اختلال اسکیزوفرنی در کودکان، نشانه‌ها و درمان آن
اسکیزوفرنی در کودکان یک اختلال شدید روانی در کودکانِ زیر 13 سال است که بر شیوهٔ برخورد آن‌ها با واقعیت‌های زندگی اثر می‌گذارد. کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است افکار، احساسات یا رفتارهای غیرمعمولی داشته باشند. این اختلال چندان شایع نیست و درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما با تشخیص زودهنگام این اختلال می‌شود آن را مدیریت کرد. پژوهش‌گران در چند سال اخیر چند درمان کمکی برای آن پیشنهاد داده‌اند ولی درمان این اختلال تشخیص زودرس و مدیریت نشانه‌های آن است.
نشانه‌های اسکیزوفرنی کودکان
در اسکیزوفرنی کودکان یک دورهٔ پیش‌درآمد وجود دارد؛ به این معنی که قبل از بروز نشانه‌های اصلی اسکیزوفرنی، مجموعه‌ای از نشانه‌های هشدار در کودکان دیده می‌شود. مشاهدهٔ یک نشانه به‌تنهایی هشداری برای بروز اسکیزوفرنی نیست بلکه مجموعهٔ این نشانه‌ها می‌بایست در کودک دیده شود. مجموعهٔ نشانه‌های هشدارِ پیش از آغاز نشانه‌های اصلی این اختلال این‌ها هستند: کودکان ممکن است دچار اضطراب شوند، علاقه‌یشان به مدرسه و ارتباط با دوستان و هم‌سالانشان را از دست بدهند، به‌تدریج از زندگی معمولی کناره بگیرند و در نهایت منزوی شوند. همهٔ کودکانی که این نشانه‌ها را دارند، اختلال اسکیزوفرنی ندارند. بنابراین مهم است که در صورت مشاهدهٔ هر مشکلی با پزشک متخصص صحبت کنید.
نشانه‌های اسکیزوفرنی در نوزادان و خردسالان
نشانه‌های اسکیزوفرنی در شیرخوران و نوپایان، خردسالان، کودکان در سنین پیش از مدرسه و نوجوانان با هم متفاوت است. تشخیص به‌موقع این اختلال بر اساس نشانه‌های آن بسیار مهم است چون این اختلال بر رشد کودک شما اثر سوء می‌گذارد؛ چه رشد مغزی و روانی و چه رشد جسمی.
نشانه‌های اسکیزوفرنی در شیرخواران و نوپایان (کودکان 1 تا 3 سال):
- دوره‌های طولانی غیرفعال بودن و کند بودن حرکات کودک. اگر سرعت عملکردهای حرکتی کودک شما به‌تدریج کند شود و این کندی حرکات در مدت زمان طولانی افزایش یابد و ماندگار شود باید به روانپزشک کودک مراجعه کنید.
- دست و پاهای کم‌توان و شل
- تأخیر در گردن گرفتن در شیرخوران، تأخیر در چهاردست و پا راه رفتن، روی پاها ایستادن و صحبت کردن
- داشتن حرکات غیرطبیعی مانند تکان دادن سریع و پیوستهٔ دست‌ها
- راه رفتن در حالت خمیده یا لنگ‌لنگان
برخی از این نشانه‌ها غیر از اسکیزوفرنی در بیماری‌های دیگر هم دیده می‌شود. از طرفی گاهی این نشانه‌ها در کودکانی که هیچ‌گونه اختلال عصبی-روانی ندارند نیز رخ می‌دهد. بنابراین با دیدن این نشانه‌ها باید به پزشک متخصص مراجعه کرد و او تشخیص می‌دهد که آیا فرزند شما دچار اسکیزوفرنی هست یا نه؟
نشانه‌های دیگر اسکیزوفرنی در خردسالان (3 تا 5 سال)
در کودکان بزرگتر از 3 سال، ممکن است نشانه‌های اسکیزوفرنی به‌طور ناگهانی یا به‌تدریج بروز کند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- گوشه‌گیری
- وابستگی بیش از حد به مادر و پدر، به‌طوری که کودک با لحظه‌ای دور شدن از مادر و پدر دچار ترس و اضطراب می‌شود.
- حرف زدن از اتفاقات ترسناک خیالی
بسیار مهم است که بعد از مشاهدهٔ این نشانه‌ها و پیش از اینکه کودک شما وارد مرحلهٔ گسست از واقعیت، مرحله‌ای که در آن فرد ارتباطش را با جهان واقعی کاملاً از دست می‌دهد- شود، او را نزد پزشک ببرید تا فرایند درمان شروع شود.
نشانه‌های اسکیزوفرنی در کودکان بزرگتر (سن شروع مدرسه و بعد از آن)
- کودک نمی‌تواند تفاوت دنیای واقعی را با رویاهای خود، داستان‌ها، نمایش‌های تلویزیونی و غیره تشخیص دهد.
- کودک از اینکه کسی یا چیزی که وجود خارجی ندارد به او آسیب برساند، ترس شدیدی دارد (توهم)
- کودک ممکن است صدایی بشنود که منشاء واقعی خارجی ندارد؛ مثل زمزمه‌ها یا صداهایی که به او دستور می‌دهد که کاری را انجام دهد.
- کودک ممکن است چیزهایی را ببیند که واقعیت ندارد. مانند چراغ‌های چشمک‌زن یا لکه‌های تاریک (توهم بینایی)
- خستگی زیاد و اضطراب
- ناتوانی از بیان کردن احساسات. کودک از واژه‌های بیانگر احساسات در هنگام صحبت کردن کم استفاده می‌کند.
- بروز رفتارهای آشفته و بی‌نظم، گیج بودن و دوره‌های نسبتاً طولانی نشستن و خیره شدن به جایی نامعلوم
- رشد کودک با هم‌سالان خود مشابهت ندارد و رفتارهایی شبیه کودکانِ کوچک‌تر، از خود بروز می‌دهد.
باز هم تاکید می‌کنیم که بروز این نشانه‌ها در کودک لزوماً به معنی ابتلا به اسکیزوفرنی نیست. بلکه در صورت بروز این نشانه‌ها باید به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دهد کودک به این اختلال دچار است یا نه.
متخصصان، نشانه‌های اسکیزوفرنی کودکان را به سه دستهٔ مثبت، منفی و شناختی تقسیم می‌کنند.
- نشانه‌های مثبت نشانه‌هایی هستند که در یک کودک سالم وجود ندارد اما در دورهٔ این اختلال به او افزوده می‌شود و نشان می‌دهد کودک روان‌پریش است؛ یعنی از واقعیت دور شده است. این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- انجام حرکات غیرمعمول
- داشتن افکار غیر طبیعی نظیر توهمات
- نشانه‌های منفی نشانه‌هایی هستند که در یک کودک سالم وجود دارند اما در دوره این اختلال، کودک این نشانه‌ها را از دست می‌دهد. به‌عنوان نمونه کودک سالم با هم‌سالان خود ارتباط برقرار می‌کند اما بعد از بروز این اختلال میلش را به ارتباط از دست می‌دهد. پس انزوا یک نشانهٔ منفی بیماری است. نشانه‌های منفی شامل رفتار و احساسات زیر است:
- میل به انزوا و تنهایی
- کم‌حرفی
- نشان ندادن احساسات
- نشانه‌های شناختی دربارهٔ شیوهٔ تفکر کودک و تأثیر بر یادگیری او است:
- اشکال در تمرکز
- اختلال در درک مطالب درسی
دلایل بروز اسکیزوفرنی در کودکان
متخصصان مطمئن نیستند که دقیقاً چه عواملی باعث اسکیزوفرنی می‌شوند یا اینکه چرا این اختلال در برخی از افراد در سنین کودکی و در برخی دیگر در سنین بالاتر آغاز می‌شود.
ژن‌ها، هورمون‌ها و به تبع آن مواد شیمیایی موجود در مغز کودک ممکن است در این امر نقش داشته باشند. این بیماری گاهی در بیش از یک فرد از خانواده بروز می‌کند. بنابراین اگر فردی در خانوادهٔ شما به اسکیزوفرنی مبتلا باشد، احتمال ابتلای کودک شما به آن بیشتر است.
برخی از متخصصان معتقدند که بروز اسکیزوفرنی در کودکان با شرایط مادر در دورهٔ بارداری ارتباط دارد. موارد زیر در دورهٔ بارداری مادر ممکن است احتمال ابتلای کودک را به اسکیزوفرنی بالا ببرد:
- مصرف مواد مخدر یا الکل
- تماس با ویروس‌ها، باکتری‌ها یا مواد شیمیایی
- نگرانی و اضطراب
- تغذیهٔ ضعیف و نامناسب
تشخیص اسکیزوفرنی کودکان
از آن‌جا که نشانه‌های بسیاری از اختلالات روانی خصوصاً در کودکان با هم هم‌پوشانی دارند، تشخیص اسکیزوفرنی فقط برعهدهٔ روانپزشک کودکان است. علاوه بر این برای دست‌یابی به تشخیص درست، می‌بایست جلسات متعدد و بررسی‌های بسیار انجام شود. ابتدا باید کودک را نزد یک متخصص بیماری‌های اطفال برد تا سلامت جسمی کودک را ارزیابی کند. اگر کودک از لحاظ جسمی سالم بود متخصص کودکان او را به یک روانپزشک کودک ارجاع می‌دهد. زیرا نشانه‌های جسمی که در اسکیزوفرنی دیده می‌شود ممکن است مرتبط با بیماری دیگری باشد. به‌عنوان مثال نشانه‌های اختلال در رشد که در بالا به‌عنوان یکی از نشانه‌های اسکیزوفرنی در خردسالان برشمرده شد، در بیماری‌های عفونی نظیر عفونت‌های کلیوی نیز دیده می‌شود. بنابراین ارزیابی سلامت جسمی کودک ضروری است.
پزشک متخصص برای کودک آزمایشاتی نظیر آزمایش خون، آزمون‌های سلامت روان و همچنین تصویربرداری مغزی انجام می‌دهد. همهٔ این موارد به تشخیص این اختلال کودک کمک می‌کند.
درمان اسکیزوفرنی در کودکان
درمان اسکیزوفرنی در کودکان مانند بزرگسالان و شامل موارد زیر است:
- داروها: پزشک ممکن است برای فرزند شما یک یا چند داروی ضد روان‌پریشی را تجویز کند. به این داروها، اصطلاحاً داروهای اعصاب نیز می‌گویند. این داروها به مدیریت توهمات (چه توهم‌های بینایی، چه توهم‌های شنوایی و تفکرات غیرواقعی) کمک می‌کنند. اگر فرزند شما قبلاً از این داروها استفاده می‌کرده و عوارض ناخوشایندی را نشان داده است، حتماً با پزشک در میان بگذارید.
- روان‌درمانی: متخصصان روانپزشکی کودکان با استفاده از خانواده‌درمانی و تشکیل گروه‌هایی از خانواده‌هایی که فرزند مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، می‌توانند به کاهش فشار و اضطراب ناشی از این بیماری در خانواده کمک کنند و با آموزش خانواده‌ها، روند بهبود کودک مبتلا به اسکیزوفرنی را سرعت بدهند. برای مثال با آگاه کردن خانواده‌ها از نشانه‌های حاد این اختلال، می‌توانند از آن‌ها بخواهند که در صورت بروز این نشانه‌ها حتماً کودک خود را به سرعت نزد روانپزشک ببرند. از طرفی خانواده‌ها می‌توانند تجربیات خود را با راهنمایی متخصص روانپزشکی، در اختیار دیگر اعضای این گروه بگذارند.
- آموزش مهارت‌های زندگی: متخصصین می‌توانند با برگزاری کلاس‌های ویژه، مهارت‌های اجتماعی و شیوهٔ انجام کارهای روزمره را به کودک آموزش دهند. همچنین می‌توانند به کودکان راه‌هایی را برای غلبه بر چالش‌های موجود در مدرسه بیاموزند.
- بستری شدن: اگر کودک شما نشانه‌های شدید دارد یا وارد دوره‌های بحرانی اختلالات روانی شده است، اقامت در بیمارستان سریع‌ترین راه کنترل نشانه‌ها در یک مکان امن است. با صلاح‌دید پزشک می‌توانید کودک را به‌صورت نیمه‌وقت به بیمارستان بیاورید و بستری کنید. و در ساعاتی از شبانه روز او را به خانه ببرید.
عوارض اسکیزوفرنی کودکی
اگر اسکیزوفرنی در دوران کودکی درمان نشود، می‌تواند در همان دوران یا در بزرگسالی برای فرد مشکلاتی نظیر موارد زیر ایجاد کند:
- ابتلا به سایر بیماری‌های روانی (مانند افسردگی)
- آسیب رساندن به خود و اقدام به خودکشی
- مصرف مواد مخدر یا الکل
- کناره‌گیری از اعضای خانواده و دوستان و درگیری با آن‌ها
- مشکلات حقوقی و مالی
- مشکل در حفظ شغل و موقعیت‌های زندگی
جمع‌بندی
اگر اسکیزوفرنی کودکی زود تشخیص داده شود، کودک با کمک پزشک متخصص می‌تواند نشانه‌های این اختلال را مدیریت کند. اگرچه درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد، اما مبتلایان می‌توانند با مدیریت این اختلال در تحصیل، شغل و زندگی اجتماعی خود موفق شوند.
دیگر تصاویر
مترجم
منبع
Canadian Guidelines for the Pharmacological Treatment of Schizophrenia Spectrum…, Autoimmune phenotypes in schizophrenia reveal novel treatment targets, Social Cognition, Language, and Social Behavior in 7-Year-Old Children at Famil…, Dopamine and glutamate in schizophrenia: biology, symptoms and treatment, Critical appraisal and comparison of recommendations of clinical practice guid…
لینک کوتاه