تجربه آموزش از راه دور در یکی از مدرسه‌های والدورف
چگونه با بودنِ فاصله میان آموزگاران و دانش‌آموزان، فناوری را متعادل و مناسب سن کودکان به‌کار ببریم؟
کارکنان یکی از مدرسه‌های والدورف، راهکارهای نوآورانه‌ای را برای تعادل میان مدّت به‌کار بردن فناوری برای یادگیری و انجام دادن دیگر فعالیّت‌های آموزشی، بر پایه‌ی ویژگی‌های مرحله‌ی رشد کودکان اندیشیده‌اند.
اگر در روزهای عادی از «مدرسه والدورف بالتیمور»۱ بازدید کنید، کودکان را سرگرم انجام دادن فعالیّت‌های گوناگون مانند خواندن کتاب، نواختن موسیقی یا بازی کردن در فضای آزاد می‌بینید. تنها چیزی که نمی‌بینید این است که کودکان تلفن همراه هوشمند و تبلت در دست داشته باشند یا به نمایشگر رایانه زُل زده باشند. هیچ نمایشگر دیجیتال در مدرسه نمی‌بینید. رویکرد مدرسه برای آموزش کودکانِ پیش از دبستان تا پایه‌ی هشتم، محدودیت در به‌کار بردن فناوری و نداشتن هیچ‌گونه افزار فناوری در محیط آموزش است. مدیر این مدرسه، «خانم وایت‌هِد»۲ می‌گوید: «پس از بسته شدن مدرسه‌ها (به سبب بیماری کووید ۱۹) و روی آوردن به آموزش از راه دور، در نظر داشتن نیازهای رشد کودکان در طراحی و اجرای شیوه‌ی آموزش، همچنان اولویت اصلی مدرسه است.»
او همچنین می‌گوید: «محدودیت در به‌کار بردن فناوری به این سبب است که کودکان در زمان مناسب و با شیوه‌ی مناسب با رسانه‌های الکترونیکی آشنا شوند. ما می‌خواهیم مطمئن باشیم که کودکان آرام آرام و گام‌به‌گام با فناوری آشنا می‌شوند تا به شکل نادرست در برابر آن قرار نگیرند. ما هنگام آموزش از راه دور نیز به ادامه‌ی این رویکرد پایبند هستیم.»
با آغاز همه‌گیری جهانی (بیماری کووید ۱۹)، مدرسه کارش را با آموزش از راه دور ادامه داد. هنگامی‌که آموزگاران به طراحی الگوی آموزش از راه دور پرداختند، فراهم کردن برنامه‌ی آموزشی باکیفیت و بدون درگیر شدن کودکان در جهان دیجیتال، بخش مهمِ نگرانی آن‌ها برای برنامه‌ریزی آموزشی بود.
یکی از ارزش‌های اصلی برنامه‌ی آموزشی والدورف، آشنا کردن کودکان با هر پدیده‌ای بر پایه‌ی مرحله‌ی رشد و بلوغ آن‌ها است. کودک تنها هنگامی با یک پدیده آشنا می‌شود که به سطح بلوغ مناسب برای فهمیدن آن رسیده باشد. برای معرفی و به‌کار بردن فناوری نیز همین رویکرد انجام می‌شود.
خردسال‌ترین دانش‌آموزان مدرسه، در فضای آزاد، آمیخته‌ای از بازیِ آزاد و انجام دادن فعالیّت با راهنمایی آموزگارشان را تجربه می‌کنند. فناوری‌هایی مانند تلفن همراه و تبلت در دسترس آن‌ها گذاشته نمی‌شود. در برنامه‌ی آموزشیِ دانش‌آموزان پایه‌ی هشتم، آشنایی مناسب و کاربردی با فناوری در نظر گرفته شده است، و این برنامه با پشتیبانی خانواده‌ها در خانه ادامه پیدا می‌کند. در وضعیّت کنونی، آموزگاران پیش از دبستان تا پایه‌های بالاتر، فناوری را برای ارتباط داشتن با دانش‌آموزان به‌کار می‌برند؛ فناوری و فضای مجازی، جانشین فضای کلاس و مدرسه برای برگزاری برنامه‌ی روزانه نشده است.
خانم وایت‌هِد می‌گوید: «هر آموزگار، کلاس خود را به‌خوبی می‌شناسد و آن‌چه را برای دانش‌آموزان کلاس مناسب است، به‌کار می‌گیرد. این وضعیّت برای ما نابه‌هنگام و نو بود؛ ولی با آگاهی از ویژگی‌های وضعیّت کنونی و همچنین پایبندی به اصول و باورهای آموزشی والدورف، خودمان را با آن هماهنگ کردیم.»
طراحی برنامه‌ی آموزشی
برنامه‌ی روزانه آموزش برای دانش‌آموزان والدورف (چه در پیش‌دبستان و چه پایه‌های مدرسه ابتدایی) با «درس اصلی»۳ آغاز می‌شود. درس اصلی، موضوع آموزشی است که با شیوه‌های گوناگون، چند هفته پیاپی، آموزش داده می‌شود. پس از پایان این دوره، موضوع آموزشی دیگری معرفی می‌شود. هدف این روش آموزشی، کمک به یادگیری ژرف یک موضوع با پرداختن به آن از دیدگاه‌های گوناگون است. در این شیوه، مهارت‌های میان‌رشته‌ای در درس‌های ریاضی، علوم، ادبیات و تاریخ برای یادگیری بهترِ موضوع آموزشی به‌کار گرفته می‌شود و پرورش می‌یابد.
آغاز روز با یادگیری درس اصلی، مهم‌ترین بخش آموزش بر پایه‌ی رویکرد والدورف است، و در آموزش از راه دور نیز همچنان مهم است. دانش‌آموزان پایه‌ی نخست، راهنمایی‌های کوتاه برای انجام دادن فعالیّت‌های درس اصلی را آنلاین از آموزگارشان دریافت می‌کنند.
«خانم بارک‌هاوزِر»، آموزگار پایه‌ی نخست می‌گوید: «سه روز در هفته با دانش‌آموزان تماس تصویری دارم. در این تماس‌ها، ادبیات، قصه‌گویی، طراحی الگوها، ریاضی و دیگر درس‌هایی را آموزش می‌دهم که دانش‌آموزان برای فراگیری آن‌ها به راهنمایی و آموزش بسیار نیاز دارند.»
دانش‌آموزان در روزهای دیگر هفته، آموزگارشان را در فضای مجازی نمی‌بینند. آموزگار راهنمایی‌ها و آموزش‌ها را برای آسان‌تر شدن یادگیری درس‌ها، فعالیّت‌های خواندن و تمرین‌های ریاضی برای آن‌ها می‌فرستد. دانش‌آموزان پژوهش درباره‌ی طبیعت، یادگیری زبان اسپانیایی، فعالیّت فیزیکی و برنامه‌های هنری را نیز در خانه ادامه می‌دهند. درس‌های این کلاس‌های تخصصی برای مادرها و پدرها فرستاده می‌شود. با بسته شدن مدرسه، ابزارهای انجام دادن فعالیّت‌ها درون بسته‌هایی گذاشته و برای هر دانش‌آموز فرستاده شد. یادگیری بر پایه‌ی تجربه کردن و داشتن روابط انسانی پایدار و پشتیبانی‌کننده، فلسفه بنیادیِ آموزش والدورف و علت اصلی موفقیّت آن است. در این رویکرد ساعت‌های طولانی به‌تنهایی در برابر نمایشگر نشستن و تنها دریافت‌کننده‌ی اطلاعات بودن، جایی ندارد. کودکان در مدرسه والدورف از راه انجام دادن یاد می‌گیرند.
خانم بارک‌هاوزر می‌گوید: «ما هنوز با همه وجودمان به نگه‌داشتن ارتباط کودکان با طبیعت و چیزهای واقعی و ملموس پایبندیم، و نشستن روبه‌روی نمایشگرِ افزارهای دیجیتال را درست نمی‌دانیم. برای ما ماندگاری رابطه‌ی کودکان با جهان بیرون از خانه، بسیار مهم است.»
دانش‌آموزان پایه‌ی سوم در حال یادگیری درس اصلی بسیار هیجان‌انگیزی هستند. آن‌ها درباره‌ی سکونتگاه‌های انسانی در طول تاریخ در سراسر جهان پژوهش می‌کنند. دانش‌آموزان پیش از آغاز آموزش از راه دور، درباره‌ی شیوه‌های ساختن پناهگاه‌های انسانی برای حفاظت از انسان در برابر پدیده‌های طبیعی و ارتباط گوناگون این پناهگاه‌ها با وضعیّت آب‌وهوایی هر منطقه، دانستنی‌هایی را آموخته بودند. یکی از نخستین تکلیف‌های دانش‌آموزان در آموزش از راه دور، ساختن یکی از این پناهگاه‌ها در حیاط خانه بود. برای انجام دادن این پروژه، برنامه‌ریزی، اندیشه‌ی خلاق و کار بدنی نیاز بود که هیچیک با افزارهای الکترونیکی انجام نمی‌شد.
روبه‌رو شدن با پیچیدگی‌ها
دانش‌آموزان پایه‌های ابتدایی، به همراهی و راهنمایی بیش‌تر مادرها و پدرها برای پیشبرد فعالیّت‌های آموزش از راه دور نیاز دارند. ولی دانش‌آموزان پایه‌ی ششم به بالا برای انجام دادن فعالیّت‌ها، به استقلال بیش‌تری نیاز دارند. به‌کارگیری فناوری برای دانش‌آموزان مدرسه در پایه‌های ششم تا هشتم، با افزایش توانمندی آن‌ها در فهم جایگاه و کاربرد آن به‌عنوان افزار یادگیری، بیش‌تر می‌شود. دانش‌آموزان پایه‌ی ششم، آموزگارشان را بیش‌تر از دانش‌آموزان پایه‌های پایین‌تر می‌بینند و راهنمایی و آموزش آنلاین بیش‌تری برای یادگیری درس‌های‌شان دریافت می‌کنند.
خانم «نینا جونز»، آموزگار پایه‌ی ششم می‌گوید: «من کوشش می‌کنم تا آموزش‌ها با نیازهای مرحله‌ی رشد کودکان متناسب باشد. پیش از این، کاربرد فناوری در زندگی دانش‌آموزان کم بود. آن‌ها عادت به نشستن روبه‌روی نمایشگر به مدّت طولانی ندارند و این کار برای‌شان ناراحت‌کننده است. این شیوه‌ی نادرستی است که کودکان را وادار کنیم مدّت طولانی با افزار الکترونیکی کار کنند. از این رو، برنامه‌ی درسی ما به گونه‌ای است که این اتفاق نیافتد.»
پایه هفتمی‌ها نیز تکلیف‌هایی دریافت می‌کنند که بی‌درنگ پس از گرفتن آموزش، توجه آن‌ها را به جهان واقعیِ پیرامون آن‌ها جلب می‌کند. برای نمونه، دانش‌آموزان مهارت‌های ریاضی‌شان را برای پیدا کردن الگوی هندسی در معماری خانه‌های‌شان به‌کار گرفتند و محاسبه‌های لازم را برای ساختن پنجره یا دَر انجام دادند. این فعالیّت برای آن‌ها بسیار جالب بود. همه‌ی فرایند طراحی و محاسبه‌ی این تکلیف‌های ریاضی در پیوند با هنر، روی کاغذ انجام شد.
برای دانش‌آموزان، تجربه‌ی درس خواندن در این وضعیّت، یک درس مهم زندگی نیز دارد: یادگیری مدیریت زمان و به‌پایان رساندن یک کار به‌تنهایی. دانش‌آموزان در مدرسه کم‌تر با این واقعیت روبه‌رو بودند، ولی اکنون فرصت خوبی برای تمرین این مهارت است.
خانم جونز می‌گوید: «من مادرها و پدرها را تشویق می‌کنم تا از کودکان بخواهند فکر کنند چگونه برنامه‌ی هفتگی‌شان را می‌توانند تنظیم کنند تا همه‌ی کارهای‌شان را کامل انجام دهند. من هر ثانیه‌ی روز را برای آن‌ها برنامه‌ریزی نمی‌کنم. کودکان را همراهی می‌کنم تا برنامه‌ی مناسب وضعیّت خودشان را بیابند. گام مهم برای سامان‌دهی این برنامه، دانستن فاصله‌های مناسب برای استراحت است. این که آنان بدانند چه مدّت می‌توانند کار کنند و هر چند وقت یک‌بار، به استراحت نیاز دارند. کوشش برای یافتن برنامه‌ی مناسب خود، از ویژگی‌هایی است که پرورش آن در این مرحله از رشد کودک نیاز است.
خانم وایت‌هِد می‌گوید: «این وضعیّت، سخت و چالش‌برانگیز است، با این همه، آموزگاران و کارکنان مدرسه می‌کوشند خانواده‌ها را یاری دهند تا بهترین شیوه را برای ادامه دادن آموزش کودکان در پیش گیرند. ما می‌دانیم اکنون خانواده‌ها فشار و نگرانی بسیاری احساس می‌کنند. نقش ما این است که افزارهایی فراهم کنیم تا به آن‌ها برای رشد متعادل کودک‌شان کمک کنیم. در این میان، آموزگاران مهم‌ترین نقش را دارند. آن‌ها همچنان سکّان‌دار آموزش کلاس‌های‌شان هستند.»
پی‌نوشت:
۱. Waldorf School of Baltimore
۲. Pat Whitehead
Main lesson .۳
مترجم
لینک کوتاه