ویژگی‌های نقاشی آدمک و ترسیم خانواده

درآمد

هدف پژوهش حاضر، مقایسه‏ی ویژگی‏های «نقاشی‏ آدمک» و «نقاشی ترسیم خانواده» توسط کودکان مبتلا به‏ «اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی»۱(ADHD)و کودکان‏ عادی بوده است. به همین منظور، نمونه‏ای شامل ۲۲ کودک‏ ۷ ADHD تا ۱۲ ساله که به کلینیک روان‏پزشکی مراجعه‏ کرده بودند، به صورت نمونه‏گیری در دسترس و ۲۱ کودک‏ عادی ۷ تا ۱۲ ساله به صورت نمونه‏گیری تصادفی ساده‏ انتخاب شدند (آزمودنی‏ها از شهر تهران انتخاب شده بودند). سپس از آن‏ها آزمون ترسیم خانواده و آزمون ترسیم آدمک‏ به عمل آمد.

پس از جمع‏آوری داده‏ها، نتایج آزمون «خی دو» نشان داد که بین ویژگی‏های نقاشی خانواده و نقاشی آدمک‏ کودکان ADHD و کودکان عادی، از لحاظ وسعت محدود خطوط نقاشی، ناحیه‏ی ترسیم در پایین، غنای ضعیف، حالت‏ دست‏های به اطراف گشوده شده، خود ارزنده‏سازی شده، خواهر و برادر ناارزنده‏سازی شده، رابطه با فاصله‏ی پدر و مادر، وجود نقایص در بدن آدمک، حذف بازوها، تصاویر خیلی‏ کوچک، کشیدن حدقه‏ی چشم بدون مردمک، ناقص بودن‏ دست آدمک، مکان تصویر در سمت راست، و ناقص بودن‏ جزییات نقاشی، بین دو گروه کودکان ADHD و کودکان‏ عادی تفاوت معنادار آماری وجود دارد، ولی از لحاظ سایر شاخص‏های ترسیمی، بین دو گروه تفاوت معنادار آماری‏ مشاهده نشد.

ممکن است در نظر بزرگ‏سالان، همه‏ی کودکان‏ بیش‏فعال باشند، ولی به نظر می‏رسد که بعضی از کودکان هرگز از حرکت باز نمی‏ایستند. آنان در سنین‏ پیش از دبستان بدون این‏که هدفی داشته باشند، بدون‏ وقفه می‏دوند، بالا می‏روند، می‏خزند، و به‏طور افراطی‏ تمایل به بی‏قراری دارند. فعالیتشان کیفیتی بی هدف و تصادفی دارد. کودکانی که بیش از اندازه بی‏قراری دارند. فعالیتشان کیفیتی بی هدف و تصادفی دارد.

کودکانی که‏ بیش از اندازه فعال‏اند و مشکلاتی نیز در توجه و تمرکز دارند، دچار اختلال «نارسایی توجه/بیش فعالی» هستند. معیارهای اصلی این اختلال شامل بی توجهی، انگیختگی‏ ناگهانی، و بیش فعالی است‏[آزاد،۱۳۸۰].

شیوع اختلال نقص توجه/بیش فعالی در کودکان، در مطالعات متفاوت در ایالات متحده‏ی آمریکا، بین‏ ۲ تا ۲۰ در صد ذکر شده است. میزان بروز در پسران‏ بیشتر از دختران و با نسبتی بین ۳ به ۱ تا ۵ به ۱ است. در ایران براساس مطالعه‏ی که اخیرا توسط خوشابی و همکارانش در تهران و روی کودکان مدرسه‏ای انجام‏ گرفته، شیوع این اختلال در حدود ۵ درصد برآورد شده‏ است‏[صدر السادات،۱۳۸۴].

بیان شده که این اختلال شایع‏ترین دلیلی است‏ که بچه‏ها را به خاطر آن به درمانگاه‏های بهداشت روان‏ می‏آورند. امروزه، مطالعات و تحقیقات این اختلال را با شروع و ادامه‏ی خطمشی بزهکاران مرتبط می‏دانند. بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال، از اختلال‏ سلوک نیز رنج می‏برند و از همان اوایل کودکی، مرتکب‏ رفتارهای پرخاشگرانه و ضد اجتماعی می‏شوند. کودکانی‏ که این تشخیص برایشان مطرح می‏شود، به احتمال‏ بیشتری در آینده از مدرسه اخراج و مرتکب رفتارهای‏ مجرمانه می‏شوند، تحقیقات نشان می‏دهند، این اختلال‏ می‏تواند زمینه‏ساز ابتلا به موادمخدر، مشروبات الکلی، سیگار، جرائم جنسی، ایجاد حوادث رانندگی، مشکلات‏ تحصیلی و سایر مسائل قانونی و اجتماعی باشد [علیزاده، ۱۳۸۴].

مجموع عوامل بیان شده باعث می‏شوند که اعتماد به نفس کودک آسیب ببیند و وی دچار اختلالاتی از قبیل افسردگی و اضطراب شود (حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از کودکان ADHD به افسردگی، افسردگی دو قطبی و اضطراب مبتلا می‏شوند)[علیزاده،۱۳۸۴]. بارکلی در سال ۱۹۸۵ در تحقیقی نشان داد که در کودکان ADHD روابط بین والدین و کودکان رابطه‏ای‏ منفی است که باعث سرخوردگی این کودکان می‏شود.

بهرینگ و همکارانش در سال ۱۹۸۵ در تحقیقی‏ بین فعالیت‏های‏ کودک، نقاشی فعالیتی‏ است که از تحول‏ شناختی، عاطفی‏ و اجتماعی تأثیر می‏پذیرد و به همین‏ دلیل، به مقیاس وسیع‏ در تشخیص روانی و روان درمانگری به کار گرفته می‏شود. کودکان، عواطف‏ خود را در نقاشی‏هایشان‏ فرافکنی می‏کنند و تفسیر آن چه‏ بدین صورت‏ انعکاس می‏یابد، راهی برای سنجش‏ شخصیت است نشان دادند که والدین نسبت به کودکان بیش فعال نگرش‏ منفی‏تری دارند و مشکلات رفتاری بیشتری را در رابطه با این‏ کودکان گزارش می‏دهند. از آن‏جا که مشکلات کودکان تأثیر به سزایی در زندگی‏ آینده‏ی آن‏ها خواهد گذاشت، و علاوه بر این، نوع مشکلات‏ و تأثیرات آن‏ها در کودکان متفاوت است، لذا باید در جهت‏ شناسایی، بهبود و رفع مشکلاتشان اقدامات مناسب صورت‏ گیرد.

نویسندگان: کبرا مرادی/دکتر حسین اسکندری/دکتر احمد برجعلی

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.