بازی، سلول بنیادی رشد شخصیت کودکان

هیچ یک از ما بازی‌های دوران کودکی را فراموش نمی‌کنیم. در اصل ما با این بازی‌ها رشد کردیم و بسیاری از درس‌های زندگی را در همین بازی‌ها یاد گرفتیم. نقش بازی در رشد کودک واقعیتی است که بسیاری از روانشناسان کودک بر آن تاکید دارند. تحقیقات نشان داده است کودک هنگام بازی می‌تواند کشف کند چه کسی است و چه توانایی‌هایی دارد، دنیا چیست و چگونه خود را باید با محیط هماهنگ کند.

بازی می‌تواند به کودک اعتماد به نفس دهد، بازی کردن بچه‌ها راهی است به سوی شکل گیری شخصیتی سالم و مفید و در نتیجه برای این که کودک در آینده، زندگی خوب و بالنده ای داشته باشد، فرایند بازی بسیار ضروری است. دکتر محسن اصغری نکاح، استاد دانشگاه فردوسی مشهد و روانشناس کودک با بیان این که باید در ابتدا تعریف درستی از بازی داشته باشیم، معتقد است که بیشتر والدین بازی را به اسباب بازی می‌شناسند در حالی که بازی خود مجموعه ای از فعالیت‌ها است. وی می‌افزاید: روانشناسان به فعالیتی که چند خصلت مهم به همراه داشته باشد بازی می‌گویند. 

 بازی، فعالیتی با انگیزه درونی 

بازی هر فعالیتی است که با انگیزه‌های درونی کودک شروع شود و کودک در آن هدف خاصی را دنبال نکند. به اصطلاح می‌گوییم بازی هدف آزاد دارد و هر فعالیتی که خود هدفی را تعیین می‌کند، برای کودک چالش برانگیز است و می‌تواند همراه با تخیل، خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی باشد. این فعالیت ممکن است با اسباب بازی باشد یا بدون اسباب بازی. هرگاه کودک این فرایند را بگذراند و درگیر کارهایی شود که در آن هدف آزاد و انگیزه‌های درونی دخیل وتخیل نیز با آن همراه باشد، ما به آن بازی می‌گوییم.

اگر این طور نگاه کنیم، می‌بینیم که بازی یکی از مهم‌ترین عوامل رشد کودک است. دکتر اصغری نکاح با تاکید بر این که بازی سلول بنیادی رشد کودک است، می‌گوید: بچه‌ها از نظر حرکتی و حسی با بازی رشد می‌کنند. بچه‌ها از نوزادی با دستانشان بازی می‌کنند و حواس و ماهیچه‌های دست و پای آن‌ها با انداختن و پرتاب کردن و غیره رشد می‌کند. از سویی دیگر کنجکاوی و سوال کردن شناخت بچه‌ها را زیاد می‌کند.

بازی سلول بنیادی است که شناخت را رشد می‌دهد و خلاقیت ایجاد می‌کند و مسائل اجتماعی بچه‌ها در قالب بازی‌های وانمودی یا ایفای نقش، رشد پیدا می‌کند. در این بازی‌ها بچه‌ها خود را جای دیگری می‌گذارند و این بازی را انجام می‌دهند. به عنوان نمونه خود را به جای راننده یا فروشنده یا مادر می‌گذارد وبرای عروسکش مادری می‌کند یا وانمود می‌کند وسایل خانه چیزهای دیگری هستند. آن‌ها سوار تشک شده و تصور می‌کنند که سوار اسب شده‌اند. وی توضیح می‌دهد: بازی‌های وانمودی تخیل را رشد می‌دهد و به واسطه آن مهارت‌های اجتماعی بچه‌ها رشد می‌کند. بازی‌های وانمودی موجب می‌شود تا بچه‌ها دیدگاه دیگران را درک کنند. بچه‌هایی که بازی‌های وانمودی و تخیلی انجام می‌دهند، توانایی آن‌ها برای این که خود را جای دیگران بگذارند، افزایش پیدا می‌کند. ما روانشناسان در جنبه درمان هم آنجایی که می‌خواهیم هیجانات و مسائل اجتماعی و مهارت‌های گفتار بچه‌ها را افزایش دهیم از بازی استفاده می‌کنیم تا بچه‌ها شد کنند. 

رشد شخصیت با بازی‌های بومی 

این روانشناس کودک در پاسخ به این که «چه بازي هايي براي كودكان مفيد است و چه فعاليت هايي مي توانند بازي ها را پربارتر كنند؟» می‌گوید: فعالیت و هر نوع بازی که تعاملی باشد یعنی کودک با یک بزرگسال یا همسال در تعامل باشد، موجب رشد کودک می‌شود. بازی که امکان ساختن در آن وجود داشته باشد و کودک از خود فکر تولید کند، موجب رشد کودکان می‌شود. اگر بازی‌ها با تجارب روزمره زندگی بچه‌ها نزدیک باشد، بیشتر موجب رشد کودک می‌شود. بازی‌های بومی از این نوع بازی‌ها است که به طور معمول تعاملی و هیجان انگیز بوده و بچه‌ها در تعامل با هم هستند. این بازی‌ها بسیار برای رشد شخصیت کودکان مفید است.