پردازش ذهنی در کودکان دو زبانه و تک‌زبانه - بخش پایانی

درباره‌ی تأثیر دو زبانگی در عملکردهای ذهنی و خصوصا هوش، به دو دیدگاه متقابل می‌توان اشاره کرد: دیدگاه مبتنی از دو زبانگی افزایشی و دیدگاه مبتنی بر دو زیانگی کاهشی.

 پژوهش حاضر افراد تک‌زبانه و دوزبانه را از نظر فرایندهای ذهنی، به ویژه هوش، مقایسه می‌کند. این پژوهش مبنای «فرضیهی صفر‌» است که نبود تفاوت معنادار را در عملکرد ذهنی کودکان دو زبانه و تک زبانه مطرح می‌کند. به منظور تأیید یا رد فرضیه‌ی کنونی، ۲۵ کودک دبستانی در محدوده‌ی سنی هشت تا ده سال به آزمون وکسلر پاسخ دادند که به همین منظور طراحی شده است.

جهت مقایسه‌ی عملکرد دو گروه در این بررسی، آزمون تی از دو نمونه‌ی مستقل گرفته شد که حاکی از نبود تفاوت معنادار بین دو گروه بود. با توجه به نتایج این بررسی، به نظر می‌رسد که افراد تک‌زیانه و دوزبانه از نظر عملکرد ذهنی و به‌ویژه هوش تفاوت معناداری نداشته باشند.

قبل از خواندن این مطلب پردازش ذهنی در کودکان دو زبانه و تک‌ زبانه - بخش سوم را مطالعه کنید.

۶. هدف پژوهش

هدف پژوهش حاضر مقایسه‌ی کودکان تک‌زبانه و کودکان دو‌ زبانه از نظر عملکرد ذهنی و به ویژه هوش بود. سؤال پژوهشی به صورت فرض صفر بیان شد. مبنی بر این که تفاوت معنی داری میان عملکرد کودکان دو زبانه و تک‌زبانه در آزمون‌های مربوط به پردازش ذهنی (در این جا آزمون هوش) وجود ندارد. سطح معنی داری ۰٫۵ در نظر گرفته شد.

۷. روش تحقیق

شرکت کنندگان این تحقیق بر اساس نمونه گیری هدف دار (بر اساس سن و جنسیت با مقیاس هوشی: بین شش تا شانزده سال) و تا حدودی نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. شرکت کنندگان ۲۵ دانش آموز ابتدایی بودند که در یکی از مدارس دولتی شهر تهران مشغول به تحصیل بودند. دوازده نفر آن‌ها دو زبانه (پنج دختر و هفت پسر) و سیزده نفر آن‌ها نیز تک‌زبانه (هفت پسر و شش دختر) بودند. سن شرکت کنندگان بین هشت تا ده سال بود. ملاک دو زبانه و تک‌ زبانه درنظرگرفتن این کودکان زبان مادری آن‌ها بود که از مادر یا پدر خود فرا گرفته بودند و در منزل و یا در ارتباط با قومیت‌های هم زبان خود استفاده می‌کردند.

کودکان دو زبانه به زبان‌های ترکی آذری و فارسی مسلط بودند و کودکان تک زبانه فارسی زبان بودند. از آنجا که شرکت کنندگان در این پژوهش در مدارس دولتی و عادی تحصیل می‌کردند، افراد متعلق به طبقه‌ی متوسط اجتماع درنظر گرفته شدند. از نظر فرهنگی نیز کودکان دو زبانه به فرهنگ و قومیت آذری و کودکان تک زبانه به فرهنگ و قومیت فارسی نزدیکی بیشتری را نشان می‌دادند.

در مطالعه‌ی حاضر، یگانه ابزار در دسترسی برای محقق آزمون هـــوش وکسلر کودکان (Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised) WISC-R بوده که از آن برای اندازه‌گیری هوش کلامی، محاسباتی، و منطقی (از انواع هوش که در تئوری هوش‌های چندگانه مطرح شده‌اند) استفاده شده است. این نسخه از آزمون هوش و کسلر را، در سال ۱۳۷۳، شهیم در دانشگاه شیراز برای کودکان ایرانی استاندارد کرده است. در مطالعه‌ی حاضر فرم کوتاه شده‌ی آن به کار گرفته شد که از چهار زیرگروه واژگان، اطلاعات عمومی، چیدمان مکعب، و تکمیل تصاویر تشکیل شده است. درجه‌ی اعتبار گزارش شده‌ی نسخه‌ی کوتاه و نسخه‌ی کامل آزمون، که قسمت‌های دیگری نیز دارد و از طریق روش دو نیمه کردن حاصل شده که درجاتی بین ۰٫۹۶ تا ۰٫۹۵ را نشان داده است. طبق قوانین برگزاری این آزمون، شرکت کنندگان در مدت ۹۰ دقیقه به سؤالات پاسخ دادند.

در تحقیق حاضر فقط از تست هوشی استفاده شده است و طرح تحقیق مطالعه‌ی حاضر توصیفی است.

۸. یافته‌های پژوهش

با توجه به این که گروه‌های مورد مطالعه دو گروه مستقل را تشکیل می‌دادند متغیر کمی فاصله‌ای با هم مقایسه شدند و یا درنظرگرفتن اینکه داده‌های مورد نظر از توزیع نرمال پیروی می‌کردند از آزمون‌ تی‌دو نمونه‌ی مستقل استفاده شد. جدول ۱ خلاصهای از اطلاعات کلی حاصله را نشان می‌دهد.

جدول ۱. آمار توصیفی مربوط به مقایسهٔ نمرات هوش کودکان تک زبانه و کودکان دو زبانه

همانطور که ملاحظه می‌شود میانگین نمرات هوش کودکان تک زبانه برابر با ۹۵٫۳۸ و میانگین نمرات کودکان دو زبانه ۱۰۰٫۴۱ بوده است. جدول ۲ نتایج آزمون لوین را برای تعیین برابری و یا نابرابری واریانس (تغییرات میانگین) نشان می‌دهد.

جدول ۲. آزمون لوین برای تعیین برابری یا نابرابری واریانس نمرات هوش کودکان تک زبانه و کودکان دو زبانه

همانطور که جدول ۲ نشان می‌دهد درجه‌ی تفاوت واریانس‌ها بیشتر از ۰٫۰۵ است و این بر برابری واریانس‌ها صحه می‌گذارد. با توجه به نتایج، جدول ۳ که خلاصه ای از آزمون تی‌دو نمونهٔ مستقل را نشان می‌دهد. حاکی از آن است که با درنظرداشتن واریانس‌های برابر، ۰٫۰۵< ۰٫۲۴۹  = Sig است که طبق آن فرض صفر تحقیق، مبنی بر نبودن تفاوت هوشی بین کودکان تک‌ زبانه و کودکان دو زبانه، تأیید می‌شود.

جدول ۳: آزمون تی نمونهٔ مستقل برای مقایسهٔ میانگین هوش کودکان تک زبانه و کودکان دو زبانه

نتایج مقایسه‌ی آزمون هوش کودکان تک زبانه و کودکان دو زبانه در نمودار زیر آورده شده است.

نتایج تحقیقات پیشین نشان داده است که افراد دو زبانه خلاق ترند و به تصادفی بودن زبان و رابطهٔ میان واژه‌ها آگاه ترند. علاوه بر این به توانایی‌های فرازبانی مجهزند و توانایی بیشتری در پردازش درونی کلام دارند(ibid).

با توجه به مشاهدات محققان و نتایج تحقیقات، مشاهده شد که در مورد زمان تحویل تست کامل شدهٔ هوش، کودکان تک زبانه سریع تر عمل می‌کردند و اعتماد به نفس بالاتری را از خود نشان می‌دادند. با توجه به احتمال تائیر متغیرهای مداخله گر نظیر و در کنترل نداشتن آن‌ها در این زمینه، آزمونی انجام نگرفت که تعیین کند آیا این تفاوت سرعت معنادار است یا خیر، ولی به طور نسبی می‌توان گفت که اگر در زمینه‌ی سرعت انجام دادن تست تفاوت معناداری بین دو گروه وجود داشته باشد، می‌توان تأثیر دو زبانگی کاهشی را در کودکان مسلط به زبان آذری و فارسی تأیید کرد.

در حقیقت، بررسی دو زبانگی حیطه‌ای گسترده و پیچیده است که شامل مطالعه‌ی ماهیت دانش زبانی افراد و نحوهٔ به کاربردن دو زبان (یا بیشتر) و همچنین پیامدهای گسترده‌تر اجتماعی و فرهنگی کاربرد گستردهٔ دو یا چند زبان در جوامع است. همانطور که ادواردز اظهار می‌دارد موارد زیر برخی از مشکلات مربوط به تشخیص رابطهٔ میان دوزبانگی (مثبت یا منفی) و رشد ذهنی انعطاف پذیری ذهنی، هوش، و غیره است:

• این که کدام تعریف با از دوزبانگی دنبال شود می‌تواند مقایسهٔ افراد تک زبانه و دوزبانه را تحت تأثیر قرار دهد و سوالاتی را دربارهٔ چگونگی تعیین تک زبانگی و دو زبانگی مطرح کند؛
• این که کدام تعریف از هوش دنبال شود و این کدام آزمون هوشی از صحت بیشتری برخوردار است دو مسئله‌ی متفاوت است؛
• این که، با درنظرداشتن متغیرهای مداخله گر که کنترل شدنی نیستند، چگونه می‌توان از نتایج مقایسهٔ هوشی افراد دو زبانه و تک زبانه مطمئن شد مشکل دیگری است. در واقع کنترل متغیرهایی مانند سن و جنسیت ممکن است مشکل نباشد، اما کنترل وضعیت اقتصادی - اجتماعی نمی‌تواند دقیقا انجام شود و علت آن این است که اغلب ممکن است تفاوت ابزار تعیین وضعیت اقتصادی - اجتماعی درنظر گرفته نشود.

مشکلات ذکر شده مقایسهٔ علی افراد دو زبانه و تک زبانه را تا حدودی امکان ناپذیر می‌کند و لااقل نتایج تحقیقاتی را که در این زمینه انجام می‌شود تا حدود زیادی نامعتبر می‌کند. به این دلیل مطالعهٔ حاضر فقط به مقایسهٔ دو گروه تک زبانه و دو زبانه در زمینهٔ عملکرد هوشی بسنده کرده است و نتیجه گیری قاطعی را دربارهٔ رخداد دوزبانگی کاهشی دوزبانگی افزایشی گزارش نمی‌کند.

۹. نتیجه گیری

در پایان می‌توان گفت، دوزبانگی پدیدهای چندبعدی است که عوامل مختلفی، متاثر از عوامل اجتماعی، قومی، و فردی، در شکل‌دهی آن دخیل‌اند. فرد دوزبانه ممکن است در هر دو زبان روان و فصیح باشد بدون این که عملکردی شبیه فردی تک زبانه در آن زبان‌ها داشته باشد. این بدان معناست که سیستم زبائی فرد دو زبانه می‌تواند از جهاتی با فرد تک زبانه تفاوت داشته باشد (به مطالعات مکنامارا مراجعه شود).

بنابراین بیانی معقول از دوزبانگی را نمی‌توان فقط بر پایهٔ نظریه‌ای گذاشت که توانش افراد تک‌زبانه را قالب کاری خود قرار می‌دهد. تحقیقات آتی می‌توانند در گروه‌های مختلف سنی در نظر بگیرند و آن‌ها را با توجه به عواملی نظیر سرعت پاسخ گویی به سؤالات هوش و یا میزان اعتماد به نفس در حین پاسخ گویی با هم مقایسه کنند. پژوهشگر در این بررسی از ابزاری کلاسیک برای اندازه‌گیری بخش‌های منطقی - ریاضی و کلامی هوش استفاده کرده است که ابزارهای کلاسیک و تئوری‌ها جدید را پیوند دهد. صرف نظر از اینکه آیا بزار استفاده شده در این تحقیق می‌تواند، به رغم کلاسیک بودن، نتایجی پذیرفتنی به دست دهد یا خیر، می‌توان پیشنهاد کرد که در تحقیقات آتی از ابزار مدرن تری برای ارزیابی انواع هوش استفاده شود.

منابع

و کسلر، دیوید (۱۳۷۳). مقیاس تجدید نظر شدهٔ هوش یکسلر برای کودکان، انطباق و هنجاریابی سیما شهیم، شیراز: دانشگاه شیراز.

Anastasi, A. and F. Cordova (۱۹۵۳). "Some Effects of Bilingualism. Upon the Intelligence Test Performance of Peur to Rican Children in New York City'. Educational Psychology, Vol. ۴۴.

 Bhatia, T. K. (۲۰۰۶). "Overview and Foundations'. T. K. Bhatia and W. C. Ritchie (eds.). The Handbook of Bilingualism, Oxford: Blackwell.

 Bloomfield, L. (۱۹۳۳), Language, London Allen and Unwin

 Butler, G. Y. and K. Hakuta (۲۰۰۶), Textbooks Bilingualism and Second Language Acquisition',

 T. K. Bhatia and W. C. Ritchie (eds.), The Handbook of Bilingualism, Oxford: Blackwell,

Cummins, J. (۱۹۸۴). Bilingualism and Special Education. Clevedon: Multilingual Matters.

 Edwards, J. (۱۹۹۵). Multilingtialism, London: Rutledge.

 Edwards, J. (۲۰۰۶), 'Foundations of Bilingualism', T. K. Bhatia and W. C. Ritchie (eds.), The Ilandbook of Bilingualism, Oxford; Blackwell.

 Ervin, S. M. and C. E. Osgood (۱۹۵۴), 'Second Language Learning and Bilingualism', Personality and Social Psychology, Vol. ۵۸,

 Garcia, O. (۱۹۹۸), "Bilingual Education', F. Coulmas (ed.), The Handbook of Sociolinguistics, Oxford: Blackwell,

 Gardner, H. and T. Hatch (۱۹۸۹). 'Multiple Intelligences Go to School, Educational Implications of the Theory of Multiple Intelligences', Educational Researcher, Vol. ۱۸, No. ۸.

 Goodenough, F. (۱۹۲۶). 'A New Approach to the Measuremenť of Intelligence of Young Children', Genetic Psychology, Vol. ۳۳

. Hakuta, K. (۱۹۸۶). Mirror ofLanguage, The Debate on Bilinginalism, New York. Basic Books.

 Hamers, J. F. and M. H. A. Blanc (۲۰۰۰). Bilinguality and Bilingualism, Cambridge:Cambridge University.

 Haugen, E. (۱۹۵۳). The Norwegian language in America, Pennsylvania: University of Pennsylvania.

lanco-wortall, A. (۱۹۷۲) Bilingualism and Cognitive Development, child Development, Vol. MacNamara, J. (۱۹۶۷). The Bilingual's Linguistic Performance, a Ps Social Issues, Vol.۴۳.

McKian, E. (۲۰۰۵). The New American Oxford Dictionary, Oxford, Oxford University.

 Mohanty, A. K. and C. Perregaux (۱۹۹۷). Language Acquisition and Bilingualism", J. W. Berry, P. R. Dasen, and T. S. Saraswathi (eds.), Handbook of Cross-Cultural Psychology, Vol.۲, Boston, MA. Allyn and Bacon.

 Paradis, M. (۱۹۸۱). `Neurolinguistič organization of a Bilingual`s Two Languages`. Lacus Forum, vol. ۷.

. Paradis, M. (۲۰۰۰). 'Cerebral Representation of Bilingual Concepts, Bilingualism, Language, and Cognition, Vol. ۳, No. ۱.

Peal, E, and W. E. Lambert (۱۹۶۲), “Th Relation of Bilingualism to Intelligence', Psychological Monographs, Wol. ۷۶.

 Reynolds, A. G. (۱۹۹۱), Bilingitalism, Multiculturalism, and Second Language Learning. The McGill Conference in Honor of Wallace E. Lambert, New Jersey. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

 Richards, J. C. and T. S. Rodgers (۲۰۰۱). Approaches and Methods in Language Teaching, Cambridge. Cambridge University.

 Romaine, S, (۱۹۹۲), Language, Education and Development, Urban and Ritral Tok Pisin in Papua New Guinea, Oxford: Oxford University.

 Romaine, S. (۱۹۹۵). Bilingualism, Oxford. Blackwell.

Saer, D.J. (۱۹۲۳). The Effect of Bilingualism on Intelligence', British Journal of Psychology, Vol. ۱۴, No. ۱.

Tsushima, W.T. and T. P. Hogan (۱۹۷۵). "Verbal Ability and School Achievement of Bilingual and Monolingual Children of Different Ages". Educational Research, Vol. ۶۸.

Valdés, G, and R. A. Figueroa (۱۹۹۴). Bilingualism and Testing. A Special Case of Bias, Norwood, New Jersy. Ablex.

پردازش ذهنی در کودکان دو زبانه و کودکان تک‌ زبانه - بخش نخست

پردازش ذهنی در کودکان دوزبانه و کودکان تک‌ زبانه - بخش دوم

پردازش ذهنی در کودکان دوزبانه و کودکان تک‌ زبانه -بخش سوم