، شما باید کار اشاره‌ورزی را در فضای خانه و بیشتر در برابر چشمان نوزاد انجام دهید. در حقیقت اشاره‌ورزی با ماساژ کودک و البته ماساژهای جهت‌دار روی دست‌ها و انگشت‌های نوزاد انجام می‌شود. نوزادان از ماساژ بسیار لذت می‌بردند، بسیاری از خانواده‌ها با سودمندی های ماساژ آشنا نیستند. یکی از سودمندی‌های ماساژ این است که ساقه‌های حرکت و کنش‌های معنادار نوزاد را در آینده توانمندتر می‌کند. در همین دوره افزون بر انجام ماساژ، اگر پدر و مادر علاقه‌مند هستید، خود کم کم با زبان اشاره همراه با سخن، نشانه‌ها را بازنمایی کنید. این رفتار شما بسترسازی برای چند ماه آینده است که کودک کم کم توان در اختیار گرفتن دست‌هایش را پیدا می‌کند و می‌تواند خود بدون تکیه به چیزی بنشیند.

در آن هنگام با بازنمایی کنش‌هایی که پیش از این پیوسته برای انجام داده‌اید او با این زبان آشنا است و بسیار به هنگام می‌تواند در زمان مناسب خود آن را به کار گیرد. با این همه اگر شما نوزاد یا خردسالی دارید که به مرزهای یک سالگی یا بالاتر هم رسیده است، هرگز تصور نکنید که اشاره‌ورزی با او دیرهنگام است. اشاره‌ورزی برای خردسالان هم ارتباط است، هم نرمش و هم سرگرمی.

آموزش اشاره‌ورزی به خردسالان

مقدمات اشاره‌ورزی با کودک زیر یک سال

پس از دوره‌ی نخست یعنی سه ماهگی تا شش ماهگی، هنگامی که کودک شما توانست بدون تکیه دادن به پشتی و هر نوع تکیه گاه دیگر روی پاهای خود بنشیند، یعنی اینکه از جنبه‌ی رشدی به اندازه‌ای رسیده که می‌تواند با تکیه بر ستون مهره‌های کمر خود، دست‌هایش را آزادانه و با اراده خود تکان دهد، این نقطه آغاز آموزش زبان اشاره است. کودک محیط پیرامون را کم و بیش درک می‌کند، به کنش‌های شما مانند خنده و نوازش واکنش نشان می‌دهد.

مهم‌ترین و موثرترین کار در این دوره، کار با دستان کودک است. شما می‌توانید در این مورد هم از تمرین‌های ماساژگونه استفاده کنید، هم به بازی با انگشتان و دست‌های کودکان بپردازید. ماساژ دستان کودک، از زلزله‌های او را زودتر ورزیده می‌سازد و بازی با انگشتان دست، به او کمک می‌کند که زودتر و بهتر زبان اشاره را بیاموزد. نوزادان شیفته انگشتان خود هستند. هرچه آن‌ها بیشتر رشد می‌کنند بهتر می‌توانند انگشتان خود را در اختیار داشته باشند و به کار ببرند. در این مورد بازی‌های انگشتی که اکنون نمونه‌های آن فراوان است، می‌تواند به کودکان کمک کند که زودتر دستان و انگشتان خود را برای اشاره‌ورزی آماده کنند.

ماساژ دست کودکان

یکی از بازی‌هایی که در این دوره می‌توانید با کودک انجام دهید، بازی «لی لی لی لی حوضک» است. امروز بازی‌های انگشتی با کودک بسیار گسترش یافته است. در بازی‌های سنتی ایرانی نیز بازی‌های انگشتی به فراوانی یافت می‌شوند. پس از بازی‌های انگشتی نوبت به بازی‌هایی می‌رسد که شما می‌توانید با چهره و زبان و کج و راست کردن گردن خود انجام دهید. کودکان برخی از این حرکت‌ها را مانند سرسری‌کردن از همان چند ماهگی می‌آموزند، اما شما با این حرکت‌ها که گاهی شکل ورزش‌های گردنی دارد یا با درآوردن زبان و چرخش آن می‌توانید به کودک بیاموزید که حرکت سر و گردن و چشم ها نیز بخشی از آموزش زبان اشاره است. هنگامی که زبان خود را در می‌آورید کودک می‌تواند از شما تقلید کند و این کار را به سرعت انجام دهد. همه رفتارهای کودک در این دوره و دوره‌های بعدی برپایی تقلید از رفتارهای بزرگترها انجام می‌گیرد. پس یادتان باشد که هر حرکتی که شما انجام می‌دهید کودکان نیز می‌توانند آن را انجام دهند، با این شرط که از جنبه رشدی به مرحله‌های مناسب به کارگیری عضله‌ها و حرکت‌های دست و انگشتان رسیده باشند.

به کارگیری عضله و حرکت دست‌های کودک

هنگامی که نوزاد شما نمی‌تواند واکنشی به رفتارهای شما داشته باشد، شاید بپندارید رفتار یک سویه چه سودی در رشد مغزی و ارتباطی کودک دارد. یادتان باشد که نوزاد رشد مغزی بسیار پر شتابی دارد و گیرنده‌هایش می‌تواند هر چیزی را در پیرامونش دریافت کند. پس در گام نخست، هر بار که از اتاق بیرون می‌روید و برمی‌گردید، در خاموشی و سکوت به او نگاه نکنید، بلکه با پس و پیش آوردن سر به او سلام دهید و بگویید: سلام سلام عزیزم!

این نکته می‌تواند برای کودک تداعی‌گر آغاز رابطه باشد و زودتر از زمان ممکن سرسری‌کردن را که نشانه سلام است یاد می‌گیرد. پس از سلام می‌توانید حال کودک خود را بپرسید. در این مورد دستان خود را تکان دهید. او نمی‌تواند پاسخ دهد. اما پس از آن به آهستگی روی سینه‌ی خود بزنید و بگویید: من خوب‌ام! خوب!

در مورد خداحافظی یا جدا شدن هم همین نکته را به کار ببرید. با او بای بای کنید و به او بگویید: خدانگهدار یا بدرود.

همیشه به یاد داشته باشید که زبان اشاره از دو سو تفسیر یا ترجمه می‌شود، یک سو کسی که کنش زبان اشاره را به کار می‌برد و سوی دیگر کسی که آن را تفسیر می‌کند. بنابراین زبانِ اشاره‌ای کامل است که سوی دوم نیز کار تفسیر را انجام دهد و در فرجام خود آن را برای ارتباط به کار ببرد.

در زبان اشاره با کودک همیشه «زبان گفتاری» را هم به کار ببرید. این نکته بسیار مهم است که اگر کودک خودتوان یا با توان طبیعی است، شما با زبان گفتاری با او سخن بگویید و او با زبان اشاره با شما ارتباط برقرار کند.

ادامه این مقاله را می‌توانید در لینک‌های زیر بخوانید: 

• اشاره‌ورزی چیست؟ - بخش اول
• کاربرد زبان اشاره برای کودکان چیست؟ - بخش دوم
• ​معرفی بسته اشاره ورزی با نوزادان و نوپایان - بخش پایانی