اینترنت، بازی‌های رایانه ای و سلامت کودکان

در دو دهه اخیر، فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات با دگرگون ساختن ابزارها و شیوه‌های تولید و انتشار اطلاعات و هم چنین فراهم آوردن بستر تبادل و نشر آسان و گسترده اطلاعات موجب تحولات بنیادین در رسانه‌ها و ابزارهای اطلاع رسانی و آموزش جامعه گردیده است. مجموعه این تحولات، فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی را برای نظام سلامت کشور پدید آورده است که هر یک به نوبه خود قابل تأمل است. به دلیل اهمیت سلامت کودکان در جامعه به عنوان پایه ای از سلامت در بزرگسالی و همچنین با توجه به اینکه اینترنت و دنیای مجازی بخش بزرگی از زندگی روزانه کودکان امروزی را تشکیل می‌دهد پاره ای از تاثیرات مثبت و منفی اینترنت و بازی‌های رایانه ای بر سلامت کودکان را مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد.

آسیب شناسی اینترنت اینترنت منبع مهمی از اطلاعات، اخبار و سرگرمی‌هاست؛ اما از آنجا که مطالب اینترنت مانعی برای انتشار ندارند می‌توانند بنا بر فرهنگ و سن کاربران، مشکلاتی را ایجاد نموده و سلامتی افراد را به خطر بیندازد. بعضی اطلاعات ممکن است برای کاربران مخصوصاً کودکان مناسب نباشند و از انجایی که کاربران اینترنتی می‌توانند هویت خود را فاش نکنند خطرهای بالقوه بیشتر خواهند شد، اما ایا این مطلب بدین معناست که نباید از اینترنت استفاده کرد یا به فرزندان اجازه نداد از اینترنت استفاده کنند؟ کاربران در دنیای اینترنت می‌توانند تجربه‌های مثبتی داشته باشند اما در این تجربه نیز مانند هر فعالیت دیگری از جمله رفتن به مدرسه، آشپزی، دوچرخه سواری و مسافرت، مخاطراتی وجود دارد.

دنیای اینترنت مانند سایر بخش‌های جامعه از افراد مختلفی تشکیل شده است. کاربران می‌توانند بهره‌های زیادی از اینترنت ببرند اما ممکن است از این طریق مورد سوء استفاده و آزار نیز قرار گیرند و حتی سلامتیشان به خطر بیفتد. اینترنت و کودکان دسترسی آزاد به اطلاعات، اتاق‌های گفتگو، پست الکترونیک غیر قابل کنترل، گروه‌های اینترنتی و...ضرورت توجه جدی به امنیت کودکان در هنگام کار با تارنمای جهانی را اجتناب ناپذیر می‌کند. کودکان نسبت به افراد میانسال از اشتیاق و جرات بیشتری برای کنجکاوی در رایانه و اینترنت برخوردارند و راحت تر با پندارها و باورهای متعارف کنار می‌آیند.

اینترنت مزایا و امکامات شماری را فراروی عموم مردم و به ویژه قشر نوجوان قرار می‌دهد، اما از دیگر سو تاثیرات منفی نیز وجود داردکه درصورت توجه نکردن به آن، سلامت این نسل و در نهایت سلامت جامعه را به خطر خواهد انداخت. کودکان در هنگام بر خط (آن لاین) بودن، با خطرات گوناگونی مواجه‌اند.

برخی از این خطرات چنین‌اند:

•  قرار گرفتن در معرض منابع غیر مناسب
•  تبلیغ مواد مخدر، الکل، سیگار و خطرات روانی
•  معضلات حقوقی و مالی مبنی بر دسترسی کودکان به شماره کارت اعتباری والدین
•  تجاوز به حریم خصوصی
• کاهش استعدادهای نهفته کودک

سوء کاربری از اتاق‌های گفتگو یا چت روم‌ها اینترنت و بازی و سرگرمی اگرچه بازی و سرگرمی یکی از نیازهای اساسی برای تخلیه هیجان و رشد خلاقیت‌های ذهنی به شمار می‌رود، اما تأثیر بازی‌های خشن یا استفاده بیش از حد از این سرگرمی‌ها، علاوه بر ایجاد مشکلات روحی، عدم توانایی در مهار کردن تمایلات، ایجاد بی ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی نیز برای کودکان در حال رشد ایجاد می‌کند که مشکلات بینایی ناشی از تمرکز و نزدیکی با نمایشگر رایانه، صدماتی که به سامانه اسکلتی در اثر نشستن طولانی و نامناسب وارد می‌شود و چاقی از آن جمله است. در حالیکه بازی‌های رایانه ای سلامت محور، با رعایت اصول سلامتی خواهد توانست در آموزش سلامت جامعه نقشی مهم داشته باشد.

آثار منفی بازی‌های رایانه ای بر سلامت جسمی کودکان:

امروزه با رشد فزاینده بازی‌های رایانه ای، میلیون‌ها کودک و نوجوان در سراسر جهان با رویگرداندن از بازی‌های پر تحرک و شادی آفرین، ساعت‌ها مانند مسافری یکه و غریب بی هیچ همراهی وارد دنیای بازی‌های بی انتهای رایانه ای شده و در نهایت با چشمانی برافروخته و لب و لوچه های آویزان با تذکرات مکرر والدین آن را رها می‌کنند.

•  کندی رشد جسمانی
• ضعف توان بینایی و خستگی چشم
•  آسیب‌های مفصلی
• اختلال گوارشی
• آسیب‌های پوستی 
• ایجاد تهوع و سرگیجه
•  چاقی
• منزوی کردن کودکان و نوجوانان
• افت تحصیلی
• اعتیاد
• تقویت حس پرخاشگری
•  رفتارهای تهاجمی
•  کم توجهی
•  تیک‌های عصبی
•  بازی‌های رایانه ای که هیچ جنبه آموزشی ندارند و کودکان را با صحنه‌های خشن سرگرم می‌کنند برای کودکان بیش فعال که کنجکاوتر هستند مخرب است و میزان توجه و تمرکز آن‌ها را کاهش می‌دهد.
•  افت اخلاقی
• بزهکاری اجتماعی
• بازی‌های رایانه ای تعاملات و مهارت‌های اجتماعی کودک را کم می‌کند بهتر است به فن آوری اطلاعات مانند هر فن آوری نوین و جدید؛ با کاربری مناسب و سود کاربری نگاه نمود و سعی نمود که کاربری مناسب را به جامعه آموخت.

نظام سلامت می‌تواند با بستر سازی و ایجاد فضای مناسب، نسبت به توسعه کاربری اینترنت در حوزه سلامت اقدام نماید.بسترسازی اولیه محتوای مفید سلامت، حمایت از وبگاه‌ها و خدمات سلامت الکترونیک، تدوین قوانین نظارت بر فضای مجازی، ایجاد سازوکارهای برخورد قانونی با وبگاه‌های بر هم زننده سلامت جامعه و مهم‌تر از همه فرهنگ سازی استفاده از اینترنت برای خانواده خواهد توانست نقشی مهم در ارتقای سواد سلامت جامعه داشت.

همچنین دست اندر کاران نظام سلامت باید با حمایت از ساخت بازی‌های رایانه ای سلامت محور، اصول و مبانی سلامت را از طریق بازی در اختیار جامعه قرار دهند و تلاش نمایند تا با ارائه راهکار به سازندگان بازی‌های رایانه ای، اصول استفاده از بازی‌های رایانه ای را برای کاربرانشان نهادینه نمایند.

تهیه و تنظیم کننده: شیلا قاسم زاده (کارشناس مامایی) واحد سلامت خانواده شبکه بهداشت و درمان شهرستان سیریک