با دانش آموز خمود چه کنیم؟

«بقراط» پدر علم طب و پزشک نامدار یونان باستان در تعریف‏ خستگی می‏گوید: «خستگی آسیب اندام‏هاست که در اثر اسب‏سواری‏ بسیار طولانی ایجاد می‏شود.» چنین تعریفی از خستگی شاید در نظر ما بسیار ابتدایی و ناکامل برسد، اما همین‏که چنین تعریفی از این مقوله در نوشته‏های یونان باستان وجود دارد، حاکی از این واقعیت است که چنین‏ مشکلی از قدیم الایام، آن‏چنان به وفور وجود داشته که تعریف مجزایی‏ برای آن ارائه شده است. خستگی در جوامع امروز بشری شیوع بسیار بالایی دارد، به‏گونه‏ای‏ که بر اساس یک مطالعه در کشور فرانسه، از هر ۱۰ نفر،۸ نفر خود را خسته می‏پندارند. هم‏چنین، خستگی یکی از شایع‏ترین علایمی است که‏ مردم به سبب آن به پزشک مراجعه می‏کنند.

خستگی چیست؟

«خستگی» نوعی احساس فرسودگی است که افراد آن را به اشکال‏ متنوعی مانند کسالت شدید، خمودگی، فقدان نشاط و انرژی، از دست‏ رفتن علاقه و اشتیاق و کاهش شور و هیجان توصیف می‏کنند. هم‏چنین‏ عموما افراد دچار این مشکل، احساس ذهنی ضعف و تمایل مفرط به‏ استراحت و یا خواب را هم بیان می‏کنند.

چرا خستگی ایجاد می‏شود؟

هنگامی که خستگی حاصل کار روزانه یا فعالیت فیزیکی مداوم‏ باشد، طبیعی محسوب می‏شود. هم‌چنین ممکن است در نتیجه یک‏ دوره طولانی فشار فکری نیز خستگی ایجاد شود. در چنین‏ شرایطی علت خستگی معمولا برای افراد مشخص است و به ندرت‏ مشکل‏آفرین خواهد بود. اما خستگی مزمن (احساس حالت خستگی‏ و خمودگی برای مدتی حدود چند ماه) وضعیت غیرطبیعی است و نیاز به پیگیری دارد. در زیر مهم‌ترین علل ایجادکننده خستگی را بررسی‏ می‏کنیم:

خستگی می‏تواند منشأ روانی داشته باشد

خستگی با منشأ روانی، حدود ۸۰ درصد موارد خستگی را شامل‏ می‏شود و عموما ناشی از فشار روانی و یا افسردگی است.

خستگی و فشار روانی

فردی که خستگی او ناشی از فشار روانی است، عموما در اثر اضطراب هنگامی که برای خواب به بستر می‏رود، خسته است و هنگام‏ بیدار شدن در صبح هم به همان اندازه احساس خستگی می‏کند. یعنی‏ گویا خواب در رفع خستگی او مؤثر نیست. «خستگی» نوعی احساس فرسودگی است که افراد آن را به اشکال متنوعی مانند کسالت شدید، خمودگی، فقدان نشاط و انرژی، از دست رفتن علاقه و اشتیاق و کاهش شور و هیجان توصیف می‏کنند. هم‌چنین عموما افراد دچار این مشکل، احساس ذهنی ضعف و تمایل مفرط به استراحت و یا خواب را هم بیان می‏کنند به نظر می‏رسد خستگی در طول روز کاهش می‏یابد.

فرد از این‏که‏ همواره خسته است و هیچ مقدار استراحت یا خواب خستگی او را بهبود نمی‏بخشد شاکی است. او در یک زمان احساس خستگی شدید می‏کند و در زمانی دیگر (گاهی تنها چند دقیقه بعد) پر از انرژی می‏شود و توانایی انجام هر مسؤولیتی که به وی سپرده می‏شود را داراست. در افراد مبتلا به فشار روانی، خستگی به‏طور شایعی همراه با سردرد و دردهای‏ پراکنده دیگر است.

خستگی و افسردگی

خستگی ناشی از افسردگی الگوی مشخصی ندارد. اما عموما سایر نشانه‏های افسردگی هم در این افراد یافت می‏شود. برخی از این نشانه‏ها عبارت‌اند از: ضعف، بی‏اشتهایی، کاهش وزن، بی‏تفاوت نسبت به محیط اطراف، بی‏خوابی (بعضا خواب زیاد)، عدم‏لذت از فعالیت‏هایی که قبلا برای فرد لذت‏بخش بوده است، نارضایتی از خود و...

خستگی گاهی نشانه یک بیماری جسمی است

افراد مبتلا به بیماری‏های جسمی که مبتلا به خستگی هم‏ می‏شوند، عموما به دنبال بررسی بیشتر، نشانه‏های دیگری را هم از خود بروز می‏دهند. اتفاقا بروز خستگی، نشانه‏ای بسیار مهم در برخی‏ اختلالات است که محیط مدرسه بستر مناسبی برای بروز این نشانه‏ (خستگی) است.

• -کم‏کاری تیروئید: یکی از علل شایع خستگی، کم‏کاری تیروئید است. عموما افراد دارای این بیماری، نشانه‏هایی مانند این موارد را دارا هستند: موهای زبر، ریزش یک‏سوم خارجی ابروها، صدای خشن، حالت‏ خمیری پوست.
• -کم‏خونی: احساس ضعف و خستگی به همراه نشانه‏هایی مانند تنگی نفس در حین فعالیت، رنگ‏پریدگی پوست و ملتحمه چشم، می‏تواند نشان‌دهنده وجود کم‏خونی در فرد باشد.
• -کمبود مواد غذایی و ویتامین‏ها: ترک خوردن کنار لب‏ها، زبان‏ صاف و شفاف، عدم‏اشتها، نخوردن میوه‏ها و سبزیجات تازه در فردی‏ که احساس خستگی مفرط دارد می‏تواند به علت کمبود ویتامین باشد.
• -زردی، تب، پایین بودن فشارخون هم می‏تواند علایم همراه با خستگی در بیماری‏های جسمی مانند هپاتیت، بیماری‏های عفونی و کم‏کاری غده فوق‏کلیه باشد.

خستگی ناشی از بیماری‏های جسمی با کاهش فعالیت، خواب و استراحت بهبود پیدا می‏کند. بیمار در صبح سرزنده از خواب برمی‌خیزد، ولی فعالیت‏های کمتر از معمول در او ایجاد خستگی می‏کند. انکار خستگی در فردی که به ظاهر خسته است یا خانواده، او را خسته‏ می‏بینند، معمولا نشانه وجود یک بیماری جسمی است. این کلیدهای‏ تشخیصی تا حدودی می‏توانند بین خستگی ناشی از اختلالات روانی یا جسمی افتراق گذارند. در مجموع، خستگی و احساس ضعف نشانه‏های شایع و غیراختصاصی است که می‏تواند در بیماری‏های جسمی مختلفی بارز شود. بنابراین در هنگام برخورد با فرد خمود و خسته، در ابتدا باید بیماری‏های جیمی مسبب خستگی را در وی جست‏وجو کرد.

سندرم خستگی مزمن

سندرم خستگی مزمن، حالتی متفاوت از احساس طبیعی خستگی‏ و انرژی پایین است. علایم این بیماری، شامل خستگی قابل‏توجه و شدیدی است که ماه‏ها ادامه می‏یابد. این بیماری شدیدا بر فعالیت‏های‏ مدرسه، کار و تفریح تاثیرگذار است و باعث بروز علایم جسمی و روانی‏ می‏شود که ممکن است ماه‏ها تا سال‏ها به طول بینجامد.

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.