اختلال خواندن در کودکان - بخش دوم: پردازش شنیداری و حافظه و تفکر منطقی
پردازش شنیداری، توانایی درک معنای اطلاعاتی است که از راه گوش دریافت می‌شوند. این توانایی به معنای شنیدن نیست، بلکه توانایی تفسیر، سازماندهی یا تجزیه و تحلیل شنیده‌ها است. ممکن است کودکی گوش سالمی باشد اما در مواردی که مربوط به پردازش شنوایی است مشکل داشته باشد. پردازش شنوایی شامل موارد زیر است:
تمایز پیش زمینه و پس زمینهٔ شنوایی
توانایی انتخاب یک محرک شنوایی و تمرکز بر آن و نادیده گرفتن محرک‌های غیر مهم است. وقتی کودکی نتواند میان چیزهایی که می‌شنود تمایز بگذارد مثلاً به همان اندازه که توجه‌اش به سخنان آموزگار است، به حرف‌های هم‌کلاسی‌ها یا صداهای بیرون از کلاس هم توجه کند، نمی‌تواند تمرکز کافی بر ادای آواهای حروف و واژه‌ها داشته باشد و توجه ناکافی، سبب اختلال در شناخت حروف و آواهای آن و تمایز آنها از هم می‌شود. در نتیجه توانایی او در خواندن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تمایز شنیداری
انسان می‌تواند حروف مختلف را از راه شنیدن آوای‌شان از هم تشخیص دهد. مثلاً صداهای حروف «س» و «ز» را می‌شناسد. کودکی که در این زمینه مشکل دارد، ممکن است در خواندن، این دو حرف را به جای هم به کار ببرد. بنابراین اگرکودکی در خواندن، چنین اشکالاتی داشت، مراکز شنوایی در مغز او اختلال دارد پس باید او را پیش یک متخصص مغز و اعصاب کودکان فرستاد.
تجزیه و تحلیل محرک‌های شنیداری
در این مرحله، مانند آن‌چه که دربارهٔ تجزیه و تحلیل اطلاعات دیداری گفته شد، اطلاعات آمده از راه سیستم شنوایی، در مغز جمع‌آوری و تبدیل به یک کلِ واحد می‌شود. صداهای حروف، با هم جمع می‌شوند و واژه را می‌سازند و واژه‌ها با هم، جمله را و به همین ترتیب مجموعه‌های بزرگ‌تری از واژه‌ها شکل می‌گیرد. کودکی که در این مورد مشکل داشته باشد، هر حرف را به درستی می‌شنود اما وقتی می‌خواهد مجموعه‌ای از حروف را کنار هم بچیند دچار مشکل می‌شود. مثلاً به «گ-ر-د» می‌گوید «درد».
1.سرعت پردازش
مدت زمان انجام یک کار در افراد مختلف، متفاوت است. پردازش اطلاعات بینایی و شنیداری و سایر اطلاعات برای برخی از افراد زمان بیشتری نسبت به بقیه می‌برد. بنابراین باید به کودکان فرصت داد که هرکدام، جداگانه مهارت‌های خواندن را فرا بگیرند و اگر کودکی در خواندن یک متن کندتر از بقیه بود او را سرزنش نکنیم. چرا که این اتفاق ممکن است ناشی از تفاوت در سیستم ذهنی و هم‌چنین برخی بیماری‌های جسمی-مانند کم‌کاری تیروئید، کمبود کلسیم و ... باشد. بنابراین باید پیشرفت هر کودک را در روند خواندن، با خودش مقایسه کرد و نه با دانش آموزان دیگر.
2.حافظه
حافظه یعنی حفظ اطلاعات در طول زمان. حافظه انواع مختلفی دارد و هریک ممکن است مستقل از دیگری باشد. اما همه با هم حافظهٔ کلی فرد را تشکیل می‌دهند.
- حافظهٔ دیداری: برای ساختن دایرهٔ واژگان دیداری مناسب و کافی، به یک حافظهٔ دیداری خوب نیاز است. به یاد سپاری شکل هر حرف یا واژه به خواندن ما کمک می‌کند. پایهٔ مهارت خواندن ما را حافظهٔ دیداری تشکیل می‌دهد. این حافظه با نوشتن تقویت می‌شود. کودکانی که در نوشتن ضعیف هستند، حافظهٔ تصویری خوبی برای به خاطر سپردن شکل درست واژه‌ها ندارند. بنابراین این کودکان در خواندن هم دچار اختلال هستند. برای داشتن یک خواندن خوب، باید حافظهٔ تصویری دانش آموزان تقویت شود.
- حافظهٔ شنوایی: با این حافظه می‌توانید اطلاعاتی که شفاهی به شما می‌رسد، پردازش کنید، در ذهن خود ذخیره کنید و در مواقع نیاز به یاد بیاورید. این حافظه در خواندن مهم است. گاهی کودک یک متن را به درستی می‌خواند اما پس از چند ساعت یا چند روز، هنگام خواندن دوبارهٔ متن، اشتباهات زیادی دارد. کودک در بار اول، شکل صحیح خواندن واژه‌های متن را از آموزگار خود شنیده اما در بار دوم، بر اثر اختلال حافظهٔ شنیداری، آنها را فراموش کرده است. بنابراین توجه به این حافظه در ارتقای مهارت‌های خواندن مهم است.
- حافظهٔ متوالی: این حافظه به شما کمک می‌کند که یک موضوع یا موضوعات مرتبط با یکدیگر را به شکل متوالی به یاد بیاورد. مثلاً فردی که حافظهٔ متوالی قدرت‌مندی دارد، در به یادآوردن داستان‌ها و تعریف کردن آنها و در حفظ جمله‌ها و مطالب درسی هم توان‌مند است. افرادی که حافظهٔ متوالی ضعیفی دارند، به دلیل گسست ارتباطی بین اجزای واژه‌ها و جمله‌ها در ذهن‌شان، قادر به ثبت شکل دیداری واژه‌ها در ذهن نیستند. این افراد پس از یادگیری یک واژه و با گذشت زمان، دوباره برای خواندن باید آن را به حروف سازنده‌اش تقسیم کنند و با ترکیب آنها واژه را از نو بسازند و بخوانند. مشاهده شده است که بسیاری از افرادی که در خواندن مشکل دارند، حافظهٔ متوالی ضعیفی دارند.
- حافظهٔ نمادین: وقتی برای یک زمان بسیار کوتاه، مثلاً یک دهم ثانیه به یک خط از واژه‌ها نگاه کنید، تمام واژه‌هایی که به خاطر سپردید، حافظهٔ نمادین شما را تشکیل می‌دهد. حافظهٔ نمادین، گسترهٔ دید شما را تعیین می‌کند. شما در یک نگاه، چه شماری از واژه را می‌توانید در حوزهٔ دید خود ببینید و به خاطر بیاورید. برخی از افراد که در خواندن اختلال دارند، حافظهٔ نمادین ضعیفی دارند و این نشان می‌دهد که میزان واژها و جمله‌هایی که با یک نگاه در حوزهٔ دید آنها قرار می‌گیرد کم است. این حافظه با توانایی فرد در تمایز پیش زمینه و پس زمینهٔ دیداری ارتباط دارد. شما هنگام خواندن یک متن، بر روی آن یک توقف کوتاه می‌کنید و سپس با چشم خود بر روی اجزای دیگر متن رفت و آمد می‌کنید. هرچه مکث بر روی متنی که فرد می‌خواند بیش‌تر باشد و رفت و آمد چشم او به ادامهٔ متن کم‌تر باشد، فرد کندتر متن را می‌خواند و این نشان دهندهٔ توانایی ضعیف او در خواندن متن است.
از سویی، وقتی چشم‌ها دوباره به سمت راست حرکت می‌کنند تا دوباره واژه‌هایی را که خوانده‌اند ببینند، فرد دچار عقب‌گرد در خواندن می‌شود و سرعت خواندنش کاهش می‌یابد. یک خوانندهٔ ضعیف تمایل بیشتری به مکث برای رفع مشکلات خود دارد. و مدت زمان نگاه‌های ثابت او بر متن بیش‌تر است. هم‌چنین یک خوانندهٔ ضعیف نسبت به یک خوانندهٔ خوب یا معمولی شمار عقب‌گردهای بیشتری دارد. این حالات وابسته به حافظهٔ نمادین شخص هستند و ضعف در این حافظه باعث بروز عقب‌گردها یا مکث‌های طولانی می‌شود. بنابراین یک راه ارتقای مهارت خواندن، تقویت حافظهٔ نمادین است. در صورتی که فرزند شما در خواندن کند عمل می‌کند بهتر است به رواپزشک مراجعه کنید تا او روش‌های تقویت حافظهٔ نمادین را به شما آموزش دهد.
- حافظهٔ کوتاه مدت: ظرفیت ذهن برای نگه داشتن مقدار کمی از اطلاعاتِ قابل دسترسی برای مدت زمان کوتاه است. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی از کودکانی که دچار اختلال در خواندن هستند از ضعف حافظهٔ کوتاه مدت رنج می‌برند.
3.تفکر منطقی
تفکر منطقی فرایندی است که فرد در آن پیوسته از استدلال استفاده می‌کند تا به نتیجه برسد. او باید واقعیت‌های موجود را کنار هم قرار دهد تا به واقعیتی تازه دست یابد. تفکر منطقی بخشی از مهارت‌های شناختی است که پایهٔ اندیشیدن افراد در طول زندگی را تشکیل می‌دهد. فرایند یادگیری مهارت خواندن، زمانی به درستی طی می‌شود که متن‌هایی که کودکان می‌خوانند با منطق ذهنی آنها در تضاد نباشند. در این صورت ارکان دیگر مهارت‌های شناختی مانند حافظه نیز به یاری آنها نخواهد آمد. چرا که ذهن انسان- در هر سنی، موضوعاتی را که ارتباطات غیر منطقی با هم دارند پس می‌زند و فرد از پرداختن به آن موضوعات ناخودآگاه اجتناب می‌کند. بنابراین والدین، معلمان و مسئولین تدوین کتاب‌های درسی، باید به این نکته توجه کنند که برای داشتن دانش‌آموزانی با توانایی خواندن قابل قبول، باید متن‌های منطقی و روان به آنها رائه شود.
این مقاله ادامه دارد...
می‌توانید برای تقویت مهارت های پردارش شنیداری، حافظه و تفکر منطقی، بسته‌های آواورزی با سی‌بی لک و فارسی آموزهای نخودی را تهیه کنید.
دیگر تصاویر
نویسنده
فایل صوتی
لینک فایل صوتی در کانال تلگرام آوای کتابک
منبع
لینک کوتاه