آموزش مفاهیم به کودکان، مهارت ۳: مفاهیم

یکی دیگر از پیش نیازهای یادگیری در کودکان درک مفاهیم است. درک و فهم مفاهیم مختلف می‌تواند اساس بسیاری از آموزش‌ها و یادگیری‌های بعدی قرار گیرد.

فعالیت‌هایی برای آموزش مفاهیم

کوچک، بزرگ و مساوی

۱. استفاده از میوه و اشیا: یک سیب کوچک و یک سیب بزرگ یا هر میوهٔ مشابه آن انتخاب کنید و مفهوم کوچک و بزرگ را به کودک آموزش دهید. همین کار را می‌توانید با استفاده از مکعب‌های چوبی و اشیای دیگر انجام دهید تا کودک به مفهوم کوچکی و بزرگی دست پیدا کند (تبریزی، ۱۳۸۶).

۲. استفاده از خمیر: استفاده از خمیر بازی یک راه خوب برای آموزش اندازه و مقدار است. یک خمیر بازی یک رنگ بردارید و آن‌ها را به صورت دایره با اندازه‌های مختلف در آورید، سپس بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین آن‌ها را جلوی کودک قرار دهید و به او مفهوم کوچک و بزرگ را آموزش دهید. اندازه‌ها را کم کم به هم نزدیک کنید تا کودک بتواند تغییر اندازه کم را نیز درک کند.

برای آموزش مفهوم مساوی، مقدار مساوی از خمیر را بردارید و به شکل گلوله درآورید (دقت داشته باشید که مقدار خمیر یکسان باشد تا گلوله‌ها هم اندازه شود).migna.ir سپس به او مفهوم مساوی را آموزش دهید. اجازه دهید که کودک در گلوله کردن خمیر به شما کمک کند و دست ورزی با خمیر را تجربه کند.

کم و زیاد

۱. بازی با خوراکی‌ها

بهتر است آموزش مقدار کم و زیاد را با خوراکی‌هایی که کودک دوست دارد شروع کنید. می‌توان از شکلات شروع کرد. تعدادی شکلات جلوی کودک بگذارید. شکلات‌ها را به دو دسته تقسیم کنید. یک دسته تعداد زیادی شکلات دسته دیگر تعدادی کم (مثلاً یک دسته ۱۰ شکلات و دسته دیگر ۳ شکلات). باید ابتدا تفاوت زیاد باشد و کم کم تفاوت را کم کنید. بعد از درک مفهوم کم و زیاد می‌توان مفهوم مساوی را با استفاده از تناظر یک به یک به کودک آموزش داد. به این صورت که شکلات‌ها را به دو دستهٔ مساوی تقسیم می‌کنید و از کودک می‌خواهید که بگوید کدام بیش تر، کم تر و یا مساوی است؟ اگر کودک یک دسته را بیش تر یا کم تر نامید، شکلات‌ها را مرتب و با فاصله جلوی او بچینید. به او بگویید این شکلات‌ها که جلوی من است مال من و این‌هایی که جلوی توست مال توست. حالا ببینیم از کی بیش تره؟ شکلات‌ها را ردیف و مقابل هم قرار می‌دهید و می گویید ببین همه مثل هم است. پس شکلات‌ها با هم مساوی است.

۲. اشیا و تصاویر

بعد از این که کودک با استفاده از خوراکی‌ها مفهوم کم و زیاد و مساوی را یاد گرفت، به سراغ اشیا و تصاویر بر روید تا مفهوم در آن تثبیت شود.

زیر، رو، بالا، پایین

توپ‌هایی را انتخاب کنید و یک بار زیر میز و یک بار روی میز قرار دهید. هم زمان کلمهٔ زیر یا رو را تکرار کنید و از کودک بخواهید که او هم تکرار کند تا این مفهوم در او شکل گیرد.

همان توپ را در دست گرفته یک بار بالا ببرید و بار دیگر پایین بیاورید و آن قدر این کار را ادامه دهید تا کودک مفهوم بالا و پایین را یاد بگیرد (تبریزی، ۱۳۸۶).

کودک را جلوی خود درحالت ایستاده قرار دهید. از او دور شوید و بگویید: «دارم از تو دور می‌شوم. دووور». حالا به او نزدیک شوید و تکرار کنید: «دارم به تو نزدیک می‌شوم. نزدیییک». حالا از او بخواهید این کار را با شما انجام بدهد و تکرار کند «دور، نزدیک. دور، نزدیک». زمانی که کودک به صورت عینی و تجربی این مفهوم را یاد گرفته به سراغ تصاویر بروید و دوری و نزدیکی را روی تصویر به او آموزش دهید و از او بپرسید. هم چنین می‌توانید از او بخواهید که اشیا دور و نزدیک خودش را نشان داده و نام ببرد.

جلو، عقب

۱. قطار بازی

برای آموزش مفهوم جلو و عقب یا جلو و پشت می‌توان از چند بچهٔ دیگر هم کمک گرفت و اگر امکان آن نیست ۲ نفری هم می‌توان انجام داد. به صف بایستید بگویید می‌خواهی قطار بازی کنیم؟ سپس به کودک مفهوم جلو و عقب را آموزش دهید. اگر او جلوی شماست بگویید تو جلوی منی، جلو. من عقبم، من پشت تو هستم. این جمله را چند بار تکرار کنید و از او هم بخواهید تکرار کند. جاها را عوض کنید تا کودک بتواند به طور کامل به مفهوم دست پیدا کند. اگر بازی را به صورت گروهی انجام می‌دهید از بچه‌ها بخواهید که هر کدام اسم نفر جلویی یا عقبی خودش را صدا کند.

۲. ماشین بازی

ماشینی را بردارید و آن را جلو و عقب ببرید و مرتب تکرار کنید «جلو، عقب». از کودک نیز بخواهید که این کار را تکرار کند. در مرحلهٔ بعد، از چند ماشین استفاده کرده و ترافیک درست کنید. بهتر است ماشین‌ها به رنگ‌ها یا اندازه‌های مختلف باشد. سپس از او سؤال بپرسید. مثلاً: ماشین جلوی (یا عقب) ماشین قرمز کدام است؟

کوتاه - بلند

۱. قدگیری

بهتر است ابتدا کوتاهی و بلندی را به صورت عینی آموزش داد. کودک را جلوی خود در حالت ایستاده قرار دهید. بگویید می‌خواهیم بدانیم قد چه کسی بلندتر است. به او بگویید من بلندم شما کوتاهی. همین کار را با بچه‌ها و یا اشیا کوتاه تر یا بلندتر از خودش که در خانه است، انجام دهید

۲. استفاده از اشیا

می‌توان از مدادهای با اندازه‌های مختلف یا اشیا با اندازه‌های مختلف استفاده کرد و مفهوم کوتاهی و بلندی را مانند بالا به کودک آموزش داد.

۳. استفاده از تصاویر

وقتی کودک به مفهوم کوتاهی و بلندی دست پیدا کرد، به او تصاویری را نشان دهید و از او بخواهید که کوتاه‌ترین یابلندترین را پیدا کند.

شناسایی جهت‌های راست و چپ

برای آموزش سمت راست و چپ طبق تجربهٔ نویسندگان ابتدا بهتر است که دست راست و چپ را به صورت عینی به کودک آموزش داد. ابتدا از دست خودش کمک بگیرید و بهتر این است که دستی را هدف قرار دهید که کودک مدادش را در آن دست می‌گیرد. سپس به سراغ دست طرف مقابل (که می‌تواند خود شما باشد) بروید اما ابتدا پشت به کودک بنشینید و به او بگویید دست راست شما را بگیرد و سپس رویتان را به سمت او- همان طور که دست راست شما را گرفته- برگردانید و به او توضیح دهید که اگر کسی مقابل تو قرار بگیرد دست راست و چپ او مخالف تو می‌شود مثل زمانی که می‌خواهی با کسی دست بدهی.