کودکان را در برابر رفتارهای مقابله جویانه تنبیه نکنید

یک فوق تخصص اعصاب و روان کودکان و نوجوانان با تاکید بر این که در برابر رفتارهای مقابله جویانه کودکان از تنبیه بپرهیزید، می‌گوید: باید در ابتدا با تشویق، فرد را به سوی دور کردن از رفتارهای مقابله ای سوق داد، سپس به سراغ گزینه تنبیه رفت. دکتر «هوشنگ اميريان» می‌افزاید: در کودکان یک حس قوی استقلال طلبی و عدم وابستگی وجود دارد که این حس در بسیاری از موارد تاثیرات مثبتی دارد که ممکن است قاطعیت را در فرد افزایش دهد. اگر این حس شدت زیادی داشته باشد فرد را به سوی سرکشی و جسارت سوق می‌دهد و به صورت رفتارهای مقابله جویانه بروز می‌کند، پس در کنار تقویت جنبه‌های مثبت استقلال طلبی، باید جنبه‌های منفی آن را کاهش داد.

از مهم‌ترین خصوصیات کودکانی که رفتارهای مقابله جویانه دارند این است که در برابر بسیاری از کارها مانند لباس پوشیدن، حمام رفتن و... مقاومت می‌کنند. این کودکان راجع به هر موضوعی بحث می‌کنند و در برابر والدین پرخاشگری دارند و یا بهانه می‌گیرند. این کودکان برای پیش برد کارشان بسیار گریه می‌کنند، توجه دائمی می‌خواهند و غیرقابل پیش بینی‌اند و برای دریافت پاسخ خواسته‌های خود با وجود عدم پاسخگویی مناسب والدین، آن‌ها را دنبال می‌کنند و تا دریافت پاسخ پیش می‌روند. 

وی با بیان اینکه رفتارهای مقابله ای در کوکان می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، می‌گوید: برخی کودکان به لحاظ ذاتی و ژنتیکی رفتارهای مقابله جویانه ای دارند اما در برخی موارد، والدین با هم تعامل سازنده ای ندارند و کودک از نظر تربیتی با روش‌های ناصحیح تربیت می‌شود و در برخی موارد نیز کودکان این رفتارها را از جامعه یاد می‌گیرند. زمانی که گفته می‌شود فرد به لحاظ ذاتی و ژنتیکی رفتارهای مقابله جویانه دارد این بدان معناست که در سرشت فرد این خصیصه وجود دارد و باید توسط تربیت صحیح به موارد مثبت سوق داده شود.

وی با تاکید بر اینکه انطباق وجود و ذات کودک با روش‌های تربیتی والدین در این مساله بسیار مهم است، می‌گوید: اگر کودکی دارای این ذات باشد و والدین نیز به آن دامن بزنند، کودک با مشاهده رفتار والدین تهاجمی تر شده و رفتار مقابله ای و زورگویانه او نمایان می‌شود.البته در برخی اوقات عدم ثبات در پاسخ‌های رفتاری و واکنش‌های متفاوت از سوی والدین نسبت به رفتار کودک سبب می‌شود رفتار والدین نشان دهنده عدم تعامل سازنده با هم باشد و کودک را برای انجام رفتار مقابله ای تحریک کند.

اگر والدین با هم مشکل و اختلاف نظری داشته باشند و با حالت پرخاشگری با یکدیگر رفتار کنند، کودک از رفتارهای مقابله ای والدین الگو گرفته و خود او این رفتار را بروز می‌دهد. از طرفی استرس های خانوادگی مانند طلاق، اعتیاد، تعارض، مصرف مواد مخدر و الکل سبب می‌شود که کودک نتواند محیط را تحمل کند و پرخاشگر شود. همچنین استفاده نابه جا از تلویزیون و سی.دی سبب کاهش خلاقیت و تعامل کودک باخانواده و دوستان می‌شود و اگر با نمایش صحنه‌های هیجانی و خشن نیز همراه باشد، رفتارهای مقابله ای یا لجبازی را در کودکان تقویت می‌کند.

والدین در برابر رفتارهای مقابله ای کودک باید پیش از تنبیه، برای دوری از انجام رفتارهای مقابله ای چندین بار تشویق شوند و سپس از عدم پاسخ صحیح از طرف کودک، تنبیه را جایگزین کنند. تنبیه در این زمینه باید نه به صورت تهدیدهای غیرعملی بلکه به صورت تهدیدی باشد که امکان عملی شدن آن‌ها وجود داشته باشد. والدین نباید پیام‌های نابجا و برچسب‌های نامناسب به کودکانشان بزنند و یا با دیگر کودکان، او را مقایسه کنند. چون در این صورت احساس گناه در کودک شکل می‌گیرد و زمینه رفتارهای مقابله ای را در کودک ایجاد می‌کند.