موسیقی عاملی مهم در رشد کودک و روابط والد و فرزند
به‌تازگی مقاله‌های فراوانی در مجله‌های علمی منتشر شده است که اشاره به گسترهٔ وسیعی از تأثیرهای چشم‌گیر یادگیری و گوش دادن به موسیقی، بر رشد مغزی کودکان و بزرگ‌سالان دارند. بررسی‌های دیگر نشان می‌دهند هنگامی که والدین با فرزندان کودک و نوجوان خود در تجربه‌های موسیقیایی مانند گوش دادن، رقصیدن با موسیقی، و خواندن آهنگ‌ها سهیم می‌شوند، بر روابط آنان تأثیر مثبتی می‌گذارد.
تأثیرهای موسیقی بر رشد مغز
پژوهش‌ها با به‌کارگیری روش‌های گوناگون تصویربرداری عصبی، نشان می‌دهند که چگونه آموزش موسیقی از سنین پایین (پیش از هفت سالگی)، تغییرهای فیزیکی آشکاری در ساختار و کارکرد مغز پدید می‌آورد.
در پژوهشی بر «مادهٔ سفید جسم پینه‌ای بدن»۱ (فرمانگاه واقع در مرکز مغز)، افزایش دیده شد که در واقع نتیجهٔ آن، افزایش پیوندهای مغز است. هنگامی که «انیشتین» کودکی خردسال بود، نواختن ویولن را آموخت. در بررسی از مغز او، پیوندهای فوق‌العاده قوی دیده شده است.
در بررسی تازهٔ دیگری نشان داده شد که آموزش موسیقی در خردسالی، ماده خاکستری در پوستهٔ مغزی را، به‌ویژه در ناحیهٔ حسی‌حرکتی، افزایش می‌دهد. بر پایه مشاهدات، هماهنگی بهتری که در نتیجهٔ آن پدید می‌آید، سازگاری عاطفی و خودکنترلی در واکنش به رویدادها را نیز بهبود می‌بخشد. طبیعی است این موضوع، توانایی تحمّل ناکامی را در کودک افزایش می‌دهد و از واکنش بیش از اندازهٔ او به موقعیت‌های سخت، پیش‌گیری می‌کند.
همچنین یافتهٔ دیگر از تصویربرداری عصبی، نشان داد حتی یادگیری کوتاه‌مدّت موسیقی، به افزایش جریان خون در سمت چپ مغز می‌انجامد. برپایه دیدگاه‌های موجود، این موضوع باعث بهبود توانایی در پردازش زبان می‌شود.
در ماه مارس ۲۰۱۸ در «مؤسسه ملی مرکز سلامت کِندی»۲، در کارگاهی دربارهٔ موسیقی و مغز، گروهی از دانشمندان بر یافته‌های پژوهشی تأکید داشتند که نشان می‌داد کودکان از نوزادی در گوش دادن به موسیقی پاسخ‌گر هستند، و این تجربه به شکل چشم‌گیری به رشد زبانی آنان کمک می‌کند. این گروه اشاره کردند، موسیقی جدا از افزایش رشد زبانی، بر رشد کارکردهای شناختی دیگر مانند توجه، درک فضایی - بصری، و کارکرد اجرایی نیز تأثیری مثبت دارد.
به دلیل افزایش علاقه نسبت به رابطهٔ موسیقی و کارکرد مغز، رشته تحصیلی «موسیقی‌شناسی اعصابی»۳ شکل گرفت. به‌کارگیری روش‌های تصویربرداری از مغز در پژوهش‌های چند سال گذشته، نشان داد که موسیقی همهٔ بخش‌های شناخته شدهٔ مغز را فعّال می‌کند. این موضوع برای همهٔ ما هنگام گوش دادن به موسیقی، رخ می‌دهد. نواختن ساز نه‌تنها مغز موسیقی‌دان‌ها را فعّال می‌کند، بلکه بر رشد مغز آنان نیز تأثیر می‌گذارد. در نگاهی کلّی، مغز موسیقی‌دان‌ها بزرگ‌تر است و پیوندهای بسیار بیش‌تری نسبت به مغز عموم مردم در آن وجود دارد. همچنین موسیقی‌دان‌ها حافظهٔ کاربردی، مهارت‌های شنوایی و انعطاف‌پذیری شناختی برتری دارند. همهٔ این کارکردهای مغز، در نتیجه «انعطاف‌پذیری عصبی»۴ افزایش می‌یابند. انعطاف‌پذیری عصبی، به بیان ساده، یعنی کارکرد فعّال و غیرفعّال در گذر زمان، شبکهٔ پیوندهای مغز را با شکل دادن و یا تقویتِ مدارهای موجود یا تشکیل نورن‌های تازه، دوباره «سیم‌کشی» می‌کند.
تأثیر موسیقی بر موفقیّت تحصیلی
در «کنفرانس جهانی دربارهٔ یادگیری، آموزش و راهبری تحصیلی»۵ که در سال ۲۰۱۲ برگزار شد، بررسی‌های پژوهشی از منابع گوناگون به اشتراک گذاشته شد. اکنون این باور وجود دارد که موسیقی تجربه‌ای مؤثر برای کودکان در مدارس فراهم می‌کند تا مهارت‌های شنیداری‌شان را گسترش دهند؛ همچنان که برای کودکانِ با مشکلات یادگیری، تجربه‌ای سودمند است. ارتباط پویای کودک با موسیقی تأثیرهای مثبت فراوانی می‌تواند داشته باشد، مانند:
- مهارت‌های ادراکی، زبان و خواندن و نوشتن؛
- محاسبات؛
- رشد فکری و منطقی؛
- توجه و تمرکز؛
- رشد بدنی و سلامتی.
تأثیر موسیقی بر رشد اجتماعی و عاطفی
نواختن یک ساز، به احساس کامیابی و همچنین افزایش عزت نفس می‌تواند بیانجامد. سودمندی‌های دیگر آن، افزایش اعتماد به‌نفس، خودانضباطی و تداوم در چیرگی بر ناکامی‌ها هنگام مشکل بودن یادگیری می‌تواند باشد.
«مؤسسه پژوهشی بر پایه جامعه محلی دانشگاه بین‌المللی فلوریدا»۶ با همکاری «پروژه موسیقی میامی»۷ بررسی انجام داد با این رویکرد که برنامه‌های موسیقی گروهی مدرسه، چگونه بر پنج مهارت رشد اجتماعی: شایستگی، اعتماد به‌نفس، توجه و مراقبت، شخصیت و/ روابط فردی، تأثیر می‌گذارند. این پژوهش ۱۸۰ کودک و نوجوان هشت تا هفده ساله را به مدت سه سال زیر نظر گرفت. این دانش‌آموزان در یک مدل ارکستری آموزش موسیقی، شرکت می‌کردند. یافته‌های ارائه شده از این پژوهش در فوریه سال ۲۰۱۹، نشان داد که این دانش‌آموزان در هر پنج مهارت رشد اجتماعی، پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند.
آغاز دوره‌های موسیقی از سن کم سودمندی‌های بسیاری به همراه دارد
گوش دادن به موسیقی در هر سنی سودمند است، همچنان که یادگیری نواختن یک ساز (حتی در بزرگ‌سالی) به خوشنودی فردی و تغییرهای مثبت در کارکرد مغز می‌تواند بیانجامد. هرچند اتفاق نظر کنونی کارشناسان بر این است که بیش‌ترین سودمندی هنگامی به‌دست می‌آید که آموزش موسیقی پیش از هفت سالگی آغاز شود.
پدرها و مادرها روزبه‌روز بیش‌تر با فراهم کردن زودهنگام شرایط تماس کودکان با موسیقی همراه می‌شوند. امروزه گوشی‌هایی برای گذاشتن روی شکم ساخته شده است تا مادران اجازه دهند فرزندشان گوش دادن به موسیقی را پیش از تولد بتوانند آغاز کنند. آواز خواندن برای نوزادان و در دسترس گذاردن اسباب‌بازی‌های ساده که آواهای موسیقی تولید می‌کنند، آغاز خوبی می‌تواند باشد. فراهم کردن اسباب بازی‌های موسیقیایی برای نوپایان و بازی کردن به همراه آنها کودکان را با علت و معلول تولید آواها روبرو می‌کند و آنها می‌توانند یاد بگیرند فواصل سادهٔ موسیقی را بنوازند.
برنامه‌های بسیاری هست که آموزش موسیقی به کودکان پیش‌دبستانی را فراهم می‌کنند و مشارکت والدین را نیز دربر می‌گیرد.
«من و همسرم عاشق موسیقی هستیم، ما هر دو، فرزندمان را از سن کم در تماس با موسیقی قرار دادیم. به‌یاد دارم یک روز که به خانه آمدم، همسرم را دیدم که روی مبل با یک گوشی استریو روی شکمش، دراز کشیده‌بود. او گفت: دارم به بچه‌مان مقداری فرهنگ می‌دهم. هر دو فرزند ما، از سن کم در برنامه‌های موسیقی شرکت می‌کردند و هر دو چندین ساز می‌توانند بنوازند. ما نیز به همراه آنها ساز می‌زنیم. دخترم سال‌هاست در گروه کُر می‌خواند، و از موسیقی در کارش که آموزش به دانش‌آموزان استثنایی است، بهره می‌برد. پسرم تدوین‌گر در سینما و تلویزیون است و پس از آموزش‌های پیشرفته در موسیقی، اکنون ارکستراسیون و آهنگ‌سازی برای فیلم انجام می‌دهد.»
دو برنامه برجستهٔ موسیقی که برای کودکان و نوجوانان در سراسر آمریکا ارائه می‌شود، عبارتند از:
برنامهٔ «موسیقی باهم»۸، دوره‌های موسیقی و حرکت برای نوزادان، نوپایان، پیش‌دبستانی‌ها و والدین برگزار می‌کند. در این برنامه، روش‌های بسیاری برای تعامل موسیقیایی با کودکان ارائه می‌شود. در این برنامه همچنین کلاس‌های خانوادگی برای کودکان، والدین و پرستاران برگزار می‌شود و دربرگیرندهٔ کلاس‌ها برای «همه گروه‌های سنی»، «نوزادان» و «کودکان و بزرگ‌سال» است. کلاس‌های موسیقی باهم در مراکز مستقل و در مدرسه‌ها در بیش از سه‌هزار محله در سراسر دنیا برگزار می‌شود.
«مدارس موسیقی یاماها»۹، آموزش موسیقی را برای کودکان، که از پیش‌دبستانی آغاز می‌شود، و نیز بزرگ‌سالان فراهم می‌کند. کودکان پیش‌دبستانی می‌آموزند با کیبورد نغمه‌هایی بنوازند، اما در کلاس‌های گروهی تئوری موسیقی را نیز ماهرانه یاد می‌گیرند. والدین فعّالانه در کلاس پیش‌دبستانی‌ها درگیر هستند. کودکانی که برنامه را در کلاس‌های پیشرفته زیر ده سال (هشت و نُه سال) ادامه می‌دهند، نه‌تنها در نواختن یک یا چند ساز توانمند می‌شوند، بلکه آهنگ نیز می‌توانند بسازند.
اگر شما یکی از این برنامه‌ها را در نزدیکی محل زندگی‌تان نمی‌توانید پیدا کنید، گزینه دیگر «لسن‌فیس»۱۰ است که آموزش موسیقی آنلاین برای کودکان ارائه می‌دهد. لسن‌فیس آموزگاران موسیقی را برای سازهای گوناگون پیش‌گزینش می‌کند. شما به‌آسانی برای یک یا چند کودک، می‌توانید کلاس رزرو کنید. کلاس‌ها به روش کنفرانس ویدیویی زنده (دو طرفه) برگزار می‌شود. والدین می‌توانند (و دعوت می‌شوند) که کلاس‌های زنده را از نزدیک ببینند.
سهیم شدن در لحظه‌های موسیقیایی با فرزندان‌تان به پیشرفت رابطهٔ شما می‌انجامد
مقاله پژوهشی که در نشریه «ارتباطات خانواده»۱۱ در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، نشان داد که درگیری موسیقیایی والد – فرزندی، رابطهٔ میان والدین و فرزندان کودک و نوجوان‌شان را، به‌ویژه در همدلی و تبادلات اجتماعی، بهبود می‌بخشد؛ زیرا مشارکت در موسیقی، مانند رقصیدن یا آواز خواندن با همدیگر، به هم‌زمانی نیاز دارد.
گوش دادن به موسیقی به تنهایی، بخش‌هایی از مغز را که در پیوند با همدلی، احساس‌های مثبت، و خوشایندی است، فعّال می‌کند. پژوهش‌های عصب‌شناسی به این یافته رسیده‌اند که گوش دادن به موسیقی، به تراوش «دوپامین» - پیام‌رسان عصبی و فعّال‌ساز بخش لذّت در مغز - می‌انجامد.
شرکت گروهی در فعّالیت موسیقیایی، شرکت‌کنندگان را با یکدیگر هماهنگ‌تر می‌سازد. این هم‌زمانی از تجربه‌های موسیقیایی فراتر می‌رود و به زندگی روزانه وارد می‌شود.
پژوهشی دیگر نشان می‌دهد که رشد همدلی در دوران کودکی، به هنجارهای پذیرفته شده اجتماعی، مانند همکاری و تعامل‌های اجتماعی رشد یافته می‌انجامد.
روش‌های بسیاری هست که والدین و کودکان به کمک موسیقی می‌توانند تعامل کنند
آواز خواندن، بیش‌تر از لالایی‌خوانی‌های والدین برای فرزندان‌شان آغاز می‌شود. پیشنهاد می‌شود والدین برای خردسالان و کودکان کم سن خود، زیاد آواز بخوانند. آواز خواندن برای نوزادان و نوپایان نه‌تنها دوستی و محبت پدید می‌آورد، بلکه برای رشد زبانی آنان نیز حیاتی است. شما همراه با کودکانی که سن‌شان بیش‌تر است، می‌توانید آواز بخوانید. آوازخوانی باهم، شما را با یکدیگر هماهنگ می‌کند. آهنگ‌های لذّت‌بخشی را بیابید که بتوانید یاد بگیرید، آنها را باهم و یا خانوادگی بخوانید. آواز خواندن فعّالیتی عالی در مسافرت‌های جاده‌ای، اردوها و شب‌نشینی‌های خانوادگی است.
رقصیدن با کودکان از هنگامی می‌تواند آغاز شود که شما فرزندتان را در آغوش می‌گیرید و دور اتاق آواز می‌خوانید. آهنگ‌هایی را پیدا کنید که کودکان شما دوست دارند؛ همراه با آهنگ بخوانید و برقصید. دربارهٔ بچه‌های دبستانی بگذارید آنها به شما یاد دهند با آهنگی که هر دو لذّت می‌برید، چگونه برقصید. بیش‌ترِ آهنگ‌های قدیمی برای همهٔ سنین، پُر طرفدار هستند. نامعقول باشید و خوش بگذرانید. به نوجوانان خود نیز اجازه دهید تا رقص‌های جدید را به شما یاد بدهند، و یا در یک رقص خانوادگی شرکت کنند. پیشنهاد دیگر در این‌باره، خرید لوح فشردهٔ ورزشی برای بچه‌هاست که باهم می‌توانید ورزش کنید، و آنان را تشویق کنید به‌تنهایی نیز ورزش کنند. این کار جانشین بسیار خوبی برای دیدن برنامه‌های تلویزیونی است، و به تناسب اندام‌شان نیز کمک می‌کند.
باهم گوش دادن به موسیقی بسیار لذّت‌بخش است. ترانه‌های دل‌خواه خود را بیابید و با گوش دادن به آنها لذّت ببرید. گوش دادن به موسیقی‌های جدید را آزمایش کنید. کودکانتان را با گوش دادن به موسیقی‌های سُنتی و کلاسیک در خانه، آشنا کنید.
رفتن به کنسرت موسیقی، روش بسیار خوبی برای گذراندن وقت و همراهی با کودکانتان است. بسیاری از کنسرت‌ها، برنامه‌های ویژه‌ای برای کودکان دارند که آنان را با کلاسیک‌های موسیقی آشنا می‌کند. این برنامه‌ها مفرّح هستند و کمابیش هدف‌شان شرکت دادن والدین و بچه‌ها باهم است. به‌دنبال کنسرت‌های سَبک‌های دیگر موسیقی مانند «پاپ» و «کانتری» نیز باشید تا با کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان بتوانید در آنها شرکت کنید.
آموختن نوازندگی یک ساز باهم، فعّالیت دیگری است که شما و فرزندتان می‌توانید انجام دهید. مشارکت شما در این کار، برانگیزاننده کودک‌تان خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد پیشرفت در موسیقی در کارکرد شناختی و مهارت‌های اجتماعی‌عاطفی بزرگ‌سالان نیز سودمند است. این فعّالیت به یک علاقه یا سرگرمی مشترک می‌تواند تبدیل شود و شما باهم می‌توانید دونوازی کنید.
باهم در گروه کُر خواندن، راه دیگری برای سهیم شدن با نوجوان‌تان در یک فعّالیت موسیقیایی می‌تواند باشد. اگر شما و فرزندتان آوازخوانی را دوست دارید، در یک گروه کُر عضو شوید.
«هنگامی که دبیرستانی بودم، در گروه کُر می‌خواندم. وقتی پدرم نیز به آن پیوست، به نظرم دل‌پذیر آمد. این ماجرا ما را به‌هم نزدیک‌تر کرد.»
ثابت شده است که موسیقی برای رشد و همچنین فعّالیتی مشترک، سودمند است.
«من در یک بخش کامل از کتاب آینده‌ام («خانوادهٔ متعادل: چگونه مدت دیدن فیلم و تلویزیون را کم کنیم و خوش گذراندن، تناسب اندام و هم‌پیوندی خانوادگی را بیش‌تر کنیم؟»۱۲) به مفهوم هم‌پیوندی پرداخته‌ام. هم‌پیوندی احساس تعلّق همراه با حس امنیّت و محافظت را پدید می‌آورد. اصول کار، دربرگیرنده درگیری در فعّالیت‌های مفرّح و معنادار، ایجاد لحظه‌های نزدیک و شخصی دو نفره، گسترش سُنت‌های خانوادگی، و فراهم آوردن فضای خلوت شخصی هنگام نیاز است. سهیم شدن در تجربه‌های موسیقیایی با کودکان برای بهبود هم‌پیوندی با دو روش مهم - بازی و فعّالیت‌های خانوادگی - انجام می‌شود.»
Music Is an Important Ingredient for Child Development and Parent-Child Relationships
By Robert Myers, PhD / February 26, 2019 / Child Development, Family Building, Fun Family Activites, Well-Balanced Family
پی‌نوشت‌ها:
۱. the white matter in the corpus callosum
۲. National Institutes of Health Kennedy Center
۳. neuromusicology
۴. neuroplasticity
۵. World Conference on Learning, Teaching and Educational Leadership
۶. Florida International University’s Community Based Research Institute
۷. Miami Music Project
۸. Music Together
۹. The Yamaha Music Schools
۱۰. Lessonface
۱۱. Journal of Family Communication
۱۲. How to Reduce Screen Time and Increase Family Fun, Fitness and Connectedness
مترجم
نویسنده
لینک کوتاه