شهروندی دیجیتال چیست؟ - بخش نخست
شهروندی دیجیتال یعنی هر فردی مسئولانه از فناوری-،رایانه، اینترنت و دستگاه‌های دیجیتال برای تعامل و برقراری ارتباط با جامعه استفاده می‌کند. آموزش شهروندی دیجیتال برای دانش‌آموزان موضوعی ضروری است. اگر فردی شهروند خوبی در جهان دیجیتال نباشد و دانش کمی درمورد نحوه‌ی استفاده‌ی ایمن از اینترنت داشته باشد، استفاده‌ی غیرمسئولانه‌ی او از شبکه‌های اجتماعی، سبب آزار و اذیت اینترنتی دیگران خواهد شد.
با پیشرفت روزافزون و خیره‌کننده‌ی فناوری، جهان به شکل دهکده‌ای یکپارچه درآمده است که در آن همه‌ی انسان‌ها، برای فعالیت‌های مختلف به اینترنت نیاز دارند. این فعالیت‌ها می‌تواند بررسی حساب بانکی، خرید محصولات یا فقط برقراری ارتباط با یک دوست باشد.
مفاهیم شهروندی دیجیتال
برای آموزش شهروندی دیجیتال، باید بر روی 8 مفهوم اساسی کار کرد:
- همدلی در جهان دیجیتال
- نحوه‌ی استفاده از اینترنت
- شناختن اطلاعات کاربری
- تمرین سواد دیجیتال
- دانستن شکاف‌های دیجیتالی
- تمرین سلامت دیجیتال
- ایمن‌سازی ابزارهای دیجیتال
- برابری جنسیتی در جهان دیجیتال
1. همدلی در جهان دیجیتال
از آن‌جا که استفاده از اینترنت بیش‌تر به ارتباطات متنی متکی است، شنیدن لحن صدا، دیدن حالت‌های چهره و یا درک نشانه‌های غیرکلامی افراد که هنگام گفت‌وگوی حضوری از مخاطب دریافت می‌کنیم، ناممکن است. در نتیجه کاربران فضای مجازی به آسانی درمورد یکدیگر دچار اشتباه می‌شوند و قضاوت‌های تندی درباره‌ی گفته‌های آنلاین یکدیگر دارند.
کاربران اینترنت به جای انجام یک مکالمه معمولی از راه یک تماس تلفنی یا چهره به چهره، ممکن است از راه نوشتار، با هدف آسیب رساندن به احساسات یکدیگر، به‌هم ضربه بزنند. در بدترین موارد، این نوع رفتار می‌تواند به آزار و اذیت اینترنتی منجر شود، که به عنوان یک مشکل ویژه برای کاربران جوان اینترنت شناخته شده است.
آموزش همدلی در فضای مجازی، بسیار دشوار است. چون همدلی درواقع یک موضوع اخلاقی و انتزاعی است. و آموزش آن مانند آموزش سایر موضوعات اخلاقی آسان نیست. بنابراین باید به افرادی که می‌خواهند وارد فضای دیجیتال شوند گوشزد کرد که در مقابل واژه‌ها و جملات دیگران نباید واکنش عصبی نشان دهند. چرا که واژه به تنهایی منتقل‌کننده‌ی همه‌ی منظور گوینده نیست و سعی کنند همدلی با دیگران را تمرین کنند.
2. نحوه‌ی کار با اینترنت
اینترنت یک شبکه‌ی بسیار پیچیده از سرورها و رایانه‌های به‌هم پیوسته است که از راه ابزارهایی مانند رایانه و تبلت و.. با شبکه‌ای از اتصالات سیمی و بی‌سیم با مرورگرها خدمات خود را ارائه می‌دهد. گرچه این یک توضیح مبهم است، اما واقعیت این است که اینترنت بسیار گسترده و پیچیده شده است و به همین دلیل آموزش آن هم دشوار و تا اندازه‌ای ناممکن است.
اینترنت به قدری سریع و پاسخ‌گو است که فکر کردن به تمام فرآیندهایی که در پشت صحنه اتفاق می‌افتد، برای نمونه فقط برای اینکه شخصی ایمیل خود را بررسی کند، بسیار حیرت‌انگیز است. بنابراین نیاز است که مردم جهان بدانند که این فرآیندها چه هستند و چگونه ایجاد می‌شوند و پیش می‌روند.
دانش‌آموزان هم باید از این روابط و نحوه‌ی پردازش اطلاعات در اینترنت آگاه شوند تا زمینه برای درک شهروندی دیجیتال فراهم آید.
3. شناختن اطلاعات کاربری
اطلاعات کاربری یکی از پیچیده‌ترین و نگران کننده‌ترین مفاهیم در دنیای دیجیتال است. تقریبا هر شرکتی که دارای یک وبگاه است، اطلاعات افرادی را که از آن بازدید می‌کنند، جمع‌آوری می‌کند. این داده‌ها می‌تواند مانند صفحاتی که شخص در فضای مجازی مشاهده می‌کند بی‌اهمیت باشد و یا اینکه مانند آدرس خانه و یا اطلاعات حساب بانکی مهم و حیاتی باشند.
- بیش‌تر شرکت‌ها از این راه، برای بازاریابی بهتر استفاده می‌کنند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند که مشتریان خود را بهتر بشناسند و ارتباط‌شان را با آن‌ها بر اساس خواسته‌های‌شان تنظیم کنند.
ولی وبگاه‌هایی هم وجود دارد که ممکن است از این اطلاعات سواستفاده کنند. برای نمونه ممکن است سابقه‌ی جست‌وجوی افراد در مرورگر را استخراج کنند و با این کار وارد حریم خصوصی او شوند. یا اطلاعات حیاتی افراد را گردآوری و طبقه‌بندی می‌کنند و به بالاترین پیشنهاد می‌فروشند.
در حالی که تقریباً در همه‌ی کشورها قانونی وضع شده است که بر اساس آن شرکت‌ها نمی‌توانند اطلاعات مربوط به افراد زیر 18 سال (یا در بعضی از مناطقزیر 13 سال) را جمع‌آوری کنند، اما واقعیت این است کهمتاسفانه این اتفاق می‌افتد. در نتیجه، دانش‌آموزان باید در مورد اطلاعات کاربری شخصی و چگونگی محافظت از آن‌ها بیش‌تر بدانند.
برای همین دانش‌آموزان باید با مفهوم «ردپای دیجیتالی» آشنا باشند. ردپای دیجیتالی، اثر ویژه‌ای است که هر فردی در اینترنت از خود به جا می‌گذارد. هر زمانی که فرد وارد وبسایتی می‌شود، از سوی برخی نرم افزاها که کارشان پیدا کردن ردپای دیجیتالی است، رصد می‌شود. سپس در هنگام بازگشت، همان نرم‌افزار ردپای او را با ردپای قبلی مطابقت می‌دهد و برای افراد نشانه‌ای مانند یک شماره قرار می‌دهند. با این کار می‌دانند شما چه کسی هستید، چند بار از وبگاه آن‌ها دیدن کرده‌اید، علاقه‌مندی شما چیست و بیش‌تر به دنبال چه چیزی بوده‌اید و...
برخی از وبگاه‌های بزرگ مانند فیس بوک و گوگل، ممکن است رفتار اینترنتی شما را حتی در خارج از وبسایت‌های‌شان پیگیری کنند. چون این ابر وبگاه‌ها، به داده‌های وبگاه‌های دیگر دسترسی دارند.
در حال حاضر، قانونی عملی برای جلوگیری از این نوع شکستن حریم‌های خصوصی از سوی ویسایت‌ها وجود ندارد. بنابراین باید دانش‌آموزان بدانند که وقتی از اینترنت استفاده می‌کنند، تحت نظر هستند.
4. تمرین دانش دیجیتال
سواد دیجیتالی، مفهوم گسترده‌ای دارد. اما کاربردی‌ترین تعریف آن این است که با آموختن و تمرین سواد دیجیتال، کاربر اینترنت وقتی اطلاعاتی را از صفحات و وبگاه‌های اینترنتی به دست می‌آورد، می‌داند که این اطلاعات تا چه اندازه دقیق و درست و است و ریشه‌ی آن کجاست. در نتیجه سواد دیجیتال یکی از سخت‌ترین مفاهیم برای آموزش به دانش‌آموزان است و از مهم‌ترین ویژگی‌های دانش‌آموزان برای تبدیل شدن به شهروندان دیجیتالی خوب است! چرا که اگر افراد نتوانند اطلاعات درست را از اطلاعات نادرست و دروغ تشخیص دهند، چگونه می‌توانند در فضای دیجیتال آسیب نبینند و به دیگران آسیب نزنند؟
سواد دیجیتال هم‌چنین شامل یادگیری اصول اخلاق، خویشتن‌داری در فضای اینترنت و آزار ندادن دیگران در این فضا است. آموزش سواد دیجیتال به برنامه‌ریزی، ظرافت و پژوهش زیادی نیاز دارد. خوش‌بختانه شرکت‌هایی از سراسر جهان برای آموزش سواد دیجیتال، درس‌ها، فعالیت‌ها، ارزیابی‌ها و ایده‌هایی را ارائه می‌دهند.
ادامه دارد...
شهروندی دیجیتال چیست؟ - بخش دوم
دیگر تصاویر
ویراستار
عادله خلیفی
مترجم
لینک کوتاه